Pełny tekst orzeczenia

275/4/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 5 listopada 2013 r.
Sygn. akt Ts 204/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Rymar,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej L.P. w sprawie zgodności:
art. 40 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do wejścia w życie ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 203, poz. 1192) oraz art. 40 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 427, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 14 sierpnia 2012 r. L.P. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 40 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: p.u.s.p. w brzmieniu sprzed 28 marca 2012 r.) w brzmieniu obowiązującym do wejścia w życie ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 203, poz. 1192; dalej: nowelizacja z 2011 r.) oraz art. 40 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 427, ze zm.; dalej: p.u.s.p. w brzmieniu po 27 marca 2012 r.) z art. 2, art. 32 ust. 1, 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. Po rozpoznaniu sprawy o sygn. II AKa 177/11 Sąd Apelacyjny w Warszawie – Wydział II Karny postanowieniem z 17 listopada 2011 r. wytknął, na podstawie art. 40 § 1 i 2 p.u.s.p., Sądowi Okręgowemu w Warszawie – Wydział XVIII Karny, orzekającemu w sprawie o sygn. XVIII K 359/09, oczywistą obrazę przepisów postępowania, tj. art. 410, art. 442 § 3 i art. 424 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.). Przed wydaniem postanowienia sąd apelacyjny nie żądał wyjaśnień od sędziego przewodniczącego składowi sądu orzekającego w pierwszej instancji. Skarżący złożył zażalenie na postanowienie sądu apelacyjnego. Zarządzeniem z 10 stycznia 2012 r. (sygn. akt II AKa 177/11) Przewodniczący Wydziału II Karnego Sądu Apelacyjnego w Warszawie odmówił przyjęcia zażalenia skarżącego jako niedopuszczalnego z mocy ustawy. W dniu 19 stycznia 2012 r. skarżący złożył zażalenie na to zarządzenie. Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny (dalej: Sąd Najwyższy) postanowieniem z 24 kwietnia 2012 r. (sygn. akt VI KZ 1/12) utrzymał zarządzenie w mocy. Postanowienie Sądu Najwyższego doręczono skarżącemu 14 maja 2012 r.
Zdaniem skarżącego kwestionowane przepisy naruszają przysługujące mu konstytucyjne prawa, tj. prawo skarżącego do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, pozwalającej na rzeczywiste dochodzenie praw (art. 45 ust. 1) i prawo do zaskarżenia orzeczenia wydanego przez sąd w pierwszej instancji wraz z powiązaną z nim zasadą dwuinstancyjnego postępowania sądowego (art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1) – w zakresie, w jakim „nie przewidują możliwości zaskarżenia postanowienia w przedmiocie wytknięcia uchybienia przez sąd drugiej instancji”. Ponadto, jak podnosi skarżący, art. 40 § 1 p.u.s.p. w brzmieniu sprzed 28 marca 2012 r. i art. 40 § 1 p.u.s.p. w brzmieniu po 27 marca 2012 r. naruszają jego prawo dostępu do sądu (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji) – w zakresie, w jakim uniemożliwiają „złożenie sędziom członkom składu ustnych wyjaśnień w przedmiocie wytknięcia uchybienia” oraz przewidują „negatywne skutki prawne dla sędziów orzekających w składzie sądu, w stosunku do którego sąd drugiej instancji wytknął uchybienia bez badania ich odpowiedzialności za stwierdzone uchybienie”. Skarżący uważa też, że zaskarżone przepisy naruszają „nakaz równego traktowania”, wynikający z art. 32 ust. 1 Konstytucji, ponieważ nie dotyczą „składów orzekających w postępowaniu odwoławczym”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi konstytucyjnej – zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegóławiającymi go art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – jest każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone przez wydanie ostatecznego orzeczenia organu władzy publicznej, którego podstawą prawną jest przepis aktu normatywnego. Z przepisów tych wynika, że jednostki podlegają ochronie przed nadmierną ingerencją organów władzy publicznej, organy te są natomiast zobowiązane do podjęcia działań gwarantujących realizację konstytucyjnych wolności i praw. Podmioty realizujące władztwo publiczne nie mogą więc składać skarg konstytucyjnych, gdyż nie są adresatami uprawnień wynikających z poszczególnych praw konstytucyjnych, lecz adresatami obowiązków związanych z realizacją praw innych podmiotów. Organami tego typu są niewątpliwie sądy powszechne sprawujące wymiar sprawiedliwości (art. 177 Konstytucji).
Trybunał wielokrotnie zwracał już uwagę, że wytyk, o którym mowa w art. 40 § 1 p.u.s.p., jest skierowany do sądu i odnosi się do składu sądu jako takiego, a nie do jego poszczególnych członków (zob. wyrok TK z 15 stycznia 2009 r., K 45/07, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 3). Tym samym przepisy regulujące wytyk judykacyjny nie mogą być przedmiotem kontroli w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej (nie dotyczy to więc postępowania z wniosku Krajowej Rady Sądownictwa, jak w sprawie o sygn. K 45/07), ponieważ sędziemu (członkowi składu orzekającego sądu, do którego skierowano wytyk) w tym zakresie nie przysługuje legitymacja skargowa (zob. m.in. postanowienie TK z 22 czerwca 2010 r., Ts 295/09, OTK ZU nr 2/B/2011, poz. 152.
