Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 maja 2015 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Agencji (...)

w W.

przeciwko M. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 25 września 2014 r. sygn. akt I C 1406/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 2 700zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

I ACa 264/15

UZASADNIENIE

Strona powodowa Agencja(...) W. (dalej też (...)) wniosła o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, że pozwany M. K. jest zobowiązany zapłacić jej kwotę 122 270, 98 zł wraz z odsetkami w kwocie 286 298,55 zł oraz dalszymi odsetkami ustawowymi od kwoty 122 270,98 zł od dnia 1 lipca 2013 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów na jej rzecz od pozwanego kosztów procesu.
W uzasadnieniu strona powodowa podała, że w dniu 25 stycznia 1993 r Bank (...) S.A. w P. zawarł z pozwanym M. K. umowę o kredyt ze środków Funduszu (...) (dalej (...)) w wysokości 550 000 000 zł (przed denominacją). Stosownie do postanowień pkt. (...) umowy pozwany zobowiązał się spłacać kredyt w ustalonych ratach, terminach i wysokości. Z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji (...), na podstawie jej art. (...) Agencja przejęła środki finansowe i inne mienie (...) oraz jego zobowiązania i wierzytelności, w tym wierzytelność z umowy o kredyt zawartej z pozwanym. Na powódkę przeszły też zabezpieczenia spłaty tych wierzytelności w postaci trzech hipotek na nieruchomościach pozwanego. W dniu 15 grudnia 1998 r. powódka zawarła z Bankiem (...) S.A w P. umowę, na podstawie której (...), między innymi względem powoda, przejął ten Bank. Jego następca prawnym jest obecnie Bank (...) S.A. we W.. W dniu 1 września 1999 r. pomiędzy w/w Bankiem a pozwanym zawarta została umowa ugody, w której strony dokonały kapitalizacji części odsetek, ustalając zadłużenie pozwanego na dzień zawarcia ugody na kwotę 127 062,62 zł, którą pozwany wraz z odsetkami 20 % w stosunku rocznym zobowiązał się spłacać w określonym w umowie ratach i terminach. Strony postanowiły też o zawieszeniu spłaty odsetek nie objętych kapitalizacją w kwocie 42 991,36zł do czasu spłaty zadłużenia.

W związku z niedotrzymaniem przez pozwanego warunków umowy, została ona wypowiedziana pismem z dnia 6 września 2001 r., a pozwany wezwany do spłaty całego wskazanego zadłużenia wraz z odsetkami zawieszonymi. Powódka podała, iż pozwany, uznając istnienie długu, w latach 2001, 2002 i 2003 występował o zmianę terminu zadłużenia i cofnięcie wypowiedzenia ugody, a następnie o umorzenie części naliczonych odsetek. Prośby te nie zostały uwzględnione. Nadto pismem z dnia 28 lipca 2009 r. pozwany zwracał się z prośbą o umorzenie całego zadłużenia. Wniosek ten (...) pozostawiła bez odpowiedzi z powodu nieuzupełnienia przez pozwanego braków pisma, a w dniu 12 sierpnia 2013 r. wezwała pozwanego do spłaty zadłużenia. Zapłata zaległości, ze względu na podnoszone przez pozwanego przedawnienie roszczenia, jednak nie nastąpiła.

Powódka wskazała, iż na kwotę dochodzonych odsetek w wysokości 286 298,55 zł składają się odsetki w kwocie 91 865,73 zł. (w tym odsetki umowne w kwocie 47 691,52 zł. za okres od 1 września 1999 r. do 31 sierpnia 2001 r., odsetki umowne zawieszone w kwocie 42 991,36 zł., odsetki ustawowe w kwocie 2 394,21 zł.za okres od 1 lipca 2000 r. do 31 sierpnia 2001 r. zgodnie z § (...) umowy ugody) pomniejszone o dokonaną wpłatę 1 208,36 zł.), odsetki ustawowe w kwocie 1 438,22 zł. za okres wypowiedzenia umowy tj. od 7 września 2001 r. do 20 września 2001 r. (zgodne z pismem z dnia 6 września 2001 r. dotyczącym oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu) oraz odsetki ustawowe w kwocie 192 994, 60 zł. za okres od dnia 21 września 2001 r. do 30 czerwca 2013 roku.

Co do kwestii przedawnienia roszczenia powódka wskazała na 10 letni termin przedawnienia roszczeń i zawartą w dniu 1 września 1999 r. między stronami umowę ugody, która przerwała bieg przedawnienia. Do kolejnego przerwania biegu przedawnienia roszczeń obejmujących należność główną i odsetki doszło – zdaniem powódki – na skutek pism kierowanych do niej przez powoda w latach 2001, 2002, 2003 i 2009. Z ostrożności procesowej, w przypadku gdyby Sąd nie podzielił jej argumentacji, podniosła iż nie uległo przedawnieniu co najmniej dochodzone przez nią roszczenie w zakresie należności głównej tj. kwoty 122 270,98 zł. oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty należności głównej obejmujące 3 letni okres przed wytoczeniem powództwa.

