Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Beata Waś

Sędzia SA– Irena Piotrowska (spr.)

Sędzia SO (del.) – Marcin Łochowski

Protokolant: – sekr. sąd. Mariola Frąckiewicz

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L. (poprzednio (...) S.A. w T.)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 2 lipca 2013r.

sygn. akt XX GC 304/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L. kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 745/15

UZASADNIENIE

Powódka (...) S.A. w W. domagała się zasądzenia od pozwanej (...) S.A. w T. ( obecnie (...) sp. z o.o. w L.) kwoty 151.905 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie wyrokiem z dnia 2 lipca 2013 r. wydanym w sprawie XX GC 304/12 oddalił powództwo i obciążył powódkę kosztami postępowania.

Ustalono, że w dniu 23 października 2009 r. została zawarta umowa pomiędzy (...) S.A. a (...) Sp. z o.o. Przedmiotem umowy było dostarczenie przez powódkę elementów Systemu, którego zadaniem było wprowadzanie programu lojalnościowego (...) opartego o terminale (...), natomiast pozwana zobowiązała się do zapłacenia na rzecz powódki uzgodnionego w umowie wynagrodzenia. Pozwana przestała wykonywać umowę na skutek nienależytego wykonywania umowy przez powódkę oraz nieusunięcia sygnalizowanych przez nią wad oprogramowania (...). Wobec nie wywiązania się z zobowiązań umownych powódka wystawiła notę księgową obciążającą pozwaną na kwotę 151.905 zł. Pismem z dnia 28 września 2011 r. pozwana odstąpiła od umowy żądając zapłaty kary umownej w wysokości 227.500.000 zł. Pełnomocnik pozwanej dokonał, w imieniu Spółki, potrącenia należności pozwanej wynikającej z noty (...) z należnością powódki wynikającej z faktur VAT do kwoty 198.435,10 zł. Na skutek odstąpienia od umowy powódka wystosowała do pozwanej wezwanie do zapłaty kary umownej, zgodnie z treścią § 11 ust. 3 umowy wyliczonej na podstawie postanowień umownych. Po odstąpieniu od umowy, pozwana wezwała do odbioru terminali przez powódkę. W związku z ich nieodebraniem, sporządziła jednostronny protokół zdawczo - odbiorczy i poinformowała powódkę, iż terminale zostaną zwrócone na ryzyko i koszt powódki. Terminale ostatecznie zostały odebrane.

Powódka skonstruowała pozew w oparciu o art. 483 § k.c. w związku z § 11 ust. 3 umowy z 23 października 2009 r. Wskazano, że analiza treści umowy z dnia 23 października 2009 r., a w szczególności analiza postanowień § 1 i 2 w związku z § 9 tej umowy dokonana według kryterium charakteru stosunku zobowiązaniowego istniejącego pomiędzy stronami oraz kryterium istoty omawianego zobowiązania, o którym mowa w art. 353 § 1 k.c., prowadzi do wniosku, że umówione świadczenie pozwanej na rzecz powodowej Spółki miało charakter stricte pieniężny i wyrażone było w konkretnych, wyodrębnionych według uzgodnionego przedmiotu świadczenia, sumach pieniężnych określanych każdorazowo w walucie polskiej.

Zaznaczono , że zgodnie z art. 483 § 1 k.c. który ma charakter przepisu bezwzględnie obowiązującego, zastrzeżenie kary umownej, o której mowa w tym przepisie, w jakiejkolwiek umowie cywilnoprawnej, która ma charakter zobowiązania pieniężnego, jest zastrzeżeniem bezwzględnie nieważnym na podstawie art. 58 § 1 k.c. a postanowienia kontraktu łączące obowiązek zapłaty kary umownej z brakiem lub nieterminowym spełnieniem świadczenia pieniężnego powinny być traktowane jako poczynione contra legem. Dlatego postanowienia zawarte w § 11 ust. 3 umowy z dnia 23 października 2009 r., uznano za nieważne i nie mogą one stanowić skutecznej podstawy prawnej do dochodzenia przez powódkę roszczenia o zapłatę sformułowanego w pozwie. Podkreślono, że przedmiotem sporu pomiędzy stronami jest zobowiązanie, w którym świadczenie pozwanej Spółki ma charakter pieniężny. Zważono , że na podstawie art. 481 § 1 k.c. w związku z art. 471 k.c. powódce, jako wierzycielowi, mogłoby przysługiwać roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia wynikającego z omawianej umowy. Powódka opierała jednak swoje żądanie na art. 483 § 1 k.c. i na tej podstawie obliczyła wysokość swojego żądania i konsekwentnie domagała się od pozwanej zapłaty tytułem kary umownej za odstąpienie przez pozwaną od łączącej je umowy.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka i zarzuciła:

1. naruszenie prawa materialnego, a mianowicie: a. błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie art. 353 k.c. oraz ustalenie, że strony nie mogą zastrzec kary umownej na wypadek gdy jedna ze stron zaprzestaje wykonywać obowiązki wynikające z umowy; b. błędną wykładnię, względnie niewłaściwe zastosowanie art. 483 § 2 k.c. poprzez uznanie, iż niedopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej na wypadek zaprzestania wykonywania umowy przez stronę, na której ciąży wiele obowiązków w tym również zobowiązanie do świadczenia pieniężnego;

c. błędną wykładnię, względnie niewłaściwe zastosowanie art. 58 k.c. w związku z art. 65 k.c. i ustalenie, iż zastrzeżona w umowie stron z dnia 23 października 2009 r. w § 11 kara umowna jest nieważna; d. art. 65 k.c. oraz art. 353 k.c. poprzez zaniechanie ustalenia zgodnej woli stron związanej z zawarciem umowy z dnia 23 października 2009 r., celu oraz funkcji zastrzeżenia kary umownej w § 11 przedmiotowej umowy;

2. naruszenie przepisów postępowania cywilnego, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, to jest: a. art. 321 k.p.c. poprzez nierozpoznanie istoty sprawy; b. art. 229 k.p.c. poprzez ustalenie woli stron co do treści umowy wbrew okolicznościom przyznanym przez Strony postępowania oraz sprzecznie z treścią przedstawionych dowodów; c. art. 227 k.p.c. wobec oparcia ustaleń sądu na sprzecznych twierdzeniach stron, co do których strony przedstawiały odmienne stanowiska przy równoczesnym oddaleniu wniosków dowodowych zgłoszonych przez strony;

d. art. 233 k.p.c. poprzez rażącą sprzeczność między ustaleniami, które stanowią podstawę rozstrzygnięcia a treścią zgromadzonego materiału dowodowego, w tym: 1) ustalenie, że przedmiotem zobowiązania strony pozwanej zgodnie z umową z dnia 23 października 2009 r. były wyłącznie świadczenia pieniężne, co sprzeczne jest z treścią umowy stron oraz oświadczeniami stron;

2) ustalenie zgodnej woli stron co do treści umowy z dnia 29 października 2009 r. wbrew stanowisku każdej ze stron; 3) uznanie, że pozwana odstąpiła od umowy zachowując wymogi prawa materialnego, bez wskazania jakie okoliczności stoją za tą tezą; 4) stwierdzenie, iż powódka nie kwestionowała skuteczności odstąpienia od umowy przez pozwaną, podczas gdy powódka negowała skuteczność odstąpienia od umowy przez pozwaną.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku oraz zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kwoty 151.905 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia 23 września 2011 r. do dnia zapłaty, względnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Rozpoznając sprawę po raz pierwszy Sąd Apelacyjny uznał , że apelacja powódki jest uzasadniona . Wyrokiem z dnia 29 lipca 2014r. sygn. akt VI AC1646/13 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcie wskazano , że sytuacji gdy powódka dochodziła kary umownej naliczonej wobec niewykonywania obowiązków o charakterze niepieniężnym, bezprzedmiotowe było orzekanie przez Sąd Okręgowy co do nieważności zastrzeżenia kary umownej na wypadek niewykonywania lub nienależytego wykonania zobowiązania pieniężnego. Podniesiono , że rzeczą Sądu było w szczególności ustalenie czy w okolicznościach sprawy na pozwanej, w świetle zawartej przez strony umowy, ciążyły obowiązki o charakterze niepieniężnym, czy dopuszczalne było zastrzeżenie z tego tytułu kary umownej, czy pozwana zaprzestała wykonywania umowy (wynikających z niej obowiązków o charakterze niepieniężnym) i z jakich powodów, w szczególności, czy zaprzestanie wykonywania umowy bądź wynikających z niej obowiązków o charakterze niepieniężnym uzasadnione było niewykonywaniem bądź nienależytym wykonywaniem umowy przez stronę powodową. Uznano , że powyższych ustaleń uzasadniała wniosek, iż istota sprawy nie została rozpoznana.

Na skutek zażalenia strony pozwanej postanowieniem z dnia 22 stycznia 2015r. sygn. akt I CZ 115/14 Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok podnosząc, że w sprawie brak podstaw do wydania orzeczenia kasatoryjnego. Zaznaczono , że Sąd Okręgowy przeprowadził postepowanie dowodowe i orzekł o istocie sprawy.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Apelacyjny zważył , co następuje

Apelacja powódki nie jest zasadna i dlatego nie mogła odnieść skutku.

Ustalenia faktyczne poczynione w sprawie Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za postawę dla własnych rozważań.

Podkreślenia wymaga, że przedmiot zawartej przez strony umowy został wskazany w §1ust.1 , który stanowi , że na mocy niniejszej umowy (...) zobowiązuje się dostarczyć elementy systemu, którego zadaniem będzie wprowadzenie systemu lojalnościowego (...) opartego o terminale (...) dla Partnera i Kontrahentów , a Partner zobowiązany jest z tego tytułu do zapłacenia (...) uzgodnionego w umowie wynagrodzenia.

