Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Janina Kacprzak

SSA Mirosław Godlewski (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2013 r. w Łodzi

sprawy A. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. akt: VI U 690/12;

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1498/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 kwietnia 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. odmówił A. G. prawa do emerytury na podstawie art. 29 w zw. z art. 46 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, z uwagi na nielegitymowanie się 30 - letnim okresem składkowym i nieskładkowym.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. G. podniosła, że w okresie od 24 marca 1982 r. do 23 września 1984 r. nie przebywała na urlopie bezpłatnym i wniosła o zaliczenie tego okresu do stażu pracy. Dodatkowo, powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., I UZP 1/11, wniosła o zaliczenie jej urlopu wychowawczego przebytego w okresach od 28 sierpnia 1972r. do 26 marca 1975r. i od 22 maja 1978r. do 20 maja 1981r. jako okresu składkowego. Wskazała także, że od 27 marca 1975r. do 15 czerwca 1977r. i od 24 marca 1982r. do 2 stycznia 1983r. sprawowała opiekę nad niepełnosprawną córką i wniosła o zaliczenie jej tego okresu do stażu ubezpieczeniowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Odnośnie żądania zaliczenia okresu od 24 marca 1982r. do 23 września 1984r., organ rentowy podał, że z zaświadczenia (...) Spółdzielni Mieszkaniowej z dnia 5 kwietnia 1982r. wynika, że w tym okresie odwołująca przebywała na urlopie bezpłatnym. Z kolei odnośnie urlopu wychowawczego przebytego w okresach od 28 sierpnia 1972r. do 26 marca 1975r. i od 22 maja 1978r. do 20 maja 1981r. podał, że został on odwołującej zaliczony do stażu ubezpieczeniowego po stronie okresów nieskładkowych. Dodatkowo, w związku z przedłożeniem wraz z odwołaniem nowych dowodów na okoliczność sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem w okresach od 27 marca 1975r. do 15 czerwca 1977r. i od 24 marca 1982 r. do 2 stycznia 1983 r., organ rentowy podał, że uwzględnienie tego okresu, zgodnie z art. 7 ust. 5 lit. b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, po stronie okresów nieskładkowych, nie spowoduje zmiany łącznego okresu składkowego i nieskładkowego przyjętego do ustalenia do emerytury ze względu na zasadę ograniczenia okresów nieskładkowych do 1/3 udowodnionych okresów składkowych, które nadal wynoszą 6 lat i 19 dni.

W toku postępowania odwoławczego ubezpieczona potwierdziła, że od 24 marca 1982r. do 23 września 1984r. rzeczywiście przebywała na urlopie bezpłatnym.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Płocku wyrokiem z dnia 18 lipca 2012r. zmienił zaskarżoną decyzją i przyznał A. G. prawo do emerytury od 1 kwietnia 2012r.

Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji zapadło w następującym stanie faktycznym:

A. G. ur. (...), w dniu 2 kwietnia 2012r. złożyła wniosek o wcześniejszą emeryturę.

Wnioskodawczyni w dniu 21 stycznia 2008r. osiągnęła wiek 55 lat. Przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego, z tym, że złożyła wniosek o wykreślenie z członkostwa i przekazanie środków na nim zgromadzonych na dochody budżetu państwa.

Na dzień 31 grudnia 2008r. wnioskodawczyni udowodniła staż ubezpieczeniowy w wymiarze 27 lat, 1 miesiąc i 27 dni, w tym 18 lat, 1 miesiąc i 27 dni okresów składkowych, 10 lat, 4 miesiące i 10 dni okresów nieskładkowych, po ich ograniczeniu do 1/3 udowodnionych okresów składkowych, przyjęto do prawa 6 lat i 19 dni oraz 2 lata, 11 miesięcy i 11 dni okresów uzupełniających.

W okresie od 1 stycznia 1998r. do 31 stycznia 2007r. A. G. pozostawała w pracowniczym zatrudnieniu z Wojskową Agencją Mieszkaniową, zaś od 17 lutego 2007r. do 16 lutego 2008r. pobierała zasiłek z Powiatowego Urzędu Pracy. Od tego momentu nie pracuje.

W okresie od 28 sierpnia 1972r. do 26 marca 1975r. A. G. przebywała na urlopie wychowawczym w związku z urodzeniem w dniu 28 marca 1972 r. pierwszego dziecka - J., nad którym w okresach od 27 marca 1975r. do 15 czerwca 1977r. sprawowała osobistą opiekę z uwagi na jej niepełnosprawność. Następnie w okresie zatrudnienia od 16 czerwca 1977r. do 6 grudnia 1982r. w (...) Spółdzielni (...) wnioskodawczyni od 22 maja 1978r. do 20 maja 1981r. przebywała na urlopie wychowawczym w związku urodzeniem w dniu 21 stycznia 1978r. drugiego dziecka - M., natomiast od 24 marca 1982 r. do 2 stycznia 1983r. ponownie sprawowała osobistą opiekę z uwagi na niepełnosprawność pierwszej córki.

