Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Jolanta Kazberuk (spr.)

Sędziowie: SO del. Piotr Prusinowski

SA Alicja Sołowińska

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2013 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku K. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 listopada 2012 r. sygn. akt V U 752/12

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz K. G. kwotę 120 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

sygn. akt III AUa 58/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 15 marca 2012 r. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) oraz art. 58 § 2 Kodeksu cywilnego stwierdził, że K. G. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 24 stycznia 2012 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 10 maja 2012 r. na podstawie art. 83 ust. 6 i 7 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zmienił decyzję z dnia 15 marca 2012 r. i stwierdził, że z tytułu wykonywania pozarolniczej działalności K. G. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 24 stycznia 2012 r. do 26 lutego 2012 r. oraz podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 27 lutego 2012 r.

W uzasadnieniu podał, iż dokonanie przez K. G. wpisu do ewidencji działalności gospodarczej z datą rozpoczęcia działalności 24 stycznia 2012 r. miało jedynie na celu uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego po urodzeniu dziecka.

Odwołanie od tych decyzji złożyła K. G. zarzucając:

- naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędną wykładnię i nieprawidłowe uznanie, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym od dnia 24 stycznia 2012 r.,

- naruszenie art. 77 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071) poprzez brak wszechstronnego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego w sprawie,

- naruszenie art. 80 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego poprzez brak oceny udowodnienia okoliczności na podstawie całokształtu materiału dowodowego w sprawie,

- naruszenie art. 86 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego poprzez brak przesłuchania strony, pomimo, że po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia sprawy.

Mając powyższe na uwadze wnosiła o zmianę zaskarżonej decyzji i uznanie, że podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą od dnia 24 stycznia 2012 r.

Wyrokiem z dnia 28 sierpnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku zmienił zaskarżone decyzje i ustalił, że K. G. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 24 stycznia 2012 roku do dnia 26 lutego 2012 roku (pkt I), umorzył postępowanie w pozostałej części (pkt II).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że K. G. będąc zatrudniona na podstawie umowy o pracę przebywała na zwolnieniach lekarskich od 16 listopada 2001 r. do 23 stycznia 2012 r. W dniu 24 stycznia 2012 r. odwołująca dokonała wpisu do ewidencji działalności gospodarczej w zakresie doradztwa prawnego, pośrednictwa w obrocie nieruchomościami i handlu. W związku z tym w dniu 1 lutego 2012 r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych deklarację zgłoszeniową przystąpienia do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych od 24 stycznia 2012 r., wykazując podstawę wymiaru składek w wysokości 8540 zł. Odwołująca w dniu 27 stycznia 2012 r. wystawiła rachunek dla byłego męża, P. W. za usługę polegającą na pośrednictwie w sprzedaży działki numer (...), gmina W., obręb D.. Umowa sprzedaży w/w działki została zawarta w dniu 6 marca 2012 r. W dniach 31 stycznia 2012 r. oraz 3 lutego 2012 r. odwołująca kupiła kosmetyki i odzież na łączną kwotę 17 504 zł. Faktura z dnia 31 stycznia 2012 r. została wystawiona przez M. G. – ojca dziecka odwołującej. Ponadto K. G. zawarła umowę najmu lokalu użytkowego przy ul. (...) na okres od 1 lutego 2012 r. do 31 stycznia 2013 r. Odwołująca w okresie od 25 do 27 stycznia 2012 r. uczestniczyła w szkoleniu w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracodawców i innych osób kierujących pracownikami i w dniu 27 lutego 2012 r. zatrudniła M. C. na stanowisku sprzedawca. K. G. wystąpiła o wypłatę zasiłku macierzyńskiego w związku z porodem od 5 lutego 2012 r.

Sąd Okręgowy nie podzielił poglądu organu rentowego, iż K. G. zgłaszając rozpoczęcie działalności gospodarczej od 24 stycznia 2012 r. nie miała zamiaru jej prowadzenia, lecz dążyła jedynie do nabycia uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Sąd odwołał się do treści z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz do art. 13 pkt 14 tej ustawy i wskazał, że ustawodawca wiąże powstanie obowiązku ubezpieczenia społecznego nie z samym faktem spełnienia formalnych wymogów uprawniających do prowadzenia pozarolniczej działalności, a z momentem faktycznego jej wykonywania. Istotnym z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych jest więc dopiero moment podjęcia faktycznych czynności związanych z wykonywaniem danej działalności. Będą to zatem czynności składające się na przedmiot prowadzonej działalności, jak też czynności mające prowadzić do osiągnięcia celu tej działalności. Sąd Okręgowy na podstawie poglądów orzecznictwa wywiódł, że podjęcie czynności zmierzających bezpośrednio do rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej stanowi już o jej wykonywaniu.

