Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni E. J. (1) wniosła o podział majątku wspólnego jej i uczestnika M. J. (1).

*

Postanowieniem z dnia 29 maja 2014 roku Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim:

I. stwierdził, iż w skład majątku wspólnego E. J. (1) i M. J. (1) wchodzi:

a) prawo własności nieruchomości położonej w M. przy ul. (...) , oznaczonej jako działka nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Radzyniu Podlaskim prowadzona jest księga wieczysta nr (...),

b) prawo własności ruchomości w postaci:

1. samochodu osobowego marki O. (...) o nr rej. (...), rok prod. (...),

2. garnków marki Z. (...) sztuki,

3. sprzętu gospodarstwa domowego: miksera marki Z., prodiża, maszynki elektrycznej do mielenia mięsa marki Z., piekarnika elektrycznego,

4. suszarki stojącej, rozkładanej, do bielizny,

5. pościeli: 4 kołder puchowych, 2 poduszek puchowych, 2 poduszek z anilany,

6. 2 poszew na kołdry lnianych i 2 poszew na kołdry bawełnianych,

7. pralki automatycznej marki B.,

8. 3 kocy dużych, 6 sztuk obrusów na stół, 4 sztuk narzut na łóżko,

9. 4 krzeseł drewnianych, 2 foteli, 3 dywanów,

10. lodówko-zamrażarki marki (...),

11. zastawu obiadowego na 12 osób, szklanek z dzbankiem na 12 osób, sztućców ze stali nierdzewnej na 12 osób,

12. lodówko-zamrażarki marki S.,

13. kuchni gazowej marki (...), model E.,

14. 2 wersalek,

15. mebli kuchennych z płyty wiórowej,

16. mebli pokojowych z płyty wiórowej,

17. dwóch taboretów;

II. dokonał podziału majątku wspólnego w ten sposób, że:

A. przyznał na wyłączną własność uczestnikowi postępowania M. J. (1):

a) prawo własności nieruchomości położonej w M. przy ul. (...), oznaczonej jako działka nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Radzyniu Podlaskim prowadzona jest księga wieczysta nr (...),

b) prawo własności ruchomości w postaci:

1. samochodu osobowego marki O. (...) o nr rej. (...), rok prod. (...),

2. kuchni gazowej marki (...), model E.,

3. 2 wersalek,

4. mebli kuchennych z płyty wiórowej,

5. mebli pokojowych z płyty wiórowej,

6. dwóch taboretów,

B. przyznał na wyłączną własność wnioskodawczyni E. J. (1):

a) prawo własności ruchomości w postaci:

1. garnków marki Z. (...) sztuk,

2. sprzętu gospodarstwa domowego: miksera marki Z., prodiża, maszynki elektrycznej do mielenia mięsa marki Z., piekarnika elektrycznego,

3. suszarki stojącej, rozkładanej, do bielizny,

4. pościeli: 4 kołder puchowych, 2 poduszek puchowych, 2 poduszek z anilany,

5. 2 poszew na kołdry lnianych i 2 poszew na kołdry bawełnianych,

6. pralki automatycznej marki B.,

7. 3 kocy dużych, 6 sztuk obrusów na stół, 4 sztuk narzut na łóżko,

8. 4 krzeseł drewnianych, 2 foteli, 3 dywanów,

9. lodówko-zamrażarki marki B. ,

10. zastawu obiadowego na 12 osób, szklanek z dzbankiem na 12 osób, sztućców ze stali nierdzewnej na 12 osób,

11. lodówko-zamrażarki marki S.,

III. zasądził tytułem spłaty od uczestnika postępowania M. J. (1) na rzecz wnioskodawczyni E. J. (1) kwotę 179.475 zł, płatną w 3 ratach po 45.000 zł każda i w jednej racie w kwocie 44.475 zł, z których pierwsza płatna jest w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, zaś każda następna rata płatna jest po upływie 6 miesięcy od terminu płatności poprzedniej, z zastrzeżeniem odsetek ustawowych w przypadku uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat;

IV. nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni E. J. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim kwotę 2.220 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

V. nakazał ściągnąć od uczestnika postępowania M. J. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim kwotę 2.295 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

VI. w pozostałej części obciążył każdego z uczestników kosztami postępowania związanymi z jego udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 12 lipca 1988 roku wnioskodawczyni E. J. (1) zawarła związek małżeński z uczestnikiem M. J. (1). Małżeństwo to zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 19 listopada 2009 roku, sygn. akt III C 3754/08, który uprawomocnił się w dniu 11 grudnia 2009 roku.