Pozwany M. K. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Na wypadek uwzględnienie powództwa w całości lub części wnosił o przyznanie mu prawa do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości obciążonych hipotekami i do wysokości tych hipotek.

W uzasadnieniu podał, iż mimo podejmowania wielu starań nie był w stanie wypracować zysku pozwalającego zachować rentowność swego gospodarstwa. Utrata płynności, ograniczenie i w konsekwencji zaprzestanie działalności wytwórczej w rolnictwie pozbawiło go dochodu umożliwiającego utrzymanie rodziny. Te okoliczności, jak też ciężka przewlekła choroba żony doprowadziły do powstania u powoda głębokiej depresji. Nie kwestionując tego, że w dniu 25 stycznia 1993 r. zawarł z Bankiem umowę o kredyt ze środków (...) na kwotę 550 000zł, zarzucił powódce bezpodstawne wywodzenie skutków prawnych z umowy ugody z dnia 1 września 1999 r. Umowa ta podpisana między Bankiem (...) S.A. a pozwanym, wymagała do swojej ważności złożenia przez pozwanego dodatkowego oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, co nie zostało dopełnione. Oświadczenia woli zawarte w ugodzie nie wywarły zatem żadnych skutków prawnych. Zdaniem pozwanego, podstawę materialno-prawną roszczenia powoda stanowić może jedynie umowa kredytu z dnia 25 stycznia 1993 r., którą wypowiedziano mu z dniem 5 października 1995 r. zobowiązując go do spłaty całości zadłużenia do dnia 23 października 1995 r. Od daty tej biegnie – zdaniem pozwanego – termin przedawnienia roszczenia głównego oraz roszczenia o odsetki. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia co do należności głównej, jak i odsetek dochodzonych pozwem, wskazując, iż roszczenie powoda związane jest z jego statutową działalnością o charakterze gospodarczym, a odsetki za opóźnienie należy traktować jako świadczenie okresowe w rozumieniu art. 118 k.c. a te przedawniają się z upływem trzyletniego terminu przedawnienia. Pozwany kwestionował także podnoszony w pozwie fakt zrzeczenia się przez niego zarzutu przedawnienia.

W toku procesu powódka zaprzeczyła, by dla ważności umowy ugody z dnia 1 września 1999 r. i wywołania skutków prawnych wynikających z oświadczeń zawartych w ugodzie konieczne było złożenie przez pozwanego oświadczenia woli o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. Jest ono bowiem uzależnione od woli dłużnika, a jako takie nie może być warunkiem w rozumieniu art. 89 k.c., a takich nie może zawierać umowa. Niewywiązanie się pozwanego ze wskazanego obowiązku upoważniało Bank do wypowiedzenia umowy. Przedmiotowa ugoda została zawarta na wniosek pozwanego, nigdy nie kwestionował on jej ważności ani czynności kapitalizacji odsetek, a pismem z dnia 11 września 2001 r. zwrócił się z prośbą o podpisanie aneksu do umowy umożliwiającego mu spłatę zadłużenia w niższych ratach i wydłużenie terminu spłaty zadłużenia. W ocenie powódki, ze strony pozwanego doszło wielokrotnie do uznania niewłaściwego długu, przez składanie propozycji zawarcia ugody, czy też próśb o rozłożenie świadczenia na raty.

Sąd Okręgowy w Kielcach wyrokiem z dnia 25b września 2014,sygn. akt IC 1406/14: I/ zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 155.977,57zł, z odsetkami ustawowymi od kwoty 122.270,98zł od dnia 1 lipca 2013 do dnia zapłaty oraz kwotę roku do dnia 25 września 2014 roku w wysokości 13% w stosunku rocznym i z dalszymi każdorazowymi odsetkami ustawowymi od dnia 26 września 2014 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 1477,93zł; II/ oddalił powództwo w pozostałej części.

Rozstrzygnięcie powyższe zostało poprzedzone następującymi ustaleniami faktycznymi.

W dniu 23 lipca 1992 roku pomiędzy Bankiem (...) S.A.
z siedzibą w P., a Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej występującym w imieniu Skarbu Państwa, będącym dysponentem Funduszu (...), zawarta została umowa (...), której przedmiotem było współdziałanie Funduszu i Banku w zakresie zasad funkcjonowania i rozdysponowania środków Funduszu na cele restrukturyzacji i oddłużenia rolnictwa w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1992 r, w sprawie zasad funkcjonowania oraz źródeł zasilania Funduszu (...)(Dz. U. Nr 49 poz. 222). Na mocy pkt 1 umowy ustalono, że środki Funduszu przeznaczane są na udzielanie za pośrednictwem Banku kredytów pożyczek i pomocy w spłacie odsetek od udzielonych kredytów ze środków własnych Banku i banków z nim współpracujących, wykupienie przez Bank wierzytelności, sfinansowanie skutków odroczeń spłat rat kapitału i odsetek od kredytów, konwersji zadłużenia oraz zaniechania postępowania egzekucyjnego wobec kredytobiorców oraz lokaty terminowe w Banku stanowiące zabezpieczenie udzielanych poręczeń i gwarancji bankowych. Zgodnie z pkt(...) pomocą Funduszu objęci byli m.in. rolnicy indywidualni. Strony ustaliły nadto, iż Bank działając w imieniu i na rzecz Funduszu, wykonuje obowiązki i uprawnienia wynikające z umowy poprzez zawieranie z bankami lub kredytobiorcami szczegółowych umów regulujących zasady wykorzystania środków Funduszu przez te podmioty (pkt(...) umowy).