Mając na względzie ustalenia faktyczne sprawy Sąd pierwszej instancji doszedł do wniosku, że odwołująca od dnia zarejestrowania działalności gospodarczej podejmowała czynności zmierzające bezpośrednio do rozpoczęcia wykonywania tej działalności. Świadczy o tym odbyte w dniach 25-27 stycznia 2012 r. szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracodawców i innych osób kierujących pracownikami i pośredniczenie przez nią w sprzedaży działki numer (...), gmina W., obręb D., za którą to usługę wystawiła rachunek w dniu 27 stycznia 2012r. Sąd zaznaczył, że jednocześnie ubezpieczona podjęła działania zmierzające do otwarcia sklepu z perfumami i odzieżą. Doprowadziły one do zakupu towarów do sklepu w dniach 31 stycznia 2012 r. oraz 3 lutego 2012 r. oraz zawarcia umowy najmu lokalu handlowego w dniu 1 lutego 2012r. Odwołująca prowadziła też negocjacje z (...) Sp. z o.o. w W., które zakończyły się podpisaniem umowy w dniu 23 marca 2012r.

W ocenie Sądu, K. G. od dnia 24 stycznia 2012 r. rozpoczęła wykonywanie działalności gospodarczej, mając do tego odpowiednie wykształcenie. Podejmowane przez nią czynności przygotowawcze doprowadziły do faktycznego uruchomienia działalności gospodarczej. Potwierdzeniem rzeczywistego zamiaru prowadzenia działalności gospodarczej przez odwołującą od dnia jej zarejestrowania jest fakt uiszczania od lutego 2012 r. opłat z tytułu czynszu za lokal handlowy, zatrudnienie sprzedawcy, czy też prowadzenie sklepu po porodzie do chwili obecnej.

Zdaniem Sądu bez znaczenia dla istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego jest, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej odwołująca zawierała umowy z byłym mężem oraz ojcem dziecka.

Sąd podkreślił, iż ciąża nie stanowi przesłanki wyłączającej możliwość rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej. Brak jest bowiem przepisu sankcjonującego taki zakaz, czy też pozbawiającego działalności gospodarczej walorów prawnych.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc.

Postępowanie w zakresie podlegania podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 27 lutego 2012 r. Sąd umorzył, gdyż z uwagi na treść decyzji organu rentowego z 10 maja 2012 r. wydanie wyroku stało się zbędne. Dlatego na mocy art. 355 § 1 kpc orzekł jak w pkt II sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy zaskarżając go punkcie I i zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że odwołująca w okresie od 24 stycznia 2012 r. do 26 lutego 2012 r. podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Wskazując na powyższy zarzut wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w punkcie I i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, ewentualnie o jego zmianę w punkcie I i oddalenie odwołania. Wniósł też o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

W odpowiedzi na apelację odwołująca domagała się jej oddalenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd Okręgowy w sposób wszechstronny rozważył zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i poczynił prawidłowe, znajdujące należyte odzwierciedlenie w tym materiale ustalenia faktyczne, które Sąd Odwoławczy w całości podziela i przyjmuje za własne. Na aprobatę zasługują też wyprowadzone na podstawie tych ustaleń wnioski i ocena prawna.

Przedmiot sporu sprowadzał się do ustalenia, czy odwołująca w spornym okresie tj. od 24 stycznia do 26 lutego 2012 r. prowadziła działalność gospodarczą i czy w związku z tym w tym czasie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznych.

Art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 13 pkt 4 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. 2011 r., nr 11, poz. 74 ze zm.) kreuje obowiązek podlegania osób prowadzących pozarolniczą działalność ubezpieczeniom z mocy ustawy od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności.

Wskazać należy, że obowiązek ubezpieczenia społecznego osoby prowadzącej działalność gospodarczą wynika z przepisów prawa i nie jest uzależniony od woli ubezpieczonego lub organu rentowego.