Po zawarciu małżeństwa wnioskodawczyni i uczestnik zamieszkali u rodziców wnioskodawczyni. Mieszkali tam przez okres około 2 lat.

Przed zawarciem małżeństwa M. J. (1) otrzymał od rodziców umową darowizny nieruchomość rolną położoną w T., gmina M., oznaczoną jako działki o numerach (...) oraz nieruchomość położoną w M. przy ul. (...) oznaczoną jako działka nr (...).

Na działce nr (...) przy ul. (...) wnioskodawczyni i uczestnik wybudowali dom drewniany, do którego przeprowadzili się po około dwóch latach budowy. Wartość tego nakładu na nieruchomość stanowiącą majątek odrębny uczestnika postępowania M. J. (1) wynosi 33.000 zł.

Po zamieszkaniu w drewnianym domu wnioskodawczyni i uczestnik postanowili wybudować na działce dom murowany. Prace nad budową domu zaczęły się około 1991 roku. Prace związane z budową trwały kilka lat i do czasu separacji faktycznej wnioskodawczyni i uczestnika budynek murowany nie został wykończony. Do chwili rozwiązania związku małżeńskiego znajdował się on w stanie surowym zamkniętym, bez instalacji. Budowany był on systemem gospodarczym. W pracach związanych z budową pomagali ojcowie wnioskodawczyni i uczestnika postępowania. Rodzice uczestnika postępowania pomagali małżonkom finansowo przy budowie domu, przekazując część materiałów budowlanych na budowę domu. Wartość nakładu w postaci wybudowania budynku mieszkalnego w stanie surowym zamkniętym, bez instalacji, wynosi 314.100 zł.

Wnioskodawczyni E. J. (1) na początku małżeństwa pracowała w sklepie (...) jako ekspedientka. Uczestnik M. J. (1) zajmował się prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Około 1996 roku wnioskodawczyni rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na handlu obwoźnym artykułami spożywczymi. W tym celu wnioskodawczyni i uczestnik postępowania nabyli samochód dostawczy izoterma L. oraz przyczepę izotermiczną marki N. (...). Wnioskodawczyni w 2002 roku otrzymała rentę ze względu na stan zdrowia i zakończyła prowadzenie działalności gospodarczej. W tym czasie uczestnik M. J. (1) rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na prowadzeniu tartaku obwoźnego do cięcia drewna.

Wnioskodawczyni E. J. (1) otrzymywaną rentę gromadziła na rachunku bankowym w (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej Oddział w M.. W dniu 22 grudnia 2008 roku wnioskodawczyni wypłaciła z tego rachunku zgromadzone pieniądze w wysokości 38.200 zł.

Umową darowizny z dnia 2 sierpnia 1991 roku wnioskodawczyni i uczestnik otrzymali prawo własności nieruchomości położonej w M. oznaczonej jako działka nr (...) o powierzchni 0,0322 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wartość tej nieruchomości wynosi 30.000 zł.

W trakcie trwania małżeństwa wnioskodawczyni E. J. (1) oraz uczestnik M. J. (1) nabyli prawo własności ruchomości w postaci: samochodu osobowego marki O. (...) o nr rej. (...), rok prod. (...), 4 sztuk garnków marki Z., sprzętu gospodarstwa domowego: miksera marki Z., prodiża, maszynki elektrycznej do mielenia mięsa marki Z., piekarnika elektrycznego, suszarki stojącej, rozkładanej, do bielizny, pościeli: 4 kołder puchowych, 2 poduszek puchowych, 2 poduszek z anilany, 2 poszew na kołdry lnianych i 2 poszew na kołdry bawełnianych, pralki automatycznej marki B., 3 kocy dużych, 6 sztuk obrusów na stół, 4 sztuk narzut na łóżko, 4 krzeseł drewnianych, 2 foteli, 3 dywanów, lodówko-zamrażarki marki B., zastawu obiadowego na 12 osób, szklanek z dzbankiem na 12 osób, sztućców ze stali nierdzewnej na 12 osób, lodówko-zamrażarki marki S., kuchni gazowej marki (...), model E., 2 wersalek, mebli kuchennych z płyty wiórowej, mebli pokojowych z płyty wiórowej, dwóch taboretów.

W chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej uczestnik postępowania posiadał ruchomości w postaci samochodu osobowego marki O. (...) o nr rej. (...), kuchni gazowej marki (...), model E., 2 wersalek, mebli kuchennych z płyty wiórowej, mebli pokojowych z płyty wiórowej i dwóch taboretów.

Wnioskodawczyni E. J. (1) wyprowadzając się od uczestnika postępowania zabrała ze sobą ruchomości w postaci: 4 sztuk garnków marki Z., sprzętu gospodarstwa domowego: miksera marki Z., prodiża, maszynki elektrycznej do mielenia mięsa marki Z., piekarnika elektrycznego, suszarki stojącej, rozkładanej, do bielizny, pościeli: 4 kołder puchowych, 2 poduszek puchowych, 2 poduszek z anilany, 2 poszew na kołdry lnianych i 2 poszew na kołdry bawełnianych, pralki automatycznej marki B., 3 kocy dużych, 6 sztuk obrusów na stół, 4 sztuk narzut na łóżko, 4 krzeseł drewnianych, 2 foteli, 3 dywanów, lodówko-zamrażarki marki B., zastawu obiadowego na 12 osób, szklanek z dzbankiem na 12 osób, sztućców ze stali nierdzewnej na 12 osób, lodówko-zamrażarki marki S..

Ponadto wnioskodawczyni i uczestnik postępowania w trakcie trwania małżeństwa byli właścicielami ruchomości w postaci: tartaku obwoźnego do cięcia drewna, samochodu dostawczego izoterma L., przyczepy izotermicznej marki N. (...), lady chłodniczej/zamrażarki, zamrażarki skrzyniowej, lodówko-zamrażarki, samochodu osobowego marki P. (...), rok prod. (...) i udziału 1/2 części we własności samochodu osobowego marki O. (...), rok prod. (...). Ruchomości w postaci samochodów osobowych zostały zabrane i zbyte przez wnioskodawczynię, zaś pozostałe ruchomości zostały zbyte przez uczestnika postępowania M. J. (1).

Sąd Rejonowy wskazał, na podstawie jakich dowodów ustalił powyższy stan faktyczny.

Sąd Rejonowy obdarzył wiarą dowody z dokumentów, gdyż ich autentyczności i rzetelności nie kwestionował żaden z uczestników postępowania.

Sąd pierwszej instancji obdarzył wiarą dowód z opinii biegłego z zakresu szacunku ruchomości i nieruchomości J. (...), uznając ją za rzetelną i wyczerpującą.

Sąd Rejonowy dał wiarę zeznaniom świadków H. M. (k. 73v-74), Z. M. (k. 74), K. I. (k. 74v), G. S. (k. 74v), E. J. (2) (k. 82) i R. S. (k. 83), natomiast nie dał wiary zeznaniom świadków J. W. (k. 82v-83) i D. W. (k. 291-291v) w tej części, w której dotyczyły pomocy udzielonej uczestnikowi M. J. (1). W ocenie Sądu Rejonowego nie jest wiarygodne aby rolnicy w latach dziewięćdziesiątych XX wieku udzielali uczestnikowi pomocy finansowej w rozmiarach pozwalających na wybudowanie domu. Jest powszechnie wiadome, że w tamtym okresie w rolnictwie istniały problemy finansowe. Także później rodzice uczestnika postępowania nie mogli zgromadzić takich środków finansowych z pracy w okrojonym gospodarstwie rolnym, gdyż jego znaczna część została darowana dzieciom, a matka uczestnika otrzymywała tylko świadczenie emerytalno-rentowe z KRUS.

Także zeznania świadków H. P. (k. 200-201), M. J. (2) (k. 290-290v), S. M. (k. 291v-292) i A. W. (k. 487v-488) nie zasługują na wiarę w takiej samej części, gdyż opierają się one jedynie na twierdzeniach zasłyszanych od uczestnika, a poczynione osobiście przez świadków obserwacje były sporadyczne.

Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom świadka K. J. (k. 302v-303) w tej części, w jakiej dotyczą one zakupu przez niego samochodu O. (...), gdyż są one sprzeczne z dokumentem z Wydziału Komunikacji Starostwa Powiatowego w B. stwierdzającym, iż współwłaścicielem tej ruchomości jest również wnioskodawczyni E. J. (1).

Oceniając ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy wskazał, że bezsporne jest, że w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość stanowiąca działkę nr (...).

Do majątku wspólnego Sąd Rejonowy zaliczył również nakłady na nieruchomość położoną w M., oznaczoną jako działka nr (...), stanowiącą własność uczestnika M. J. (1) w postaci drewnianego budynku mieszkalnego oraz murowanego budynku mieszkalnego. Zostały one poczynione w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej wnioskodawczyni i uczestnika. Sporny był udział obu stron w powstaniu tych nakładów.

Zgodnie z art. 43 § 1 k.r.io. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku (art. 43 § 2 zd.1 k.r.io.). W ocenie Sądu Rejonowego udziały wnioskodawczyni i uczestnika w majątku wspólnym są równe.

Wprawdzie uczestnik M. J. (1) podnosił, iż tylko on pracował przy budowie domów, tylko jego rodzice pomagali i tylko jemu ta pomoc była świadczona, jednakże twierdzeniom tym Sąd Rejonowy nie dał wiary. Niewątpliwie w tym czasie wnioskodawczyni nie pracowała na budowie na równi z mężczyznami, ale zajmowała się rodziną. Jak wynika z zeznań świadków H. M., Z. M., G. S. przy pracach budowlanych pomagały rodziny obu stron postępowania. Uczestnik M. J. (1) nie udowodnił, iż pomoc była świadczona tylko jemu a nie obydwojgu małżonkom oraz nie wykazał, iż posiadał materiały budowlane pozwalające na wybudowanie domu w całości lub określonej części. Świadek R. S. zeznał, że ojciec uczestnika postępowania kupował materiały budowlane, jednak nie był w stanie wskazać, w jakim stopniu wystarczyły one do budowy domu.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił również żądań wnioskodawczyni E. J. (1) przyznania jej większego udziału w majątku wspólnym z uwagi na skazanie uczestnika za przestępstwo popełnione przeciwko rodzinie. Okoliczność popełnienia przez uczestnika M. J. (1) przestępstwa przeciwko rodzinie nie oznacza automatycznie, że nie przyczyniał się on do powstania majątku wspólnego, a w niniejszej sprawie nie można uznać, iż uczestnik postępowania przyczyniał się w mniejszym stopniu niż wnioskodawczyni do powstania majątku wspólnego. Oceniając wysokość nakładów na wybudowanie obu domów według stanu na datę ustania wspólności ustawowej Sąd Rejonowy nie uwzględnił wykonania instalacji w budynku murowanym, uznając, że brak jest dowodów na ich wykonanie w tamtym czasie. W konsekwencji Sąd Rejonowy przyjął wartość nakładu polegającego na budowie drewnianego budynku mieszkalnego na kwotę 33.000 zł, a wartość nakładu polegającego na budowie murowanego budynku mieszkalnego na kwotę 314.100 zł.

Zaliczenie większości zgłoszonych ruchomości do majątku wspólnego nie było sporne. Sąd Rejonowy dał przy tym wiarę zeznaniom uczestnika w części dotyczącej ruchomości, jakie zabrała wnioskodawczyni wyprowadzając się ze wspólnego domu. Wnioskodawczyni przyznała też, że wypłaciła z rachunku prowadzonego na jej imię i nazwisko kwotę 38.200 zł.

Sąd Rejonowy uznał również, że w skład majątku wspólnego wchodziły: tartak obwoźny do cięcia drewna i udział 1/2 części w samochodzie osobowym O. (...), rok prod. (...). Sąd Rejonowy nie dał wiary twierdzeniom uczestnika, że tartak stanowił własność jego rodziców, uznając je za gołosłowne i nie poparte innymi dowodami. Z uwagi na brak możliwości zweryfikowania stanu technicznego tartaku Sąd Rejonowy przyjął jego najniższą oszacowaną wartość – 10.000 zł. Z kolei ze znajdującego się w aktach sprawy pisma Starostwa Powiatowego w B. Wydziału Komunikacji Oddziału (...) w M. (...) (k. 285) wynika, iż w chwili ustania wspólności ustawowej małżeńskiej wnioskodawczyni była współwłaścicielką samochodu O. (...).

Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom uczestnika M. J. (1) w tej części, w której dotyczą zabrania przez wnioskodawczynię środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku w (...) oraz zabrania euro w gotówce. Brak jest jakichkolwiek dowodów wskazujących, iż wnioskodawczyni miała środki finansowe w postaci euro. Z kolei z pisma (...) Bank S. A. w W. (k. 155, 196-197) wynika, że wnioskodawczyni nie zgromadziła na rachunku w (...) żadnych środków pieniężnych.

