Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 8 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący-Sędzia: SO Barbara Braziewicz (spr.)

Sędziowie: SO Gabriela Sobczyk

SR del. Marcin Rak

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2015 r. w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa I. K.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek zażalenia powódki

na postanowienie Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 26 marca 2014 r., sygn. akt I C 747/13

postanawia:

oddalić zażalenie.

SSR del. Marcin Rak SSO Barbara Braziewicz SSO Gabriela Sobczyk

Sygn. akt III Cz 854/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 26 marca 2014r. – w sprawie z powództwa I. K. przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności – Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim w punkcie 1 oddalił wniosek powódki o uzupełnienie wyroku oraz w punkcie 2 sprostował błąd rachunkowy w wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim z dnia 31 stycznia 2014r. w sprawie o sygn. akt I C 747/13 w ten sposób, że w punkcie 4 wyroku w miejsce kwoty 5.682,30 zł wpisał 5.920,30 zł. W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że wyrokiem z dnia 31 stycznia 2014r. oddalił powództwo, w zakresie w jakim Sąd Okręgowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 26 marca 2013r., sygn. akt III Ca 1470/12 uchylił sprawę do ponownego rozpoznania. Jednocześnie w punkcie 2 nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim kwotę 2.102 zł tytułem opłaty, od której powódka była zwolniona, w punkcie 3 nie obciążył powódki kosztami postępowania oraz w punkcie 4 zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.682,30 zł. Wskazał, że wnioskiem z dnia 6 lutego 2014r. strona powodowa wniosła o uzupełnienie w/w wyroku w zakresie kosztów postępowania apelacyjnego, o których należało orzec w związku z uchyleniem sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Gliwicach. Sąd Rejonowy przytoczył regulację art. 351 § 1 -3 k.p.c. oraz art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. Sąd ten stwierdził, że wniosek o uzupełnienie wyroku nie zasługiwał na uwzględnienie. W wyroku z dnia 31 stycznia 2014r. Sąd Rejonowy orzekł bowiem o kosztach postępowania i rozstrzygnięcie to jest wyczerpujące. Sąd, biorąc po uwagę, że powódka była zwolniona od kosztów sądowych, nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa opłatę od pozwu w kwocie 2.102 zł, przyjmując za podstawę obliczenia zakres, w jakim pozwana przegrała proces oraz wartość przedmiotu sporu po połączeniu spraw do wspólnego rozpoznania. Powódka wygrała sprawę co do kwoty 42.034 (58.893-14.859 zł) tj. w 74 % i obliczona od tej kwoty opłata 5% wynosi 2.102 zł. Podstawą orzeczenia w tym zakresie jest art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W części oddalającej powództwo Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nie obciążając powódki tymi kosztami, biorąc pod uwagę jej sytuację materialną i wobec braku podstaw do zastosowania art. 113 ust. 2 ustawy. Sąd Rejonowy wskazał, że o rozliczeniu kosztów pomiędzy stronami orzekł na podstawie art. 100k.p.c., w związku z częściowym uwzględnieniem powództwa w 74 %. Obie strony poniosły koszty zastępstwa procesowego: przed Sądem pierwszej instancji w kwocie 3.600 zł na podstawie § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013r., poz. 461), przed Sądem II instancji w kwocie 1.800 zł na podstawie § 6 pkt 6 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 w/w rozporządzenia oraz za ponowne postępowanie przed Sądem pierwszej instancji w kwocie 3.600 zł. Nadto pozwana poniosła opłatę od apelacji w kwocie 743 zł i od pozwu, od której powódka była zwolniona, w kwocie 2.102 zł. Łącznie koszty procesu wyniosły 20.845 zł, z czego 74 % (wygrana powódki i przegrana pozwanej) stanowiło 15.425,30 zł. Pozwana winna zatem ponieść koszty procesu w wysokości 15.425,30 zł i w związku z poniesieniem przez nią kosztów zastępstwa adwokackiego i opłaty od apelacji w łącznej kwocie 9.743 zł, Sąd zasądził od niej na rzecz powódki kwotę 5.682,30 zł. Sąd Rejonowy wskazał, że orzeczenie w zakresie kosztów procesu, wbrew stanowisku strony powodowej, jest kompletne. Sąd