Umową z dnia 15 grudnia 1998 r, zawartą pomiędzy Agencją (...)w W., a Bankiem (...) S.A. we W. będącym następcą prawnym Banku (...) S.A z siedzibą w P. ustalono zasady współdziałania w zakresie realizacji wierzytelności i zobowiązań finansowych wynikających z umowy zawartej w dniu 23 lipca 1992 r. pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, a Bankiem w sprawie zasad funkcjonowania
i rozdysponowania środków Funduszu na cele restrukturyzacji i oddłużenia rolnictwa, przejętych przez Agencję na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia
29 grudnia 1993 r. o utworzeniu (...) (Dz. U. z 1994 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.), których obsługę Bank prowadził w oparciu o umowę z dnia 29 sierpnia 1995 r.
W § (...) strony ustaliły, ze wykonując postanowienia umowy Bank działa
w imieniu i na rzecz Agencji. Zgodnie z § (...) umowy prowadząc (...) Bank od pozostającego do spłaty kapitału nie przeterminowanego nalicza należne od dłużnika odsetki wg stopy: a/ w odniesieniu do kredytów udzielonych ze środków (...) 20 % w stosunku rocznym, z zastrzeżeniem ust (...), b/ w odniesieniu do wykupionych ze środków (...) wierzytelności – 5% w stosunku rocznym. Od nie spłaconego w terminie kapitału Bank naliczał za okres opóźnienia w spłacie należne od dłużnika odsetki wg stopy ustawowej (odsetki za opóźnienie) z zastrzeżeniem postanowień § (...)

Zgodnie z § (...) umowy w ramach działań o których mowa w § (...), Bank może na zasadach określonych w umowie zawierać z dłużnikiem ugody. Ugodą mogą być objęte wierzytelności Agencji w stosunku do dłużników posiadających zaległości w spłacie przekraczające 3 miesiące (pkt(...)). W § (...) umowy postanowiono, że ugoda obejmuje cały kapitał do spłaty wraz z odsetkami ustalonymi na dzień zawarcia ugody. Warunki jej zawarcia określają kolejne postanowienia § (...)

Na mocy umowy z dnia 25 stycznia 1993 roku nr (...)o kredyt udzielony ze środków (...) Bank (...) S.A. w P. I O/W. udzielił pozwanemu M. K. kredytu na rozbudowę i modernizację chlewni oraz zwiększenie obsady. W ramach zawartej na okres od 25 stycznia 1993 r. do 30 czerwca 1999 r. umowy, kredytobiorca otrzymał 550 000 000zł sprzed denominacji z oprocentowaniem 20% w stosunku rocznym. Karencję w spłacie rat i odsetek strony ustaliły na 12 miesięcy, po okresie której kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kredytu w określonych w umowie kwotach i terminach (pkt (...) umowy). Zgodnie z treścią pkt (...) umowy zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiło ustanowienie hipoteki na rzecz Skarbu Państwa – Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Stosownie do zapisów pkt.(...)umowy Bank zastrzegł sobie prawo do przeksięgowania kwoty nie spłaconego kredytu i odsetek w dniu następnym, po upływie terminów płatności – na konto zadłużenia przeterminowanego, od którego Bank pobiera odsetki wg stawki przewidzianej dla tego zadłużenia, stanowiącej dwukrotną wysokość stopy oprocentowania kredytu refinansowego NBP. Zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiły hipoteki umowne zwykłe na kwotę 55.000zł z odsetkami w wysokości 20% w stosunku rocznym, ustanowione przez pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Agencji (...) na nieruchomości położonej w Ś. gmina R., o łącznej powierzchni 3,68ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Sandomierzu prowadzona jest księga wieczysta (...), na nieruchomości położonej w miejscowości Ś. gmina R. o powierzchni 3,57ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Sandomierzu prowadzona jest księga wieczysta (...), na nieruchomości położonej w miejscowości Ś. gmina R. o powierzchni 2,50ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Sandomierzu prowadzona jest księga wieczysta (...).

Umowa o kredyt numer 24 została wypowiedziana przez Bank (...) S.A. z dniem 5 października 1995 roku, z zobowiązaniem dłużnika do spłaty zadłużenia do dnia 23 października 1995 roku.