W tak ustalonym stanie faktycznym, który pomiędzy stronami był niesporny, a przedmiot sporu sprowadzał się do wykładni prawa, Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołanie jest zasadne. Zgodnie bowiem z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011r., I UK 1/11, OSNP 2012/1-2/14, Biul. SN 2011/5/25, okresy bezpłatnego urlopu dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi a następnie urlopu wychowawczego - wykorzystane przed dniem 1 stycznia 1999r. są - od dnia 28 stycznia 1972r. okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 29 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst - Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). Okres urlopu wychowawczego pomiędzy 28 stycznia 1972r. a 1 stycznia 1999r. wlicza się do stażu, od którego zależy prawo do wcześniejszej emerytury. A zatem, zaliczeniu na poczet okresu ubezpieczenia pracowniczego odwołującej podlega także okres przebywania przez nią na urlopie wychowawczym od 22 maja 1978r. do 20 maja 1981, tj. 2 lata, 11 miesięcy i 28 dni, przypadający w trakcie trwania zatrudnienia (okres urlopu wychowawczego od 28 sierpnia 1972r. do 26 marca 1975r. nie przypadał na okres zatrudnienia). W myśl obowiązujących wówczas przepisów uchwały nr 13 Rady Ministrów z dnia 14 stycznia 1972r. w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi (M.P. Nr 5, poz. 26), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1975r. w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi (Dz. U. Nr 43 poz. 219), a następnie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981r. w sprawie urlopów wychowawczych, okres urlopu wychowawczego (Dz. U. Nr 19, poz. 97) (wcześniej urlopu bezpłatnego dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi) w wymiarze nieprzekraczającym 6 lat był uważany za okres zatrudnienia w rozumieniu przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin oraz przepisów o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Za takim kwalifikowaniem okresu korzystania z urlopu wychowawczego przemawia również to, że w trakcie korzystania z urlopu wychowawczego kobiety uprawnione były do całej gamy świadczeń z ubezpieczenia społecznego tak jak pracownicy, np. prawa do świadczeń społecznej służby zdrowia oraz zasiłków: rodzinnego, porodowego czy pogrzebowego. Termin "okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu z pozostawania w stosunku pracy" nie został zdefiniowany w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Nie ma podstaw, aby traktować go jako tożsamy z terminem "okres ubezpieczenia", o którym mowa w art. 4 pkt 5 tej ustawy, tym bardziej, że zgodnie z art. 4 pkt 13 ustawy emerytalnej - ubezpieczonym w rozumieniu ustawy jest także osoba, która przed dniem wejścia w życie ustawy podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem ubezpieczenia społecznego rolników.

Przy uwzględnieniu wykorzystanego od 22 maja 1978r. do 20 maja 1981r. urlopu wychowawczego przypadającego w okresie pozostawania w stosunku pracy, okres podlegania przez A. G. ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy wynosi ponad 30 lat.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczona z chwilą ukończenia 55 lat, co nastąpiło w dniu 21 stycznia 2008r., spełniła wszystkie warunki prawa do emerytury z art. 29 ust. 3 w związku z art. 46 ust. 1 tej ustawy, dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

W apelacji organ rentowy zaskarżył w/w wyrok w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1 i 3 w związku z art. 46 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że ubezpieczona spełnia warunki przyznania prawa do emerytury, a w szczególności, że wykazała 30-letni okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że nie podziela stanowiska wyrażonego w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011r. (I UZP 1/11, OSNP 2012/1-2/14), lecz w całości akceptuje pogląd oraz argumentację wyrażoną przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 marca 2009r. (I UK 396/08, OSNP 2010/19-20/244). W wyroku tym Sąd Najwyższy sierdził, iż okres urlopu wychowawczego wykorzystanego przed dniem 1 stycznia 1999r. przez osobę będącą pracownikiem nie jest okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Organ rentowy stoi na stanowisku, że okres korzystania przez odwołującą z urlopu wychowawczego nie jest okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy, co wyklucza jego uwzględnienie w stażu wymaganym przez art. 29 ust. 3 ustawy emerytalnej. Do wniosku takiego prowadzi bowiem wprost wykładnia językowa analizowanego przepisu, skoro mowa w nim o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy, a nie o pozostawaniu w stosunku pracy przez oznaczony tam okres, a wzmacnia wykładnia funkcjonalna, bo celem utrzymania przez ustawę emerytalną możliwości nabywania przez osoby urodzone przed 1 stycznia 1949r. prawa do wcześniejszej emerytury było, między innymi, zrekompensowanie ich dotychczasowego wkładu w fundusz ubezpieczeń społecznych, przejawiającego się w relatywnie wysokiej składce na ubezpieczenie społeczne, jaką przed dniem 1 stycznia 1999 r. wprowadzano od wynagrodzeń pracowników, w porównaniu do innych grup ubezpieczonych. Przywileje emerytalne dla tej grupy ubezpieczonych zostały utrzymane nie dlatego, że byli pracownikami, ale dlatego, iż ten tytuł ubezpieczenia społecznego generował konieczność odprowadzania wyższych składek niż inne tytuły, decydując w związku z tym o szerszym zakresie świadczeń przysługujących z tytułu opłacania tych składek (vide: uzasadnienie wyroku SN z dnia 06.03.2009r.).