W ocenie Sądu Rejonowego w skład majątku wspólnego nie wchodzą ciągnik rolniczy (...)oraz sprzęt rolniczy: glebogryzarka, pługi, brony, opryskiwacz, wóz konny, gdyż zostały one darowane uczestnikowi razem z gospodarstwem rolnym przed zawarciem małżeństwa.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił w podziale majątku wspólnego ciągnika „samoróbki” oraz agregatu prądotwórczego, stodoły z bali, desek sosnowych i dębowych, grzejników aluminiowych, regału pokojowego, ostrzałki do piły z uwagi na brak możliwości dostatecznego określenia właściwości tych rzeczy i ich wyceny.

Sąd Rejonowy nie zaliczył do składników majątku wspólnego samochodu osobowego marki S. (...), gdyż uczestnik nie udowodnił, iż został on nabyty przez wnioskodawczynię w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej. W skład majątku wspólnego nie wchodzi również samochód osobowy V. (...), gdyż pojazd ten został zbyty przed ustaniem wspólności ustawowej małżeńskiej.

Łączna wartość nieruchomości, nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika, ruchomości oraz zabranych przez wnioskodawczynię oszczędności wynosi 448.190 zł. Udział każdego z byłych małżonków w majątku wspólnym wynosi 224.095 zł.

Sąd Rejonowy przyznał wnioskodawczyni E. J. (1) zabrane przez nią ruchomości oraz zaliczył na wartość jej udziału wartość samochodu osobowego marki P. (...) i udziału w samochodzie osobowym marki O. (...), co dało łącznie kwotę 6.420 zł. Wraz z wypłaconymi przez wnioskodawczynię oszczędnościami daje to kwotę 44.620 zł.

Pozostałe ruchomości znajdują się lub znajdowały się we władaniu uczestnika M. J. (1). Sąd Rejonowy przyznał uczestnikowi również prawo własności nieruchomości – działki nr (...).

Wraz z nakładami poczynionymi z majątku wspólnego wartość przyznanych uczestnikowi postępowania M. J. (1) rzeczy znajdujących się w jego władaniu albo przez niego zbytych po ustaniu wspólności wynosi 403.570 zł. Wartość ta jest o 179.475 zł większa od należnego uczestnikowi udziału.

Sąd Rejonowy zasądził tę kwotę tytułem dopłaty od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni, przy czym kwotę tę rozłożył na 3 raty po 45.000 zł każda i jedną ratę w wysokości 44.475 zł, z których pierwsza płatna jest w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, zaś każda następna rata płatna jest po upływie 6 miesięcy od terminu płatności poprzedniej, z zastrzeżeniem odsetek ustawowych w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat. W ocenie Sądu Rejonowego taki sposób płatności umożliwi uczestnikowi zebranie odpowiednich środków finansowych i nie narazi go na nadmierne obciążenie, zaś dla wnioskodawczyni będzie to realny dopływ pieniędzy. Należy zauważyć, iż uczestnik przez okres trwania postępowania korzystał z nakładów poczynionych na jego nieruchomość.

Na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy orzekł o kosztach postępowania, które w niniejszej sprawie obejmują opłatę od wniosku w kwocie 1.000 zł oraz koszty opinii biegłego z zakresu szacunku ruchomości i nieruchomości J. (...) w kwocie 3.640 zł. Sąd Rejonowy obciążył uczestników tymi kosztami po połowie, a ponieważ wnioskodawczyni E. J. (1) uiściła na poczet opłaty od wniosku kwotę 100 zł, nakazał ściągnąć od niej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim kwotę 2.220 zł.

Uczestnik postępowania M. J. (1) uiścił zaliczkę w kwocie 25 zł, toteż Sąd Rejonowy nakazał ściągnąć od niego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim kwotę 2.295 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

W pozostałej części Sąd Rejonowy obciążył każdego z uczestników kosztami postępowania związanymi z jego udziałem w sprawie.

*

Apelację od tego postanowienia wniósł uczestnik M. J. (1), zaskarżając postanowienie Sądu Rejonowego w części, a mianowicie:

1.  w pkt I. w części, w której Sąd Rejonowy nie orzekł, iż w skład majątku wspólnego stron wchodzi kwota 38.200 zł wypłacona przez wnioskodawczynię z rachunku prowadzonego na jej nazwisko,

2.  w pkt III, w części zasądzającej od uczestnika M. J. (1) na wnioskodawczyni E. J. (1) kwotę przekraczającą wartość ustalonego w pkt I. postanowienia majątku wspólnego stron,

3.  w pkt IV. i w pkt V. w całości.