Ugodą z dnia 1 września 1999 r, zawartą na wniosek powoda, do umowy kredytowej nr (...) z dnia 25 stycznia 1993 r. o kredyt udzielony ze środków byłego (...) zawartą pomiędzy Bankiem (...) S.A III Oddział we W. (działającym w imieniu i na rzecz (...)), a pozwanym ustalono, że zadłużenie dłużnika z tytułu umowy kredytu wynosi 170 053,98 zł i składa się na nie kapitał w wysokości 55 000,00zł, odsetki podstawowe 26 591,23 zł, odsetki za opóźnienie 88 462,75 zł. Mocą zawartej ugody odsetki za opóźnienie zostały obniżone w wyniku ich przeliczenia wg stopy 20% do kwoty 45 471,39 zł i kwota ta wraz z odsetkami podstawowymi podlegała kapitalizacji. Ostatecznie przyjęto, iż należny kapitał wynosi 127 062,62 z. i podlega spłacie wraz z odsetkami naliczonymi wg stopy wynoszącej 20 % w stosunku rocznym. Nadto zawieszono spłatę pozostałej części odsetek za opóźnienie w kwocie 42 991, 36 zł. Strony ustaliły ratalny terminarz spłaty zadłużenia i postanowiły, że odsetki bieżące płatne będą wraz z ratą kapitału, a od niespłaconej w terminie raty kapitału bank pobierze odsetki ustawowe. Zabezpieczeniem spłaty zadłużenia były wpisy hipoteki w księgach wieczystych Kw nr (...), Kw (...), Kw (...) prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Sandomierz oraz akt notarialny o dobrowolnym poddaniu się egzekucji zgodnie z treścią art.777 k.p.c.. W przypadku niewywiązania się przez dłużnika z postanowień umowy Bank zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia umowy i postawienia długu w stan natychmiastowej wymagalności z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia, dłużnik zobowiązany był do natychmiastowej spłaty zadłużenia powiększonej o zawieszoną część odsetek za opóźnienie wymienionych w paragrafie (...). Pozwany na mocy łączącej strony umowy ugody zobowiązany był w terminie 14 dni, dostarczyć oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji zgodnie z art. 777 k.p.c, sporządzone w formie aktu notarialnego dla wejścia ugody w życie.

Pozwany nie złożył oświadczenia o poddaniu się egzekucji. Strony przystąpiły do wykonania umowy ugody. Pozwany uiścił w 1999 roku dwie raty: w dniu 1.09.1999 roku 3000zł, w dniu 3.11.1999 roku 2000zł. Nadto w 2003 roku pozwany uiścił po 500zł w dniach 30 czerwca 2003 roku i 28 lipca 2003 roku. Pozwany wielokrotnie wnosił o zmianę warunków wykonania zobowiązania wynikającego z umowy ugody lub jego umorzenie.

W związku z nie wykonywaniem umowy ugody przez pozwanego, pismem z dnia 6 września 2001 r. Bank (...) S.A. wypowiedział mu umowę w całości i wezwał go do spłaty powstałego zadłużenia w kwocie 215 136,71zł (kredyt - 123 270,98 zł, odsetki do dnia 31 sierpnia 2001 r. – 91 865,73 zł) oraz odsetek w wysokości 102,73zł za każdy dzień zwłoki począwszy od dnia 7 września 2001 roku do dnia 20 września 2001 roku. Odsetki ustawowe na dzień wypowiedzenia umowy kredytu wynosiły 30%.

Pismem z dnia 11 września 2001 r. skierowanym do Banku (...) S.A pozwany wniósł o wycofanie wypowiedzenia umowy ugody i zawarcie aneksu do niej, o wydłużenie terminu spłaty zadłużenia do 2010 roku. Pismami kierowanymi do powódki: z dnia 17 września 2002 r. o pozwany wniósł o odroczenie spłaty kredytu, umorzenie odsetek i wydłużenie terminu spłaty, z dnia 11 lutego 2003 r –o umorzenie odsetek i obniżenie oprocentowania kredytu, z dnia 28 lipca 2009 r – o umorzenie wszystkich wierzytelności wobec (...). Pozwany nie uzyskał zgody na zmianę warunków spłaty zadłużenia ani na jego umorzenie w części albo w całości.

Pismem z dnia 27 czerwca 2013 roku Bank (...) S.A. poinformował pozwanego o wysokości zadłużenia i sposobie jego wyliczenia.

W dniu 12 sierpnia 2013 r powódka wezwała pozwanego do spłaty zadłużenia, które na dzień 30 czerwca 2013 r. wyliczone zostało na 408 569, 53 zł, (122 270,98 zł – kapitał, 286 298,55 zł. – odsetki), informując, iż od pozostałej do spłaty kwoty kapitału naliczane są dalsze odsetki ustawowe w wysokości 13 % w stosunku rocznym od dnia 1 lipca 2013 r. do dnia zapłaty.

Termin spłaty został wyznaczony na 14 dni od daty otrzymania wezwania pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Wezwanie do zapłaty zostało odebrane przez A. K. dnia 20 sierpnia 2013 roku

Pozwany nie spłacił zaciągniętego kredytu.

Oceniając powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie w części.

W pierwszej kolejności Sad Okręgowy wskazał, że legitymacja powódki nie budzi wątpliwości w niniejszej sprawie. Wszystkie wierzytelności przysługujące (...), na podstawie zawartych umów, przeszły na rzecz (...). Wierzytelności te mają źródło w środkach Skarbu Państwa zgodnie z art.12 ust.1 i 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 roku o utworzeniu Agencji (...)(t.j.Dz.U.2005,Nr31, poz.264, ze zm.).

Bezsporne było też to, że w dniu 1 września 1999 r. między Bankiem (...) S.A., działającym w imieniu (...), a pozwanym doszło do zawarcia umowy ugody w sprawie spłaty zadłużenia z umowy kredytowej Nr (...) z dnia 25 stycznia 1993 r. Przedmiotowa umowa ugody, odpowiadająca wymogom przepisu art.917 k.c., prowadziła do modyfikacji treści łącznego strony dotychczas stosunku prawnego, wynikającego z umowy z dnia 25 stycznia 1993 roku, a strony działały w ramach swobody kontraktowej wynikającej z art.353 ¹k.c. Zawarte w ugodzie oświadczenie dłużnika stanowi uznanie długu i zawiera w sobie dorozumiane zrzeczenie się przedawnienia ( art.117§2k.c. w zw. z art.65k.c.)), powodujące przekształcenie z mocy prawa zobowiązania naturalnego (przedawnionego) z powrotem w zaskarżalne roszczenie. Ugoda bowiem stanowiąca jedynie modyfikację istniejącego stosunku prawnego nie może wpływać na termin przedawnienia w sytuacji, gdy już wcześniej nastąpiła wymagalność roszczenia. Umowa z dnia 25 stycznia 1993 roku została wypowiedziana z dniem 5 października 1995 roku, co nie było sporne pomiędzy stronami.

Zdaniem Sądu Okręgowego niezłożenie przez pozwanego, zgodnie z §(...) umowy ugody, oświadczenia o poddaniu się egzekucji nie stoi na przeszkodzie przyjęciu, że ugoda weszła w życie. Nie ulega wątpliwości, iż zarówno po stronie wierzyciela jak i dłużnika istniała rzeczywista wola dokonania ustaleń w zakresie podstawowej treści stosunku prawnego (umowy ugody). Sąd miał też na względzie czynności podejmowane przez obie strony po podpisaniu umowy ugody. Pozwany przystąpił do realizacji porozumienia poprzez częściową spłatę, w dniach 1 września 1999 roku i 3 listopada 1999 r, a następnie wnioskował o zmianę warunków spłaty zadłużenia bądź jego umorzenie. Niezłożenie przez pozwanego oświadczenia o poddaniu się egzekucji powód uznał za nienależyte wykonanie umowy; między innymi dlatego dokonał jej wypowiedzenia i wezwał do zapłaty zadłużenia. Sąd Okręgowy przypomniał też, że to pozwany wnosił o zawarcie ugody, po jej zawarciu częściowo ją wykonał a następnie aktywnie domagał się od powódki zmiany terminów spłaty, czy też umorzenia długu. W korespondencji w tym przedmiocie pozwany nie zgłaszał zarzutów co do ważności bądź skuteczności umowy ugody. Przyjęte przez strony zastrzeżenie nie stanowiło warunku w rozumieniu art.89 k.c. a było zastrzeżeniem umownym, którego oceny należy dokonywać w okolicznościach faktycznych tej konkretnej sprawy z uwzględnieniem właściwości łączącego strony stosunku prawnego.

Kolejno Sąd Okręgowy rozważył zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez powódkę (art. 5 k.c.) i uznał go za bezzasadny.

Odnosząc się do podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia Sąd Okręgowy uznał go za uzasadniony w części. Jako początkową datę przedawnienia roszczenia pozwany wskazywał 23 października 1995 roku (wyrażając pogląd o związaniu stron umową z dnia 25 stycznia 1993 roku, a nie umową ugody z dnia 1 września 1999 roku), przy przyjęciu 3 – letniego okresu przedawnienia wierzytelności głównej, jako związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz odsetek, jako świadczeń okresowych.