Wbrew stanowisku Sądu Najwyższego, wyrażonego w uchwale z dnia 18 maja 2011r., zdaniem organu rentowego o możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury decyduje kryterium ubezpieczenia pracowniczego, a nie formalnego pozostawania w stosunku pracy. W stanie prawnym obowiązującym w czasie korzystania przez odwołującą z urlopów wychowawczych okresy te nie były okresami podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1968r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz. 6 ze m.) za okresy zatrudnienia uważane były okresy pozostawania w stosunku pracy (art. 5 ust. 1) na obszarze Państwa Polskiego, jeżeli osoby zatrudnione pobierały w tych okresach wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby lub macierzyństwa. Biorąc zatem pod uwagę powyższy stan prawny obowiązujący w czasie korzystania z odwołująca z urlopu wychowawczego i mając na względzie pierwszeństwo wykładni językowej stwierdzić należy, iż w okresie korzystania z urlopu wychowawczego od dnia 22 maja 1978 r. do dnia 20 maja 1981r. odwołująca nie była objęta ubezpieczeniem społecznym i nie odprowadzała składek do funduszu ubezpieczeń, a tym samym brak jest możliwości uznania ich za okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu w myśl art. 29 ust. 3 ustawy emerytalnej Bez uwzględnienia powyższego okresu urlopu wychowawczego staż pracowniczy skarżącej nie wynosi 30 lat, wobec czego odwołująca nie spełniła warunku z art. 29 ust 3 ustawy emerytalnej uprawniającego do wcześniejszej emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie ma sporu co do poczynionych przez sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych . Spór na etapie postępowania apelacyjnego ograniczony został do kwestii wykładni przywołanego prawa materialnego a w szczególności art.29 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych .

Wbrew twierdzeniom apelacji, wydając zaskarżony wyrok Sąd I instancji nie naruszył przepisów prawa materialnego - art. 29 ust. 1 i 3 w związku z art. 46 ustawy emerytalnej, dokonał prawidłowej wykładni tych przepisów i zasadnie przyjął, że ubezpieczona spełnia warunki przyznania prawa do emerytury, bowiem wykazała 30-letni okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy.

Sąd Okręgowy zaliczył do okresu ubezpieczenia pracowniczego odwołującej okres przebywania na urlopie wychowawczym od dnia 22 maja 1978r. do 20 maja 1981r., tj. 2 lata, 11 miesięcy i 28 dni, przypadający w trakcie trwania zatrudnienia. Przy uwzględnieniu powyższego okresu urlopu wychowawczego, okres podlegania przez wnioskodawczynię ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy wynosi ponad 30 lat, co przy spełnieniu pozostałych warunków skutkuje przyznaniem prawa do emerytury na podstawie art. 29 ust.3 w związku z art. 46 ustawy emerytalnej.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 18 maja 2011r., zgodnie z którym okresy bezpłatnego urlopu dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi a następnie urlopu wychowawczego - wykorzystane przed dniem 1 stycznia 1999r. są - od dnia 28 stycznia 1972r. okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 29 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W konsekwencji powyższego, w rozpatrywanej sprawie, zaliczenie ubezpieczonej do okresu ubezpieczenia pracowniczego, o którym mowa w art. 29 ust. 3 ustawy o FUS, urlopu wychowawczego od 22 maja 1978r. do 20 maja 1981r., tj. 2 lata, 11 miesięcy i 28 dni, powoduje, że legitymuje się ona wymaganym stażem i spełnia wszystkie warunki do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury.

Odnosząc się natomiast do twierdzeń apelacji zmierzających do wykazania niejako „wyższości” rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 9 marca 2009r. (I UK 396/08 / błędnie przywołana sygnatura , prawidłowo powinno być IUK 296/08 / , OSNP 2010/19-20/244) nad uchwałą Sądu Najwyższego z 18 maja 2011r. (I UZP 1/11, OSNP 2012/1-2/14) wskazać należy, że Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej powołanym m.in. do zapewnienia jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych. Zgodnie zaś z art. 59 i art. 60 ustawy z dnia 23 listopada 2002r. o Sądzie Najwyższym ( tekst jednolity - Dz. U. 2013r., poz. 499) uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego są podejmowane w przypadku rozpoznawania spraw, w których występują wątpliwości co do wykładni prawa a dotychczasowe orzecznictwo sądów powszechnych w tych kategoriach spraw jest rozbieżne. Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego chociaż nie dającą związania , nie może być pomijana przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy , w sytuacji gdy dotyczy zagadnienia prawnego, które we wcześniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego było wykładane rozbieżnie.

Mając powyższe na uwadze , podzielając zarówno rozstrzygnięcie jak i argumentację prawną zawartą w przywołanej przez sąd pierwszej instancji uchwale (7) SN , Sąd Apelacyjny nie aprobując zarzutów apelacji i nie znajdując podstaw które należałoby uwzględnić z urzędu na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

Sędziowie: Przewodniczący: