Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 1/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 lipca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gersdorf
w sprawie z odwołania Andrzeja G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 lipca 2011 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 lipca 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z 4 listopada 2009 r., Sąd Okręgowy oddalił odwołanie Andrzeja
G. od decyzji ZUS z 29 lipca 2009 r., którą odmówiono wnioskodawcy prawa do
emerytury. Ustalono, że wnioskodawca urodzony 19 sierpnia 1949 r., w okresie od
2
1 marca 1975 r. do 5 października 1982 r. i od 1 grudnia 1989 r. do 30 grudnia
2002 r. zatrudniony był w Telewizji Polskiej S.A. - Oddział w K. W okresach od 1
marca 1975 r. do 30 września 1978 r. oraz od 1 grudnia 1989 r. do 30 września
1990 r. wykonywał pracę w wymiarze połowy etatu, a od 1 października 1978 r. do
5 października 1982 r. i od 1 października 1990 r. do 30 grudnia 2002 r. w pełnym
wymiarze czasu pracy. W okresie od 6 września 1982 r. do 30 listopada 1989 r.
wnioskodawca pozostawał bez pracy, a od 1 grudnia 1989 r. został przywrócony do
pracy zgodnie z ustawą z dnia 24 maja 1989 r. (Dz. U. z 1989 r. nr 32, poz. 172 ze
zm.) o przywróceniu praw pracowniczym osobom pozbawionym zatrudnienia za
działalność związkową, samorządową, przekonania polityczne i religijne. Sąd
Okręgowy, na podstawie art. 32 ust. 1, ust. 1a pkt 1, ust. 3 i ust. 4 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.
U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353) oraz § 2 i § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U . z 1983 r. Nr 8,
poz. 43) a także art. 184 ust. 1 i ust. 2 powyższej ustawy uznał, że odwołanie nie
zasługuje na uwzględnienie. W uzasadnieniu powołano się także na uchwałę Sądu
Najwyższego z 8 lutego 2007 r.- II UZP 14/06, OSNP 2007, nr 13-14, poz. 199. Sąd
Okręgowy zaznaczył bowiem, że okresy zatrudnienia od 1 marca 1975 r. do 30
września 1978 r. oraz od 1 grudnia 1989 r. do 30 września 1990 r. nie mogą być
uznane za okresy wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnym
charakterze, ponieważ praca ta nie była świadczona w pełnym wymiarze czasu
pracy.
Od powyższego wyroku apelację wywiódł wnioskodawca i zarzucił
naruszenie przepisu art. 5 k.p.c. Na podstawie art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c., wniósł o
dopuszczenie dowodu z przesłuchania jego jako strony oraz dwóch wskazanych
przez siebie świadków na okoliczność, iż jego pracodawca stosował fikcję
zatrudniając pracowników na części etatów. Zarzucono również naruszenie art. 233
k.p.c. oraz art. 11 ust. 2 ustawy z 24 maja 1989 r. Wniesiono o zmianę wyroku oraz
poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przyznanie emerytury, ewentualnie o
uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu.
3
Sąd Apelacyjnego wyrokiem z 21 lipca 2010 r. apelację oddalił. W
uzasadnieniu podniesiono przede wszystkim, że w zaskarżonej decyzji zarówno
organ rentowy, jak i Sąd Okręgowy odmowę przyznania wnioskodawcy prawa do
emerytury oparły na braku spełnienia przez niego wymogu udowodnienia 15 lat
pracy dziennikarskiej jako pracy w szczególnym charakterze z uwagi na fakt, iż
częściowo okres zatrudnienia w charakterze dziennikarza w TVP był okresem
zatrudnienia w niepełnym wymiarze. Wcześniej należało jednak ocenić spełnienie
przez wnioskodawcę wymogu udowodnienia co najmniej 25 lat okresów
składkowych i nieskładkowych, przypadających przez 1 stycznia 1999 r. W tym
zakresie, bezzasadnie zarówno organ wydający decyzję, jak i sąd I instancji
przyjęły, że w przypadku wnioskodawcy okres ten wynosi 26 lat 3 miesiące i 18 dni,
w tym 25 lat i 23 dni okresów składkowych oraz 1 rok, 2 miesiące i 25 dni okresów
nieskładkowych. Jako okres składkowy został bowiem w całości uwzględniony
okres niewykonywania przez wnioskodawcę pracy od daty jego zwolnienia 6
października 1982 r. do dnia przywrócenia mu statusu pracownika z dniem 30
listopada 1989 r. na podstawie art. 1 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. Tymczasem art.
11 ust. 2 ustawy nie stanowi samodzielnej podstawy do wliczenia w pełnym
wymiarze jako okresu składkowego do stażu pracy pracownika przywróconego do
pracy na podstawie przepisów tej ustawy. Przepis, stanowiący ogólną zasadę
doliczenia okresu pozostawania bez pracy do stażu pracy, od którego zależą
uprawnienia do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie zawiera szczegółowej
regulacji co do sposobu wliczenia takiego okresu. W tym zakresie należy odwołać
się do przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.
Art. 6 tej ustawy zawiera wyczerpujące wyszczególnienie okresów składkowych, a
skoro przepis ten nie wymienia jako składkowego okresu, o jakim mowa w art. 11
ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r., brak jest podstaw, by dokonując zaliczenia
tego okresu do stażu pracy wnioskodawcy, potraktować go, wbrew treści
omawianego przepisu, jako składkowego. Natomiast treść art. 7 ust. 1 punkt 4
ustawy emerytalno-rentowej, zgodnie z którym okresami nieskładowymi są okresy
niewykonywania pracy w okresie przed 4 czerwca 1989 r. na skutek represji
politycznych, nie więcej jednak niż 5 lat, pozwala na zaliczenie spornego okresu do
okresów nieskładkowych, jednak nie więcej niż w wymiarze wskazanym w tym
4
przepisie. W uzasadnieniu powołano się w tym zakresie na wyrok Sądu
Najwyższego z 6 kwietnia 2006 r., II UK 180/05, OSNP 2007, nr 7-8, poz. 106 i
uchwałę Sądu Najwyższego z 8 lutego 2007 r., II UZP 13/06, OSNP 2007, nr 13-14,
poz. 198.
Tym samym Sąd Apelacyjny uznał, że łączne okresy składkowe i
nieskładkowe wnioskodawcy zostały wyliczone błędnie. Okres pozostawania bez
pracy od 6 października 1982 r. do 30 listopada 1989 r. wynoszący 7 lat 1 miesiąc i
25 dni odjąć należy od kresów składkowych wnioskodawcy, powodując ich
zmniejszenie do 17 lat 11 miesięcy i 27 dni. Okresy nieskładkowe, wynoszące 1
rok, 2 miesiące i 25 dni uzupełnić należy o 5-letni okres nieskładkowy z tytułu
doliczenia, na podstawie art. 7 pkt 4 ustawy emerytalno-rentowej w związku z art.
11 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r., okresu pozostawania wnioskodawcy bez
pracy, w maksymalnym wymiarze przewidzianym ustawą. Otrzymana suma
okresów nieskładkowych, wynosząca 6 lat 2 miesiące i 25 dni, dodana do
udowodnionych okresów składkowych wnioskodawcy, nie przekracza 25 lat. Brak
spełnienia choćby jednej z przesłanek nabycia praw do świadczenia z
ubezpieczenia społecznego powoduje, że bez względu na ewentualne spełnienie
wszystkich pozostałych przesłanek, prawo do świadczenia nie powstaje. Dlatego
też ustalenia, czy w spornych okresach wnioskodawca świadczył pracę
dziennikarza w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy, pozostaje bez
wpływu na jego prawo do emerytury.
Wyrok skargą kasacyjną zaskarżył w całości wnioskodawca, zarzucając
naruszenie art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. w związku z art. 7 pkt 4
ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Naruszenie polegać ma przyjęciu
sprzecznej z art. 2 i art. 7 Konstytucji RP wykładni wskazanych przepisów, a
mianowicie uznaniu, że okres pozostawania bez pracy po ustaniu stosunku pracy
wliczany jest do okresów nieskładkowych, nie więcej jednak jak w wymiarze 5 lat,
podczas gdy okres ten winien być zaliczony do okresów składkowych.