Rejonowy wskazał jednak, że orzekając w przedmiocie kosztów procesu popełnił błąd rachunkowy. Błędnie bowiem przyjął, że pozwana poniosła jedynie opłatę od apelacji, nie uwzględniając przy tym poniesienia przez nią również opłaty od pozwu, od której powódka była zwolniona. Nadto Sąd przyjął, że pozwana była reprezentowana w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika, podczas gdy była ona reprezentowana przez jej pracownika i prokurenta. Z tego wynika, iż do obliczenia łącznych kosztów postępowania należało przyjąć tylko koszty reprezentowania powódki przez adwokata (3.600 zł za I instancję, 1.800 zł za II instancję oraz 3.600 zł „za drugi proces przed Sądem pierwszej instancji”) oraz koszty ponoszonych przez pozwaną opłat (743 zł oraz 2.102 zł). W związku z tym łączne koszty postępowania wyniosły 11.845 zł, z czego 74 % stanowi 8.765,30 zł i tę kwotę winna ponieść pozwana w związku z częściowym przegraniem sprawy. Pozwana poniosła koszty w wysokości 2.845 zł (2.102 + 743 zł) i z wskutek tego należało zasądzić od niej na rzecz powódki kwotę 5.920,30 zł. Sąd Rejonowy stwierdził, że uchybienie to stanowi błąd rachunkowy popełniony przy wyliczeniu kosztów procesu (przy czym zasada rozliczenia kosztów procesu pozostała niezmieniona) i orzekł jak w punkcie 2 postanowienia na podstawie art. 350 § 1 k.p.c. Orzeczenie to zaskarżyła powódka I. K., wnosząc „o zmianę punktu 4 wyroku Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim z dnia 31 stycznia 2014r. i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 11.925 zł z tytułu kosztów zastępstwa adwokackiego w miejsce kwoty 5.920,30 zł orzeczonej w postanowieniu Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim z dnia 26 marca 2014r.” oraz zasądzenie na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego. Uzasadniając zażalenie skarżąca argumentowała, że złożyła cztery pozwy, domagając się pozbawienia klauzuli wykonalności czterech prawomocnych orzeczeń Sądu. Sąd Rejonowy połączył te sprawy do wspólnego rozpoznania, przy czym łączna wartość przedmiotu sporu wyniosła 56.892,34 zł a nie, jak wyliczył Sąd pierwszej instancji, 58.083 zł. Sąd orzekając, uwzględnił roszczenia powódki w ¾ części a koszty zastępstwa adwokackiego zasądził, przyjmując za podstawę łączną wartość wszystkich zgłoszonych roszczeń. W ocenie skarżącego orzeczenie Sądu pierwszej instancji narusza przepisy prawa procesowego. Przyjęcie jako podstawy zasądzenia kosztów wartości przedmiotu sporu wszystkich zgłoszonych roszczeń, co jest uzasadnione w zakresie ustalania kosztów sądowych, jest niedopuszczalne i nie może mieć zastosowania przy obliczaniu kosztów zastępstwa adwokackiego. Koszty te nie są wprost proporcjonalne do wartości przedmiotu sporu i powinny być zasądzone od każdego zasądzonego roszczenia oddzielnie, według przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Przy zgłoszonych wartościach przedmiotu sporu koszty zastępstwa procesowego przez profesjonalnego pełnomocnika wynoszą 15.900 zł (7.200 zł – I instancja, 1.500 zł – II instancja, 7.200 zł – ponowne rozpoznanie sprawy w I instancji). Roszczenie powódki uwzględniono w ¾, a zatem należne jej koszty zastępstwa procesowego wynoszą 11.925 zł. Z tytułu należnych kosztów procesu Sąd Rejonowy winien więc zasądzić w wyroku z dnia 31 stycznia 2014r. na rzecz powódki kwotę 11.925 zł a nie 5.920,30 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie powódki nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie, orzekając w przedmiocie kosztów procesu, Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim w wyroku z dnia 31 stycznia 2014r. nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim kwotę 2.102 zł tytułem opłaty, od której powódka była zwolniona (pkt 2), nie obciążył powódki kosztami postępowania (pkt 3), zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.682,30 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 4). We wniosku wniesionym do Sądu Rejonowego w dniu 6 lutego 2014r. strona powodowa domagała się uzupełnienia wyroku z dnia 31 stycznia 2014r. w punkcie 4 poprzez orzeczenie w zakresie kosztów postępowania odwoławczego. Wskutek wniesienia tegoż wniosku Sąd Rejonowy wydał zaskarżone postanowienie dnia 26 marca 2014r.

