Pełny tekst orzeczenia

527/6/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 11 września 2014 r.
Sygn. akt Tw 20/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Leon Kieres,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty o zbadanie zgodności:
art. 88 ust. 2a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191) z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE

28 lipca 2014 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty (dalej: wnioskodawca lub Stowarzyszenie) o zbadanie zgodności art. 88 ust. 2a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191; dalej: Karta Nauczyciela) z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) przesłanką skutecznego wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym jest złożenie wniosku przez uprawniony podmiot. Wyliczenie podmiotów, które mogą wystąpić z wnioskiem w sprawach wskazanych w art. 188 Konstytucji, zawiera art. 191 ust. 1 Konstytucji, przy czym podmioty o tzw. ograniczonej rzeczowo zdolności wnioskowej (wymienione w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji) mogą kwestionować jedynie te akty normatywne, które dotyczą spraw objętych ich zakresem działania (art. 191 ust. 2 Konstytucji).
W myśl art. 36 ustawy o TK wniosek pochodzący od organu lub organizacji wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji jest kierowany do sędziego Trybunału Konstytucyjnego w celu wstępnego rozpoznania. Zapobiega to nadaniu biegu wnioskowi w sytuacji, w której postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), którą uzasadnia stwierdzenie, że wnioskodawca nie jest podmiotem legitymowanym do zainicjowania postępowania przed Trybunałem. Tym samym wstępne rozpoznanie umożliwia, już w początkowej fazie postępowania, wyeliminowanie spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznej kontroli. Przyjąć zatem należy, że w trakcie wstępnego rozpoznania badaniu podlega nie tylko to, czy wniosek spełnia warunki określone dla pisma procesowego, ale także – a nawet przede wszystkim – to, czy podmiot występujący z wnioskiem spełnia kryteria zakwalifikowania go do kręgu organów lub organizacji wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, oraz to, czy w świetle obowiązujących przepisów prawa lub postanowień statutu rzeczywiście istnieje związek między zakresem działania danego podmiotu i regulacją przewidzianą w kwestionowanym akcie normatywnym (art. 191 ust. 2 Konstytucji).

2. Na wstępie Trybunał Konstytucyjny przypomina, że Stowarzyszenie występowało już o zbadanie zgodności art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela z art. 2 i art. 32 Konstytucji (wniosek z 23 sierpnia 2012 r.). W postanowieniu z 12 grudnia 2013 r. (sygn. akt Tw 16/13) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi ze względu na formę działalności wnioskodawcy (stowarzyszenie), brak przymiotu „ogólnokrajowości”, a także z powodu uchybień, które zawierała uchwała, na podstawie której został złożony wniosek (brak elementów koniecznych).

3. W analizowanej sprawie Stowarzyszenie podtrzymuje, że jest organizacją zawodową działającą w formie stowarzyszenia, która – zgodnie z regulacjami statutowymi (§ 8 Statutu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty; dalej: statut) – zrzesza osoby pracujące w oświacie. Jako podstawę przysługującej mu legitymacji procesowej wskazuje art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w rozumieniu wyżej przywołanych przepisów konstytucyjnych, utrwalonym w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, wnioskodawca nie spełnia wymogów zaliczenia go do kategorii podmiotów mających zdolność wszczynania postępowań w sprawie hierarchicznej kontroli norm. Stanowisko zajęte przez Trybunał Konstytucyjny uzasadniają następujące argumenty.

3.1. Najpierw należy odnieść się do formy prawnej, w jakiej działa wnioskodawca. Z dokumentów dołączonych do wniosku wynika, że Stowarzyszenie wpisane jest w Krajowym Rejestrze Sądowym do Rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (dalej: rejestr), prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Olsztynie, pod nr KRS 0000138994.
Trzeba podkreślić, że stowarzyszeniu, jako rodzajowi zrzeszenia, ustrojodawca nie przyznał legitymacji do występowania z wnioskiem w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm. Nie należy ono bowiem do kręgu podmiotów, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3–5 Konstytucji (zob. postanowienia TK z 14 lipca 2004 r., Tw 15/04, OTK ZU nr 4/B/2004, poz. 235 oraz 25 lipca 2008 r., Tw 27/08, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 137).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że wnioskodawca nie jest podmiotem legitymowanym do ubiegania się o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm.