Sąd Okręgowy przytoczył przepis art. 118 k.c. i uznał, że w rozpoznawanej sprawie zachodzi dziesięcioletni okres przedawnienia należności głównej. Zawierający umowę Skarb Państwa - Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, później jego następca prawny – powódka – realizowali zadania nałożone ustawą, nie związane w żadnym aspekcie z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zasadny natomiast pozostaje zarzut przedawnienia odsetek za okres powyżej trzech lat przed wytoczeniem powództwa. Zgodnie z art.118 k.c. odsetki, jako świadczenia okresowe, podlegają 3-letniemu terminowi przedawnienia. Roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego (art.481§1k.c.), powstawszy raz, uzyskuje byt niezależny od długu głównego i według własnych reguł ulega przedawnieniu. Termin spełnienia świadczenia głównego określany jest zgodnie z art.455 k.c.. Roszczenie o odsetki za opóźnienie staje się wymagalne zawsze po bezskutecznym upływie czasu, w którym należało wykonać świadczenie główne. Wierzyciel nabywa prawo do odsetek już z chwilą powstania opóźnienia, za każdy kolejny dzień, przez cały okres opóźnienia. Wezwanie do zapłaty nie jest zatem konieczne ani do powstania obowiązku zapłaty odsetek ani też do określenia wymagalności roszczenia. Natomiast co do odsetek kapitałowych, w wysokości 42.991,46zł, których splata została zawieszona w ugodzie, były wymagalne przed zawarciem ugody. Jak chodzi o odsetki umowne, ustalone w umowie ugody na kwotę 47.691,52zł, termin ich spłaty ustalono zgodnie z §3 ust.2 umowy. Odsetki bieżące miały być płatne wraz z ratą kapitału, zatem termin ich płatności przypadał od 1 września 1999 r do 30 sierpnia 2001 r.

Następnie Sąd Okręgowy rozważał istotę uznania niewłaściwego roszczenia, jako przerywającego bieg przedawnienia, który to zarzut podniosła w toku postępowania powódka. Odwołując się do poglądów judykatury Sąd Okręgowy przyjął, że uznanie niewłaściwe jest oświadczeniem wiedzy, któremu nie towarzyszy zamiar ani świadomość wywołania skutków prawnych, a przerwanie biegu przedawnienia następuje tu z mocy prawa. Może do niego dojść przez takie zachowanie się zobowiązanego, które, choćby nie wyrażało zamiaru wywołania tego skutku, dowodzi świadomości istnienia roszczenia po stronie zobowiązanego i tym samym uzasadnia przekonanie uprawnionego, że zobowiązany uczyni zadość roszczeniu. Wskutek uznanie niewłaściwego termin przedawnienia zaczyna biec na nowo. Zwrócenie się przez dłużnika do wierzyciela o rozłożenie należności głównej na raty i zwolnienie z obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie może stanowić uznanie roszczenia także wtedy, gdy proponowane porozumienie miedzy stronami nie doszło do skutku.

W rozpoznawanej sprawie pozwany po podpisaniu ugody w dniu 1 września 1999 r. kilkakrotnie, tj. pismami z dnia 14 września 2001 r., 17 września 2002 r., 11 lutego 2003 r., 28 lipca 2009 r, zwracał się kolejno o rozłożenie kredytu na raty, umorzenie odsetek czy umorzenie kredytu przyznając jednocześnie, iż ma świadomość istnienia roszczenia. Czynności te zatem każdorazowo przerywały bieg przedawnienia, powodując, iż zaczynał on biec na nowo. Przedawnieniu zatem jako świadczenia okresowe uległo roszczenie o odsetki kapitałowe oraz roszczenie o odsetki ustawowe za opóźnienie wymagalne wcześniej niż 3 lata przed wytoczeniem powództwa ( tj. 19 maja 2014 roku). Ostatecznie zatem Sąd Okręgowy uznał, iż zasadne jest żądanie przez powoda odsetek ustawowych za okres 3 lat od daty złożenia pozwu tj. od dnia 19 maja 2011 roku do dnia 30 czerwca 2013 roku (data końcowa kapitalizacji), czyli w kwocie 33.706,59zł oraz dalsze odsetki ustawowe od dnia 1 lipca 2013 roku do dnia zapłaty. Łącznie zatem zasądzono kwotę 155 977,57 zł (122270,98zł + 33.706,59zł) wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 122.270,98zł od dnia 1 lipca 2013 roku do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone na skutek uwzględnienia zarzutu przedawnienia odsetek.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosku pozwanego o zastrzeżenie ograniczenia odpowiedzialności pozwanego do nieruchomości obciążonych hipoteką. Sąd zwrócił uwagę, że pozwany jest względem powódki zarówno dłużnikiem osobistym jak i rzeczowym. W wykonaniu umowy z dnia 25 stycznia 1993 roku pozwany ustanowił jako zabezpieczenie hipotekę łączną na trzech swoich nieruchomościach w celu zabezpieczenia tej samej wierzytelności wynikającej z powołanej umowy z dnia 25 stycznia 1993 roku na sumę 55.000zł (po denominacji). W niniejszej sprawie powód został pozwany, jako dłużnik osobisty, za podstawę powództwa wskazano umowy kredytowe. Powódka nie przedstawiła natomiast dokumentów stanowiących podstawę wpisu hipotek pozwalających na ocenę zakresu zabezpieczenia odsetek kapitałowych, co uniemożliwia jej w rozpoznawanej sprawie skorzystanie z dobrodziejstwa art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu obowiązującym sprzed nowelizacji która weszła w życie 20 lutego 2011 roku (t.j. Dz.U.2001, Nr 124, poz.1361, ze zm. Uwzględniony zarzut przedawnienia wierzytelności dochodzonej pozwem nie wpływa na zakres odpowiedzialności osobistej pozwanego, znajdujący pokrycie w zabezpieczeniu rzeczowym, a zatem pozwany odpowiada w zakresie uwzględnionego powództwa nie tylko rzeczowo, ale rzeczowo i osobiście.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sad Okręgowy wskazał przepis art. 100 k.p.c.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył apelacją pozwany w części zasądzającej od pozwanego kwotę 85 815, 92 zł oraz w części zasądzającej od pozwanego fetki ustawowe od kwoty przewyższającej 55 000 zł.