W pierwszej kolejności wskazać trzeba, że zgodnie z art. 384 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. Sąd odwoławczy nie może uchylić lub zmienić orzeczenia na niekorzyść strony wnoszącej zażalenie, chyba że strona przeciwna również wniosła zażalenie. Wobec wniesienia zażalenia na postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 26 marca 2014r. jedynie przez stronę powodową Sąd Okręgowy wskutek w/w regulacji nie był uprawiony do zmiany bądź uchylenia zaskarżonego postanowienia na jej niekorzyść.

Jeżeli chodzi o rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego zawarte w punkcie 1 zaskarżonego postanowienia w przedmiocie uzupełnienia wyroku, to w tym zakresie rozstrzygnięcie Sądu jest prawidłowe. Sąd Okręgowy w tej części w pełni podziela ustalenia faktyczne i prawne Sądu meriti, uznając, iż nie ma potrzeby ich ponownie przywoływać. W tym zakresie zażalenie wniesione przez skarżącą nie mogło odnieść skutku wobec tego, iż Sąd Rejonowy w wyroku z dnia 31 stycznia 2014r. istotnie orzekł o kosztach postępowania, a rozstrzygnięcie to jest kompletne i nie wymaga uzupełnienia.

Równocześnie zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego w punkcie 2, w którym Sąd Rejonowy sprostował błąd rachunkowy w wydanym wyroku nie jest prawidłowe. Orzekając w przedmiocie kosztów procesu Sąd ten naruszył regulację prawną art. 350 § 1 k.p.c., zgodnie z którym to przepisem sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 5.920,30 zł w miejsce kwoty 5.682,30 zł, w sposób w jaki uczyniono to w zaskarżonym postanowieniu Sądu meriti, nie mogło nastąpić poprzez zastosowanie instytucji sprostowania z art. 350 § 1 - 3 k.p.c.

Sąd Najwyższy w ugruntowanym orzecznictwie stoi na stanowisku, że sprostowanie orzeczenia przewidziane w art. 350 § 1 k.p.c. ma na celu usunięcie niezgodności pomiędzy rzeczywistą wolą i wiedzą sądu a ich wyrażeniem na piśmie. Instytucja sprostowania nie może być wykorzystywana do usuwania merytorycznych błędów w rozstrzygnięciu sprawy, nie może prowadzić do jego zmiany, a wymienione w art. 350 § 1 k.p.c. wady orzeczenia musi charakteryzować cecha oczywistości, wyznaczająca granicę dopuszczalności tego rodzaju ingerencji (zob. postanowienia SN z dnia 13 czerwca 2013r. V CZ 28/13, LEX nr 1375536, z dnia 17 maja 2000r., I CZ 60/00, LEX nr 1219824). W postanowieniach z dnia 21 czerwca 1967r., II CZ 48/67, OSNC 1968/1/10 oraz z dnia 10 marca 1966r., II CZ 19/66, LEX 5959 Sąd Najwyższy stwierdził, że przez błąd rachunkowy w świetle art. 350 § 1 k.p.c. rozumieć należy błąd wynikający z niewłaściwego przeprowadzenia zadań arytmetycznych, a w szczególności błędne zsumowanie lub odjęcie poszczególnych pozycji. Pominięcie natomiast w sentencji wyroku niektórych pozycji roszczeń powoda może być - zależnie od okoliczności - przedmiotem wniosku o uzupełnienie wyroku lub przedmiotem zaskarżenia, nie może zaś służyć za przesłankę do sprostowania wyroku. Zasądzenie przez Sąd w wyroku niższej czy też wyższej kwoty, niż należało, nie stanowi oczywistej omyłki sądu w rozumieniu art. 350 § 1 k.p.c. Sprostowanie bowiem wyroku jest niedopuszczalne, jeżeli prowadziłoby do ponownego w innym sensie rozstrzygnięcia. Wobec powyższego stanowiska Sądu Najwyższego, które Sąd Okręgowy w pełni podziela, brak było podstaw do zastosowania instytucji art. 350 § 1 – 3 k.p.c. i zasądzenia w zaskarżonym postanowieniu od pozwanej na rzecz powódki kwoty 5.920,30 zł w miejsce kwoty 5.682,30 zł. Orzeczenie to doprowadziło do merytorycznej zmiany rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu zawartego w punkcie 4 wyroku, co mogłoby nastąpić w tej sprawie tylko na skutek wywiedzenia środka odwoławczego od tegoż wyroku bądź od rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Sąd Okręgowy, wskutek zakazu reformationis in peius z art. 384 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i wobec wniesienia zażalenia na postanowienie z dnia 26 marca 2014r. jedynie przez stronę powodową, nie był uprawniony do jego uchylenia bądź zmiany. Jednocześnie, wobec wadliwości zaskarżonego postanowienia z dnia 26 marca 2014r. i zasądzenia w nim na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu w kwocie wyższej niż w wyroku, brak było jednak podstaw do uwzględnienia zażalenia powódki i zmiany orzeczenia poprzez zasądzenie dalszej żądanej kwoty kosztów procesu na rzecz powódki tj. 11.925 zł z tytułu zastępstwa procesowego w miejsce kwoty 5.920,30 zł.