3.2. Niezależnie od powyższego trzeba odnieść się do stanowiska wnioskodawcy, który podkreśla, że choć działa w formie stowarzyszenia, to jednak swoją legitymację wywodzi z tego, że jest organizacją zawodową, i na tej podstawie wnosi o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm.
3.2.1. Jak wynika expressis verbis z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, organizacja zawodowa może wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Niemniej w postanowieniu z 30 maja 2000 r. (U 5/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 114) Trybunał Konstytucyjny wskazał, że organizacja zawodowa w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji musi spełniać trzy przesłanki, tj.: „kryterium podmiotowe (zrzeszać osoby fizyczne), kryterium przedmiotowe (członkowie danej organizacji winni stale i w celach zarobkowych wykonywać jedno lub kilka wyodrębnionych zajęć, które mogą być uznane za zawód) oraz kryterium funkcjonalne (podstawowym celem i funkcją takiej organizacji winno być reprezentowanie całego środowiska, całej grupy zawodowej)”.
3.2.2. Z analizy statutu Stowarzyszenia wynika, że żadna z powyższych przesłanek nie została spełniona. W myśl § 8 statutu, Stowarzyszenie zrzesza członków zwyczajnych, honorowych i wspierających. Członkami wspierającymi są w szczególności osoby prawne (§ 8 pkt 3 statutu). Należy zatem uznać, że wymóg, by wszyscy członkowie organizacji byli osobami fizycznymi, nie został spełniony.
Jeśli chodzi o kryterium przedmiotowe, zgodnie z którym organizacja powinna zrzeszać członków wykonujących określony zawód, to wątpliwości budzi kategoria działaczy oświatowych wymienionych w grupie członków zwyczajnych (§ 8 pkt 1 statutu). Sama nazwa nie wskazuje, jaki zawód wykonywany jest przez tego rodzaju członków. Możliwa jest sytuacja, w której członkowie ci wykonują jakikolwiek zawód, a ich działalność oświatowa ma jedynie charakter uzupełniający. Ponieważ wnioskodawca nie wyraził swojego stanowiska w tej sprawie, więc nie sposób przypisać działaczom oświatowym cechy konkretnej grupy zawodowej. W związku z tym przesłanki przedmiotowej nie można uznać za spełnioną.
Przy ocenie realizacji kryterium funkcjonalnego należy przyjrzeć się celom Stowarzyszenia. Zgodnie z § 6 statutu są to kolejno: działania na rzecz zwiększenia efektywności polskiego systemu oświaty; działalność oświatowa, w tym popularyzowanie wiedzy z zakresu zarządzania oświatą, prawa w oświacie; wyrażanie opinii w sprawach dotyczących oświaty; oddziaływanie, sposobami prawnie dozwolonymi na władze samorządowe i państwowe, w sprawach służących rozwojowi oświaty, wysuwanie postulatów w tym zakresie, inicjowanie zmian w normach prawa powszechnie obowiązującego dotyczących oświaty oraz oświatowych pracowników pedagogicznych i niepedagogicznych; wymiana informacji, doświadczeń oraz ułatwianie kontaktów w środowisku kadry kierowniczej oświaty oraz kadry nauczycielskiej; wspomaganie kadry kierowniczej oświaty.
Wynika stąd, że podstawowym celem Stowarzyszenia nie jest reprezentowanie przedstawicieli określonego zawodu, lecz – ogólnie ujmując – wspomaganie działalności oświatowej.
W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje dotychczasowe stanowisko i jeszcze raz stwierdza, że Stowarzyszenie nie jest organizacją zawodową w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Z tej przyczyny nie ma legitymacji do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm.