Uczestnik zarzucił zaskarżonemu postanowieniu:

1. obrazę art. 212 § l i § 3 k.c. wynikającą z zasądzenia od uczestnika M. J. (1) tytułem dopłaty kwoty 179.475 zł w sytuacji, gdy zgodnie z treścią tego przepisu tytułem dopłaty winna być zasądzona jedynie kwota wynikająca ze składu majątku wspólnego stron ustalonego w pkt I. postanowienia,

2. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego materiału dowodowego wynikającą z pominięcia w pkt I. orzeczenia kwoty 38.200 zł, pobranej przez wnioskodawczynię z rachunku prowadzonego na jej imię i nazwisko,

3. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść postanowienia, a mianowicie art. 321 § l k.p.c., wynikającą z zasądzenia od uczestnika M. J. (1) na rzecz wnioskodawczyni E. J. (1) kwoty 179.475 zł w sytuacji, gdy wnioskodawczyni (str. 4 protokołu rozprawy z dnia 15 maja 2014 roku) i jej pełnomocnik (str. 8 protokołu rozprawy z dnia 15 maja 2014 roku) wnosili o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 145.000 zł.

Uczestnik wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez:

a)  ustalenie w pkt I. postanowienia, iż w skład majątku wspólnego stron wchodzi również kwota 38.200 zł pobrana przez wnioskodawczynię z rachunku prowadzonego na jej imię i nazwisko,

b)  zasądzenie w pkt III. postanowienia od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 4.750 zł dopłaty pieniężnej tytułem wyrównania udziałów stron w majątku wspólnym,

c)  zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania za obie instancje według norm obowiązujących.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika nie jest zasadna.

Sąd Rejonowy poczynił w sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne i ocenił dowody zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy przyjmuje te ustalenia faktyczne za własne.

Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował również w sprawie przepisy dotyczące podziału majątku wspólnego, aczkolwiek należy zwrócić Sądowi Rejonowemu uwagę, że poza art. 43 k.r.io. nie przywołał w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia żadnych innych przepisów prawa materialnego i procesowego mających zastosowanie do podziału majątku wspólnego.

Na podstawie odesłania zawartego w art. 46 k.r.io. i w art. 567 § 3 k.p.c. do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku (art. 1035 k.c. i nast. oraz art. 680 k.p.c. – art. 689 k.p.c.), zaś w oparciu o kolejne odesłania z art. 1035 k.c. i art. 688 k.p.c. odpowiednie zastosowanie mają również przepisy o zniesieniu współwłasności (art. 211 k.c. i nast. oraz art. 617 k.p.c. – art. 625 k.p.c.).

W sprawie o podział majątku wspólnego między byłymi małżonkami sąd z urzędu, na podstawie art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c., ustala skład i wartość majątku wspólnego byłych małżonków.

Z dniem 20 stycznia 2005 roku doszło do zmiany przepisów k.r.io. o małżeńskich stosunkach majątkowych. Stosownie jednak do art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 roku, Nr 162, poz. 1691) jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy stosunki majątkowe małżonków podlegały wspólności ustawowej, składniki majątków istniejące w tym dniu zalicza się do majątku wspólnego albo do majątków osobistych. Z tego względu zastosowanie do majątku wspólnego uczestników mają przepisy k.r.io. w brzmieniu obowiązującym od dnia 20 stycznia 2005 roku.

Zgodnie z art. 31 k.r.io. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa), obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Sąd ustala skład majątku wspólnego według stanu z chwili ustania wspólności małżeńskiej, zaś jego wartość według cen z chwili dokonywania podziału. Rozliczeniu podlega całość stosunków majątkowych między małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej, natomiast podziałowi podlega stan czynny masy majątkowej w chwili dokonywania podziału. Przy jego dokonywaniu nie uwzględnia się tych wspólnych składników majątkowych, które w czasie trwania wspólności ustawowej lub po jej ustaniu zostały zużyte zgodnie z prawem, natomiast uwzględnia się, ale tylko w ramach rozliczeń, tj. rachunkowo, składniki majątkowe, które zostały bezprawnie zbyte, zniszczone, zużyte lub roztrwonione przez jedno z małżonków. W tym wypadku, przy podziale majątku wspólnego ich wartość podlega zaliczeniu na poczet udziału przypadającego drugiemu małżonkowi

Podział majątku wspólnego obejmuje w zasadzie jedynie aktywa, nie rozciąga się natomiast na pasywa.

Zgodnie z treścią art. 43 § 1 k.r.io. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku (§ 2). Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Uznając tego rodzaju żądanie za nieuzasadnione sąd pierwszej instancji powinien oddalić zgłoszony w postępowaniu wniosek o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym i nie jest wystarczające odniesienie się do tego zagadnienia w uzasadnieniu orzeczenia.