Apelujący zarzucił:

1/ błędną ocenę materiału dowodowego, a to treści § (...) umowy ugody z dnia 1 września 1999 r, przez przyjęcie, że pomimo literalnego brzmienia zapis umowy nie stanowił warunku związania stron tą umową, w wyniku czego Sąd orzekający błędnie przyjął, że podstawą roszczenia powoda jest umowa ugody, w sytuacji, gdy zdaniem pozwanego roszczenie powoda oraz jego wysokość wynika wyłącznie z umowy Nr (...) o kredyt ze środków Funduszu (...) (...) z dnia 25 stycznia 1993 r,

2/ pominięcie przez Sąd okoliczności, że umowa ugody z dnia 1 września 1999 r została zawarta w formie pisemnej, przy zastrzeżeniu w § (...)że wszystkie zmiany jej treści wymagają dla swej ważności zachowania tej samej formy, w wyniku czego Sąd błędnie przyjął, żer strony przez swoje zachowanie dokonały w istocie modyfikacji treści umowy ugody w zakresie określonym w § (...)umowy ugody.

Podnosząc powyższe pozwany domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa w zaskarżonej części wraz ze stosowną modyfikacją orzeczenia o kosztach postępowania za I instancję, ewentualnie pozwany wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W każdym razie pozwany domagał się zasądzenia na jego rzecz od strony powodowej kosztów postępowania odwoławczego.

SĄD APELACYJNY ZAŻYŁ CO NASTĘPUJE.

Apelacja jest bezzasadna.

Ustalenia faktyczne Sądu I instancji są prawidłowe. Obejmują one treść umów zawieranych przez dysponenta (...) z Bankiem (tzw. Bank (...)), treść umowy kredytowej zawartej przez Bank z pozwanym i fakt jej wypowiedzenia, treść umowy ugody z dnia 1 września 1999 r i fakt jej wypowiedzenia oraz fakt i treść wystąpień pozwanego do Banku i powódki o umorzenie zadłużenia, bądź też rozłożenie go na raty. Wszystkie te okoliczności znajdują potwierdzenie w dowodach z dokumentów, w szczególności umów pomiędzy pozwanym a Bankiem i korespondencją pozwanego z powódką i Bankiem.

W apelacji pozwany kwestionuje przyjętą przez Sad Okręgowy interpretację zapisu(...)umowy ugody, którego literalna treść wskazywałaby na to, że warunkiem wejścia w życie umowy ugody było złożenie przez dłużnika (pozwanego), w terminie 14 dni od dnia podpisania ugody, sporządzonego w formie aktu notarialnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji. Jest poza sporem, że pozwany takiego oświadczenia nie przedłożył powódce. Powyższy zapis umowy ugody, oceniony świetle zachowania się kontrahentów, musi jednak prowadzić do wniosku, że ugoda weszła w życie. Trafnie zwrócił na to uwagę Sąd Okręgowy, wskazując , że obie strony przystąpiły do wykonywania obowiązków wynikających z umowy ugody; dłużnik – pozwany, dokonał wpłaty dwóch kolejnych rat określonych ugodą a następnie, pismem z dnia 11 września 2001 r, ubiegał się u powódki o zmianę postanowień ugody przez podpisanie aneksu zmniejszającego raty ustalony uprzednio zawartą ugodą, do czego powódka się nie przychyliła. Wszystko to świadczy o tym, że obie strony uznawały ugodę za obowiązującą i podlegająca wykonaniu, mimo niezłożenia przez pozwanego oświadczenia o poddaniu się egzekucji.

Zgodnie z art. 65 § 2 k.c. w umowach należy raczej badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Wykładnia umów w pierwszym rzędzie powinna uwzględniać rzeczywistą wolę stron zawierających umowę i taki sens wyraża w/w 65 § 2 k.c. Wymaga to analizy nie tylko samych postanowień umowy, gdyż znaczenie dla stwierdzenia zgodnej woli stron mogą mieć także ich wcześniejsze i późniejsze oświadczenia oraz zachowania, czyli tzw. kontekst sytuacyjny (tak; Sad Najwyższy w wyroku z dnia 12 stycznia 2012 r, II CSK 274/11, Lex nr 1110971).