Z tych względów argumentacja podnoszona w zażaleniu dotycząca sposobu wyliczenia należnych powódce od pozwanej kosztów zastępstwa procesowego w sytuacji połączenia kilku spraw do wspólnego rozpoznania oraz uwzględnienia powództwa w części – pozostaje bezprzedmiotowa.

Nie mniej w tej kwestii można zauważyć, iż zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu [Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1348] jego § 2 ust 1 zasądzając opłatę za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Równocześnie zgodnie z ust 2 podstawę zasądzenia opłaty, o której mowa w ust 1, stanowią stawki minimalne określone w rozdziałach 3-5. Opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy. Z kolei § 4 ust 1 i 2 stanowią, iż wysokość stawki minimalnej zależy od wartości przedmiotu sprawy lub jej rodzaju, a w postępowaniu egzekucyjnym - od wartości egzekwowanego roszczenia. W razie zmiany w toku postępowania wartości stanowiącej podstawę obliczenia opłat, bierze się pod uwagę wartość zmienioną, poczynając od następnej instancji. Zatem powyższe przepisy w ocenie Sądu Okręgowego stanowią ogólną regułę uzależniającą wysokość stawek minimalnych od wartości przedmiotu sprawy lub jej rodzaju, a w postępowaniu egzekucyjnym od wartości egzekwowanego roszczenia. Przez wartość przedmiotu sprawy cywilnej rozumieć należy wartość przedmiotu sporu, a w postępowaniu odwoławczym wartość przedmiotu zaskarżenia, obliczaną zgodnie z art. 19-24 k.p.c. Z art. 21 k.p.c. wynika, iż jeżeli powód dochodzi pozwem kilku roszczeń,( jak w niniejszej sprawie po połączeniu kilku spraw wniesionych przez powódkę) to zlicza się ich wartość. Ustęp 2 § 4 tego rozporządzenia wskazuje podstawę naliczania stawki minimalnej w zależności od wartości pierwotnego żądania w danej instancji. Wartość przedmiotu sporu stanowi suma właściwa dla chwili wniesienia pozwu albo dla ostatecznego sprecyzowania żądań przed sądem pierwszej instancji. Tak określona wartość pozostaje niezmieniona do końca postępowania – a więc również w postępowaniu apelacyjnym – chyba, że w dalszym jego toku nastąpi dopuszczalne przekształcenie przedmiotowe powództwa (jego zmiana), pociągające za sobą zmianę wartości przedmiotu sporu (postanowienie SA w Katowicach z dnia 26 listopada 2012 r., III APz 46/12, LEX nr 1236467).

Z uwagi na powyższe, bazując na literalnym brzmieniu § 4 ust. 2 rozporządzenia, podstawą ustalania kosztów zastępstwa procesowego winna być wartość przedmiotu sporu w chwili wniesienia pozwu, zatem w niniejszej sprawie zliczona wartość dochodzonych przez powódkę kilku roszczeń.

Reasumując, wobec braku podstaw do zmiany bądź uchylenia zaskarżonego orzeczenia, zażalenie powódki oddalono na podstawie regulacji art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

SSR (del.) Marcin Rak SSO Barbara Braziewicz SSO Gabriela Sobczyk