3.3. Trybunał Konstytucyjny zauważa jednocześnie, że nawet gdyby przyjąć, iż Stowarzyszeniu przysługiwała ograniczona rzeczowo zdolność wnioskowa (np. jako podmiotowi działającemu w formie stowarzyszenia, który jest organizacją zrzeszającą przedstawicieli określonego zawodu), i tak musiałoby ono dodatkowo wykazać swój ogólnokrajowy charakter.
3.3.1. Aby stwierdzić, czy dany podmiot jest uprawniony do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego, trzeba zbadać dane ujawnione w rejestrze, w szczególności wpisy zawarte w rubryce 3 działu 1, informujące o jednostkach terenowych lub oddziałach organizacji.
Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że organizacje, które rzeczywiście posiadają takie struktury, mają możliwość ich ujawnienia zgodnie z § 148 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 30 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz. U. z 2014 r. poz. 835).
3.3.2. Na podstawie odpisu aktualnego (nr KRS: 0000138994) z rejestru Trybunał Konstytucyjny ustalił, że Stowarzyszenie nie posiada jednostek terenowych ani oddziałów, o czym świadczy brak wpisów w rubryce 3 działu 1 rejestru. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że Stowarzyszeniu nie można przypisać przymiotu organizacji ogólnokrajowej w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Tym samym należy uznać, że wniosek złożony do Trybunału Konstytucyjnego pochodzi od podmiotu, któremu nie przysługuje legitymacja do występowania o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm. Powyższa okoliczność uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
3.3.3. Jak wynika z treści wniosku, wnioskodawca wie, że konieczne jest wykazanie przymiotu „ogólnokrajowości”. Z jednej strony przyznaje, że cecha ta powinna mieć charakter rzeczywisty, nie może zaś wynikać jedynie z nazwy podmiotu bądź z zakresu działania określonego w statucie danego podmiotu jako obszar całej Rzeczypospolitej, z drugiej natomiast, powołuje się na regulacje statutowe (§ 3a oraz § 7 ust. 2) i jednocześnie wskazuje – i to wprost – na brak wpisów w rejestrze. Uważa, że legitymacji do wystąpienia z wnioskiem nie można ograniczać do podmiotów ujawniających ogólnokrajowość w rejestrze. Przedkłada listę członków Stowarzyszenia, działających na terenie całego kraju, która ma świadczyć o tym, że ogólnokrajowy charakter Stowarzyszenia jest rzeczywisty.
Trybunał Konstytucyjny nie podziela tego stanowiska. Zdaniem Trybunału załączoną listę, będącą w istocie zestawieniem imion, nazwisk i miejscowości, nieopatrzoną żadnymi podpisami, trudno uznać za wiarygodne źródło informacji. Z kolei opinia wnioskodawcy, zgodnie z którą, aby przyjąć, że organizacja ma charakter ogólnokrajowy, wystarczy, by jej członkowie mieli możliwość porozumiewania się na odległość (w przypadku wnioskodawcy jest to droga elektroniczna), świadczy raczej o istnieniu pewnych narzędzi do komunikowania się na obszarze całego kraju, a nie o działaniu zorganizowanych i trwałych struktur, takich jak jednostki terenowe czy oddziały.

4. Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę na to, że wnioskodawca nie udowodnił, iż uchwała nr 3/2014 z 9 marca 2014 r. została podjęta zgodnie ze statutem. Wnioskodawca nie doręczył (odpisów) protokołu z XI Walnego Zebrania OSKKO, w tym, co istotne, listy obecności z podpisami, stąd trudno stwierdzić, czy uchwała ta została w ogóle podjęta (w szczególności, czy spełniony został warunek uzyskania wymaganej większości).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.



4