Nie sposób też pominąć, że literalne brzmienie § 8 umowy ugody stanowi w istocie warunek zawieszający, uzależniający skutek prawny, w postaci jej wejścia w życie, od zdarzenia przyszłego i niepewnego (art. 89 k.c.). Zgodzić się jednak należy z pozwanym, że nie mogą być warunkiem w rozumieniu art. 89 k.c. zdarzenia objęte treścią zobowiązania dłużnika, których spełnienie uzależnione jest całkowicie od jego woli. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie zwracano uwagę na konieczność odróżnienia warunku, uzależniającego skutek prawny od decyzji jednej lub obu stron umowy (tzw. warunek potestatywny, np. zawarcie małżeństwa), od zastrzeżenia, które uzależnia skutek czynności prawnej od tego, czy strona swe zobowiązanie wykona (por. postanowienie z 5.III.1999 r. I CKN 1069/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 160; wyrok z 29.V.2000 r. III CKN 246/00, OSNC 2000, nr 11, poz. 213, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2011 r, I CSK 605/10, Lex nr 1096030).). Takie zastrzeżenie, jako całkowicie zależne od woli strony i dotyczące samego wykonania umowy, nie może być kwalifikowane jako warunek. Nie może być zatem warunkiem w rozumieniu art. 89 k.c. zdarzenie objęte treścią zobowiązania dłużnika, którego spełnienie jest całkowicie uzależnione od jego woli. Tym bardziej należy przyjąć, że zamieszczenie w umowie takiego zastrzeżenia zawieszającego nie powoduje nieważności umowy na zasadzie art. 94 k.c. Skutek nieważności nie może być w żadnym razie przypisany zawartej przez strony umowie ugody, jednak przede wszystkim z tej przyczyny, że same strony nie traktowały zapisu § (...) umowy ugody, jak warunku zawieszającego jej wejście w życie. Postanowienie to rozumiane było jako nałożenie na pozwanego dodatkowego obowiązku, którego niewykonanie mogło doprowadzić do wypowiedzenia łączącego strony stosunku prawnego, stosownie do treści §(...) ugody. Dowodem na to jest treść pisma Banku z dnia 6 września 2001 r, zawierającego wypowiedzenie umowy ugody, gdzie jako przyczynę wypowiedzenia podano m.in. nieprzedłożenie przez pozwanego oświadczenia dobrowolnym poddaniu się egzekucji.

Nie sposób zgodzić się z apelującym, że strony przez swoje zachowanie, dokonały zmiany umowy, co obarczone jest sankcja nieważności, z uwagi na zastrzeżenie formy pisemnej zawarte w § (...) ugody. Jak wynika z prawidłowych ustaleń i ocen Sądu Okręgowego zachowanie stron nie doprowadziło do zmiany wcześniej zawartej w formie pisemnej umowy, lecz było wyrazem odmiennego niż literalne rozumienia jej treści.

Nieuwzględnienie wskazanych omówionych wyżej zarzutów apelacyjnych prowadzi do wniosku o bezzasadności apelacji. Zawarcie umowy ugody w dniu 1 września 1999 r otworzyło na nowo bieg terminu przedawnienia roszczeń powódki względem pozwanego. Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, iż termin ten, względem roszczenia głównego wynosi lat dziesięć, względem odsetek, lat trzy (art. 118 k.c.). Roszczenie główne nie uległo przedawnieniu z przyczyn prawidłowo zidentyfikowanych h w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Pozwany kilkakrotnie składał oświadczenia, które Sąd Okręgowy słusznie zakwalifikował jako uznanie niewłaściwe długu, które przerwało bieg przedawnienia roszczenia powódki. Chodzi o pisma z dnia 11 września 2001 r, 17 września 2001 r, 11 lutego 2003 i 28 lipca 2009 r. W tym ostatnim piśmie, kierowanym do powódki, gdzie pozwany zwraca się o umorzenie długu, mowa jest co prawda o pierwotnej umowie kredytowej, jednakże pozwany wspomina o pomocy, którą uzyskał od Banku w formie ugody. Wszystko to spełnia przesłanki do przyjęcia, że doszło ze strony pozwanego do uznania niewłaściwego, co pozwalało Sądowi Okręgowemu na przyjęcie, że roszczenie główne, w wysokości ustalonej umowa ugody, na kwotę 127 062, 62 zł nie uległo przedawnieniu. Przedawnieniu za okres poprzedzający trzy lata wstecz, od daty wytoczenia powództwa uległy dochodzone pozwem odsetki.

Założenia w oparciu o które Sad Okręgowy wyliczył wysokość zasądzonej kwoty nie prowadzą do naruszenia przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 118 k.c. i 123 k.c. Kwota zasądzona na rzecz powódki została obliczona prawidłowo.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego, jako bezzasadną, w oparciu o przepis art. 385 k.p.c., orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego na zasadzie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.