Jeżeli nie daje się przeprowadzić podziału fizycznego w taki sposób, żeby wartościowo odpowiadał on udziałom małżonków, wynikłe z tego tytułu różnice wyrównuje się przez dopłaty pieniężne (art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c., art. 623 k.p.c. i art. 212 § 1 k.c.). Zgodnie z art. 212 § 3 k.c. w przypadku ustalenia dopłat sąd oznacza termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek. Przepis art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r.io. pozwala na rozłożenie dopłaty na raty na okres do dziesięciu lat.

W myśl art. 567 § 1 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku Sąd Rejonowy rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Podstawę materialnoprawną roszczenia w przedmiocie rozliczenia wydatków i nakładów stanowi art. 45 § 1 k.r.io., zgodnie z którym każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty. Może także żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny.

W świetle przedstawionych wyżej unormowań zarzuty apelacji należy ocenić jako niezasadne. Skoro Sąd Rejonowy ustalił, że określone przedmioty należące do majątku wspólnego (środki pieniężne pobrane przez wnioskodawczynię w kwocie 38.200 zł oraz ruchomości w postaci: tartaku obwoźnego do cięcia drewna, samochodu dostawczego izoterma L., przyczepy izotermicznej marki N. (...), lady chłodniczej/zamrażarki, zamrażarki skrzyniowej, lodówko-zamrażarki, samochodu osobowego marki P. (...) i udziału 1/2 części we własności samochodu osobowego marki O. (...)) w chwili podziału majątku wspólnego nie istnieją (gdyż zostały bezprawnie zużyte – w przypadku pieniędzy bądź zbyte – w przypadku ruchomości), nie mógł zaliczyć ich do składników majątku wspólnego, a tylko rozliczył je rachunkowo. W szczególności Sąd Rejonowy uwzględnił rachunkowo kwotę 38.200 zł zaliczając ją na udział wnioskodawczyni, a zatem należna od uczestnika dopłata uwzględnia fakt, że wnioskodawczyni bezprawnie pobrała całą tę kwotę, która wprawdzie pochodziła z jej dochodów, ale należała do majątku wspólnego. Błędnie też skarżący wywodzi, że wysokość dopłaty powinna zostać ustalona tylko na podstawie wartości składników majątku wspólnego wymienionych w punkcie I. zaskarżonego postanowienia, skoro jednocześnie zawierała ona w sobie rozliczenie wartości przedmiotów bezprawnie zbytych bądź zużytych przez małżonków po ustaniu wspólności ustawowej, które należały do majątku wspólnego, ale obecnie już nie istnieją, a zatem nie mogą być przedmiotem podziału wprost (nie mogą zostać przyznane jednemu z małżonków).

Jednocześnie orzekając o dopłacie Sąd Rejonowy uwzględnił w jej kwocie również ustaloną kwotę nakładów z majątku wspólnego uczestników postępowania na majątek osobisty M. J. (1) w postaci dwóch domów: drewnianego i murowanego, wybudowanych na jego nieruchomości. Wprawdzie co do zasady rozstrzygnięcie o nakładach powinno zostać zamieszczone osobno w sentencji postanowienia, jednakże łączne rozliczenie tych nakładów z dopłatą należną z podziału majątku wspólnego nie rzutuje na prawidłowość wyliczenia ostatecznej kwoty należnej wnioskodawczyni od uczestnika.

Wyliczenia rachunkowe Sądu Rejonowego w tym przedmiocie, oparte na opinii biegłego R. Z. co do wartości ruchomości, nieruchomości i nakładów, są prawidłowe.

Nietrafnie skarżący też wywodzi, że Sąd pierwszej instancji nie powinien zasądzać tytułem dopłaty (z rozliczeniem nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty) kwoty wyższej niż wskazywana przez wnioskodawczynię i jej pełnomocnika. Skoro bowiem Sąd Rejonowy z urzędu ustala skład i wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi, w braku ugody bądź zgodnego wniosku uczestników postępowania zobowiązany jest do dokonania podziału majątku wspólnego zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów prawa materialnego i procesowego, w tym do zasądzenia dopłaty wynikającej z prawidłowego rozliczenia wartości składników majątku wspólnego, niezależnie od tego, jakie wartości wskazywali uczestnicy postępowania.