Wziąwszy powyższe pod uwagę, Trybunał stwierdza, że skarżący nie jest legitymowany do zainicjowania postępowania skargowego, co uniemożliwia nadanie jego skardze dalszego biegu (art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Niezależnie od powyższego Trybunał przypomina, że skarga konstytucyjna jest dopuszczalna tylko pod warunkiem spełnienia przesłanek określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 46-48 ustawy o TK. Na etapie wstępnej kontroli skargi Trybunał Konstytucyjny bada jednak nie tylko to, czy powyższe przesłanki są spełnione, lecz również to, czy sformułowane w skardze zarzuty nie są oczywiście bezzasadne (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Zdaniem Trybunału wniesiona skarga nie spełnia tych warunków, co również uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu.
Skarżący twierdzi, że art. 40 § 1 p.u.s.p. w brzmieniu sprzed 28 marca 2012 r. narusza przysługujące mu konstytucyjne prawa, które wywodzi z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał podkreśla, że tylko ten przepis może być przedmiotem skargi, który stanowił podstawę ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Jako ostateczne orzeczenie skarżący wskazał postanowienie Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2012 r. Należy jednak zauważyć, że postanowienie to nie zostało wydane na podstawie art. 40 § 1 p.u.s.p. w brzmieniu sprzed 28 marca 2012 r., lecz na podstawie art. 40 § 1 p.u.s.p. w brzmieniu po 27 marca 2012 r. Złożona skarga w odniesieniu do art. 40 § 1 p.u.s.p. w brzmieniu sprzed 28 marca 2012 r., jest więc – w świetle art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – wadliwa i w tym zakresie należało odmówić nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Stosownie do zmienionego nowelizacją z 2011 r. art. 40 § 1 p.u.s.p. w brzmieniu po 27 marca 2012 r. „[s]ąd apelacyjny lub sąd okręgowy jako sąd odwoławczy, w razie stwierdzenia przy rozpoznawaniu sprawy oczywistej obrazy przepisów, niezależnie od innych uprawnień, wytyka uchybienie właściwemu sądowi. Przed wytknięciem uchybienia poucza się sędziego lub sędziów wchodzących w skład sądu orzekającego w pierwszej instancji o możliwości złożenia na piśmie wyjaśnień w terminie siedmiu dni. Stwierdzenie i wytknięcie uchybienia nie wpływa na rozstrzygnięcie sprawy”. Z tym przepisem skarżący również wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych praw, które wywodzi z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał podkreśla, że charakter wytyku nie zmienił się po 27 marca 2012 r. Nadal jest to wytyk sądowy, a zatem nie można zaakceptować podstawowej tezy prezentowanej przez skarżącego, zgodnie z którą wydanie postanowienia o wytknięciu sądowi uchybienia jest „rozpatrzeniem sprawy” sędziego w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji (a w konsekwencji orzeczeniem wydanym w jego sprawie w pierwszej instancji w rozumieniu art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji). Przedstawiona przez skarżącego argumentacja nie uwzględnia znaczenia pojęcia „rozpatrzenie sprawy”, do którego nawiązuje przywołany przez niego wzorzec konstytucyjny, a które sprowadza się do prawnej kwalifikacji konkretnego stanu faktycznego w celu wydania indywidualnej normy rozstrzygającej o prawach lub obowiązkach określonego podmiotu – adresata (zob. wyrok TK z 27 maja 2008 r., SK 57/06, OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 63). To, że postanowienie o wytyku wywołuje skutki względem sędziego (choć o tym stanowi niezaskarżony art. 40 § 3 p.u.s.p. w brzmieniu po 27 marca 2012 r.), nie oznacza jednocześnie, że rozstrzyga jakąś jego sprawę. Nie można zatem przyjąć, że sąd drugiej instancji, udzielając wytyku sądowi pierwszej instancji, rozstrzyga np. o wynagrodzeniu zasadniczym sędziego będącego członkiem składu orzekającego tego sądu.
Tym samym Trybunał stwierdza, że art. 45 ust. 1 Konstytucji, a także powiązane z nim art. 2, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji nie są adekwatnymi wzorcami kontroli konstytucyjnej w sprawie skarżącego, co skutkuje oczywistą bezzasadnością sformułowanych w skardze zarzutów. Okoliczność ta jest podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Trybunał przypomina również, że art. 32 ust. 1 Konstytucji nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej (zob. w szczególności postanowienie TK z dnia 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK nr 7/2001, poz. 225). Skarga w tym zakresie nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, co także przesądza o odmowie nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

W związku z powyższym Trybunał Konstytucji orzekł jak w sentencji.