Jak wynika z definicji zawartych w części wstępnej umowy Partner - to pozwany. Opisany w powyższy sposób przedmiot umowy oznacza , że określone w umowie zobowiązanie po stronie pozwanego miało charakter stricte pieniężny

W przedmiotowe j sprawie powódka dokonała naliczenia kary umownej „tytułem zaniechania wykonania obowiązków niepieniężnych przez (...) S.A.” (pismo z 14 września 2011 r.). Tego rodzaju obowiązków dotyczy również nota księgowa nr (...). Powód dochodził zapłaty na podstawie § 11 ust. 3 umowy, który uprawnia jej strony do naliczenia kary umownej w wypadku zaniechania przez jedną z nich wykonywania umowy lub dowolnego obowiązku z niej wynikającego. § 11 ust. 3 zawartej przez strony umowy przewiduje możliwość naliczenia kary umownej nie tylko w wypadku rozwiązania przez jedną ze stron, wypowiedzenia odstąpienia lub zerwania umowy ale również w wypadku „zaniechania wykonywania umowy lub dowolnego obowiązku niepieniężnego z niej wynikającego”.

Kluczowym w sprawie jest, że w analizowanej umowie brak jest postanowień, które nakładałyby na stronę pozwaną obowiązek korzystania z systemu. W szczególności obowiązku takiego nie określono ani w §1 , ani w §2 umowy , które to postanowienia wskazywały co jest przedmiotem umowy i jakie są wzajemne obowiązki stron tej umowy. Rację ma pozwana podnosząc , że uprawnienie do korzystania z systemu nie rodziło obowiązków o charakterze niepieniężnym po stronie pozwanej. Przeciwnie – to pozwana , jako beneficjent systemu uprawniona była do żądania od powódki zapewnienia jej niezakłóconej możliwości czynienia z niego użytku w okresie obowiązywania umowy. Gdyby intencją stron było zobowiązanie pozwanej do korzystania z systemu – jako przedmiot umowy- to postanowienie o takiej treści zostałoby zamieszczone w §1 lub §2 umowy , które to postanowienia precyzują obowiązki stron , a nie w §8 gdzie uregulowane zostały kwestie poboczne z wiązane ze sposobem wykonywania umowy. Ponadto powódka przez cały czas trwania procesu istnienie swojego roszczenia uzasadniała zaprzestaniem wykonywania umowy przez pozwaną , natomiast nie upatrywała podstawy faktycznej roszczenia w złożonym przez jedną ze stron oświadczeniu o odstąpieniu od umowy.

W tym stanie rzeczy podniesione w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego, a mianowicie : art. 353 k.c. przez ustalenie, że strony nie mogą zastrzec kary umownej na wypadek gdy jedna ze stron zaprzestaje wykonywać obowiązki wynikające z umowy oraz art. 483 § 2 k.c. i art. 58 k.c. w związku z art. 65 k.c. wobec ustalenia, iż zastrzeżona w umowie stron z dnia 23 października 2009 r. w § 11 kara umowna jest nieważna okazały się nieuzasadnione i dlatego nie mogły odnieść skutku.

Także zarzuty apelacji wskazujące na obrazę przepisów prawa procesowego nie są trafne.

Zarzut naruszenia art. 321 k.p.c. poprzez nierozpoznanie istoty sprawy nie jest zasadny , bowiem badanie zasadności zgłoszonego przez pozwaną zarzutu potrącenia było zbędne wobec ustalenia nieistnienia roszczenia dochodzonego przez powódkę

Zarzuty wskazujące na naruszenie art. 229 k.p.c. art. 227 k.p.c. oraz art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie błędnych ustaleń, że przedmiotem zobowiązania strony pozwanej zgodnie z umową z dnia 23 października 2009 r. były wyłącznie świadczenia pieniężne nie mogły odnieść skutku. Gołosłowne przekonanie o sprzeczności ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego materiału dowodowego, któremu nie towarzyszy analiza poszczególnych dowodów nie pozwala na merytoryczną weryfikację zakwestionowanych ustaleń faktycznych. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu ( por. wyrok SN z dnia 8 kwietnia 2009 r. II PK 261/08).

Wobec przejęcia (...) S.A. a T. przez (...) sp. z o.o. w L. zawieszono postępowanie w sprawie – zgodnie z regulację przewidzianą w art.174§1 pkt1 k.p.c. , a wobec zgłoszenia się następcy prawnego na podstawie art.180§1 pkt 1 k.p.c. podjęto z urzędu zawieszone postępowanie apelacyjne z udziałem po stronie pozwanej (...) sp. z o.o. w L..

Mając to wszystko na uwadze apelacja powódki wobec braku uzasadnionych podstaw nie mogła odnieść skutku i dlatego została oddalona..

W świetle powyższego , na podstawie art.385 k.p.c. orzeczono , jak na wstępie.

O kosztach postępowania apelacyjnego postanowiono zgodnie z brzmieniem art.98 k.p.c. w związku z art.108§1 k.p.c. stosownie do zasady finansowej odpowiedzialności stron za wynik procesu