Podobnie, w przypadku nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty, zgodnie z art. 45 § 1 k.r.io. sąd ma obowiązek z urzędu i niezależnie od inicjatywy stron ustalić wartość tych nakładów. Jest to sytuacja jakościowo odmienna od nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, gdyż o tym drugim roszczeniu sąd orzeka wyłącznie na wniosek i w granicach zgłoszonego żądania (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 roku, sygn. III CZP 148/07, OSNC 2009/2/23 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012 roku, sygn. I CSK 323/11, Lex nr 1164719). Z tego względu błędnie skarżący wywodzi, że Sąd Rejonowy był w tym zakresie związany żądaniem wnioskodawczyni i wskazywaną przez nią wartością nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika (art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

Sąd Okręgowy w pełni natomiast podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego co do tego, że nakłady te w całości pochodziły ze środków z majątku wspólnego uczestników postępowania, a darowizny i pomoc od krewnych obojga uczestników były czynione na rzecz ich obojga, gdyż z myślą o założonej przez nich rodzinie i w celu zaspokojenia potrzeb tej rodziny (niezależnie od tego, że budynki były wznoszone na nieruchomości stanowiącej majątek osobisty uczestnika). Tytułem przykładu można wskazać wypowiedź E. J. (2) „Mój ojciec bratu i bratowej dał więcej niż mi” (k. 82) czy D. W. „Rodzice pomagali małżonkom jak byli razem” (k. 291v).

Skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, jedynie bowiem to może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający z zebranego materiału dowodowego są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena tego sądu nie narusza przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby z materiału tego dawały się wysnuć również wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brakuje logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo-skutkowych, przeprowadzona przez sąd orzekający ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2005 roku, sygn. IV CK 122/05, Lex nr 187124).

Skoro nie można przyjąć, aby krewni stron czynili darowizny i świadczyli pomoc wyłącznie na rzecz jednego ze współmałżonków, nie ma też istotnego znaczenia zarzut skarżącego, że zbyt daleko idzie Sąd Rejonowy uznając za powszechnie znane, że z uwagi na trudną sytuację w rolnictwie tego rodzaju darowizny nie mogły mieć miejsca. Wręcz przeciwnie, w realiach wiejskich z reguły rodzice – w miarę swoich możliwości – żyjąc skromnie starają się wspierać dzieci w takich zamierzeniach jak budowa domu.

Jeśli chodzi o sprzedane przez uczestnika w 1996 roku działki o numerach (...) (k. 238-239), uczestnik uzyskał ze sprzedaży kwotę 1.500 zł a zatem nieznaczną w stosunku do wartości nakładów na budowę domu i brak jest dowodów, że rzeczywiście kwotę tę przeznaczył na budowę domu.

Uczestnik nie wykazał też, jakie materiały budowlane i o jakiej wartości otrzymał od rodziców przed zawarciem małżeństwa a nie jako darowiznę dla obojga małżonków budujących dom w celu zaspokojenia potrzeb swojej rodziny.

Sam uczestnik wskazywał, że środki na budowę domu pochodziły przede wszystkim z dochodów z jego pracy, także w Niemczech, a zatem niewątpliwie ze źródła należącego do majątku wspólnego. Na równi z zarobkami jednego z małżonków traktuje się starania o wspólne gospodarstwo domowe i wychowanie dzieci (por. art. 43 § 3 k.r.io.), a zatem okoliczność tego, że dochody osiągał przede wszystkim uczestnik, nie miałaby znaczenia dla zaliczenia czynionych nakładów do majątku wspólnego ani dla ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Skarżący rozbierając jeden z tych nakładów bez porozumienia z wnioskodawczynią (drewniany budynek mieszkalny), powinien liczyć się z tym, że wnioskodawczyni będzie się mimo to należeć zwrot przypadającej na nią części wartości tego nakładu z majątku wspólnego na nieruchomość uczestnika.

Sąd Okręgowy uznaje również za prawidłowe przyjęcie przez Sąd Rejonowy za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania art. 520 § 1 k.p.c. Skoro bowiem oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, w równym stopniu powinni ponieść koszty postępowania zmierzającego do podziału tego majątku.

Apelacja uczestnika została w całości oddalona, toteż na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni zwrot kosztów postępowania odwoławczego obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika wnioskodawczyni – adwokata w stawce minimalnej odniesionej do wartości przedmiotu zaskarżenia i do udziału wnioskodawczyni w majątku wspólnym.

Z tych względów na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji postanowienia.

1 Z uwzględnieniem sprostowania zaskarżonego postanowienia – k. 508.

2 Oczywista omyłka, opiniował R. Z..

3 Oczywista omyłka, w sprawie opiniował R. Z..