Jako okoliczność uzasadniającą przyjęcie skargi do rozpoznania wskazano
na występowanie w sprawie istotnego zagadnienie prawnego dotyczącego art. 11
ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. Skarżący podniósł między innymi, że mając na
uwadze znaczenie i cel ustawy z 24 maja 1989 r. do zaliczenia okresu
5
pozostawania bez pracy powinno się zastosować art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z przepisem okresem składkowym jest okres
działalności kombatanckiej, działalności równorzędnej z tą działalnością, a także okresy
zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu
powojennego, określone w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących
ofiarami represji wojennych i okresu powojennego. Taka interpretacja umożliwi
zaliczenie okresu pozostawania bez pracy do okresu składkowego w pełnym
wymiarze, co będzie odpowiadało brzmieniu i celowi art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 24
maja 1989 r.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach Sądowi Apelacyjnemu,
ewentualnie o zmianę wyroków obu instancji oraz decyzji organu rentowego z 29
lipca 2009 r. i przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna wnioskodawcy okazała się nie mieć uzasadnionych
podstaw.
Wstępnie należy stwierdzić, że analogiczny problem był już przedmiotem
rozstrzygnięć Sądu Najwyższego.
Skarżący twierdzi, że naruszony został art. 11 ust. 2 ustawy z 24 maja 1989
r. w związku z art. 7 pkt 4 ustawy emerytalnej w związku z art. 2 i art. 7 Konstytucji
RP poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.
We wcześniejszych orzeczeniach Sąd Najwyższy (wyrok z dnia 6 kwietnia
2006 r., II UK 180/05, OSNP 2007, nr 7-8, poz. 106, por. także uchwałę z dnia 8
lutego 2007 r., II UZP 13/06, OSNP 2007, nr 13-14, poz. 198 oraz wyrok z dnia 12
sierpnia 2009 r., II UK 391/08) jednoznacznie rozstrzygał o tym, że pracownikowi
uspołecznionego zakładu pracy, który został w nim ponownie zatrudniony na
podstawie ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o przywróceniu praw pracowniczych
osobom pozbawionym zatrudnienia za działalność związkową, samorządową,
przekonania polityczne i religijne (Dz. U. Nr 32, poz. 172 ze zm.), okres
pozostawania bez pracy wlicza się do okresów nieskładkowych, nie więcej jednak
6
niż w wymiarze 5 lat (art. 7 pkt 4 ustawy emerytalnej). Skład orzekający w
niniejszej sprawie pogląd powyższy akceptuje (tak też K. Antonów, M. Bartnicki, B.
Suchacki Komentarz do art. 7, w: Ustawa o emeryturach i rentach z FUS.
Komentarz, ABC 2009).
Skarżący podnosi jednak, że pogląd powyższy jest nietrafny i zastosowanie
powinien znaleźć przepis art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej, co umożliwiłoby
zaliczenie całego okresu pozostawania bez pracy jako składkowego.
Należy jednak mieć na uwadze to, że treść przepisu szczególnego jest aż
nadto jednoznaczna. Przepisem tym jest zaś art. 7 pkt 4 ustawy emerytalnej.
Stanowi on, że niewykonywanie pracy w okresie przed dniem 4 czerwca 1989 r. na
skutek represji politycznych jest okresem nieskładkowym, nie więcej jednak niż 5
lat. Nie ulega wątpliwości, że ustawa z dnia 24 maja 1989 r. przewiduje
uprawnienie w postaci zaliczenia do stażu pracy okresu pozostawania bez pracy w
trybie i na zasadach regulowanych w ustawie emerytalnej. W odniesieniu do stażu
ubezpieczeniowego pierwszeństwo znajduje zatem przepis art. 7 pkt 4 ustawy
emerytalnej. W tej sytuacji należy uznać, że wykładnia językowa prowadzi do
jednoznacznych wniosków, co czyni zbędnym sięganie do reguł wykładni
funkcjonalnej. Z oczywistych względów rozstrzygnięcie problemu nie może zostać
oparte, co podnosi skarżący, jedynie na przepisie art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy
emerytalnej i art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. z pominięciem art. 7 pkt 4
ustawy emerytalnej.
Skarżący nie wykazał na czym w istocie polegać miałoby naruszenie art. 2 i
7 Konstytucji RP. Trudno bowiem przyjąć, że z konstytucyjnej zasady państwa
prawnego wynika konieczność zaliczenia całego okresu pozostawania bez pracy
jako składkowego.
Na podstawie powyższego należało przyjąć, że zaskarżony wyrok
odpowiada prawu.
Z tych względów, na podstawie art. 39814
k.p.c., orzeczono jak w sentencji
wyroku.