Sąd Najwyższy wyjaśnił, że rozpoczęcie działalności gospodarczej polega na podjęciu w celu zarobkowym działań określonych we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej (wyrok z dnia 21 czerwca 2001 r., II UKN 428/00, OSNP 2003, nr 6, poz. 158). W wyroku z dnia 25 listopada 2005 r., I UK 80/05 (OSNP 2006, nr 19-20, poz. 309) wyrażono pogląd, że wykonywanie działalności gospodarczej obejmuje nie tylko faktyczne wykonywanie w celu zarobkowym czynności należących do zakresu tej działalności, lecz także czynności zmierzających do zaistnienia takich czynności gospodarczych (czynności przygotowawcze) np. poszukiwanie nowych klientów, zamieszczanie ogłoszeń w prasie, załatwianie spraw urzędowych; wszystkie te czynności pozostają w ścisłym związku z działalnością usługową, zmierzają bowiem do stworzenia właściwych warunków do jej wykonywania. W rezultacie podjęcie czynności zmierzających bezpośrednio do rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej (czynności przygotowawczych) stanowi już o jej wykonywaniu (podobnie w wyroku z dnia 23 marca 2006 r., I UK 220/05, OSNP 2007, nr 506, poz. 83). Podkreślić należy, że podjęcie działań przygotowawczych skutkuje powstaniem tytułu ubezpieczenia tylko w takiej sytuacji, gdy doprowadziły one w ostateczności do podjęcia czynności należących do zakresu działalności gospodarczej wynikającej z wpisu do ewidencji (rejestru), a więc faktycznego jej uruchomienia w celach zarobowych. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się bowiem zgodnie, że nieodzownym atrybutem działalności gospodarczej jest jej wykonywanie w sposób zorganizowany i ciągły (np. wyrok z dnia 19 marca 2007 r., III UK 133/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 114). W rezultacie podejmowanie czynności przygotowawczych (np. poszukiwanie kontrahentów) nie stanowi o rozpoczęciu działalności gospodarczej w rozumieniu art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, jeżeli nie doprowadziły one do faktycznego jej uruchomienia.

Aprobując powyższe poglądy orzecznictwa należy stwierdzić, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy, nie można mieć wątpliwości, iż wnioskodawczyni w spornym okresie prowadziła działalność gospodarczą w wyżej przedstawionym rozumieniu. Przede wszystkim podkreślić należy, iż K. G. działalność tę faktycznie uruchomiła i ją prowadzi, co już podważa zasadność twierdzeń organu rentowego, iż jej zamierzeniem było wyłącznie uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z urodzeniem dziecka.

Jak wynika z materiału dowodowego sprawy, odwołująca okresie od 25 do 27 stycznia 2012 r. brała udział w szkoleniu z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracodawców i innych osób kierujących pracownikami, jak też pośredniczyła w sprzedaży działki numer (...) położonej w gminie W., za co 27 stycznia 2012r. wystawiła rachunek. Jednocześnie wnioskodawczyni podjęła działania mające na celu otworzenie sklepu. W tym celu zawarła ona 1 lutego 2012 r. umowę najmu lokalu położonego w B. przy ul. (...) i uiszczała należny wynajmującemu z tego tytułu czynsz, co wynika z przedłożonego rachunku (k.22), jak też dokonała zakupu towarów do sklepu w postaci odzieży i perfum na łączną kwotę 17 504 zł. W dniu 27 lutego 2012 r. zatrudniła pracownika – M. C.. W spornym okresie wnioskodawczyni dokonywała sprzedaży towaru, o czym świadczą informacje zawarte w podatkowej księdze przychodów i rozchodów (akta ZUS). Sprzedaż dzienna miała miejsce w dniach: 12.02, 13.02, 15.02, 19.02, 20.02, 21.02, 26.02.2012 r.

Wobec powyższego za prawidłowy należy uznać wniosek Sądu pierwszej instancji w przedmiocie prowadzenia przez odwołującą działalności gospodarczej w spornym okresie. Wszystkie wyżej przedstawione czynności, jakie podejmowała K. G. wpisują się w definicję działalności gospodarczej.

Organ rentowy w swej apelacji wywodził, iż nie można przyjąć, że wnioskodawczyni osobiście dokonała w dniu 3 lutego 2012 r. zakupu towarów do sklepu, gdyż w tym dniu była w pracy i na ten dzień miała wyznaczoną wizytę lekarską. Argumentacja ta nie jest przekonująca. Trzeba bowiem mieć na względzie, że wnioskodawczyni była w tym czasie zatrudniona na ½ etatu i w związku z tym dysponowała odpowiednim czasem umożliwiającym dokonanie zakupu towaru do sklepu. Niezależnie jednak od tego należy wskazać, iż organ rentowy przywiązuje do tej kwestii nadmierne znaczenie. Osoba prowadząca działalność gospodarczą nie musi osobiście dokonywać wszystkich faktycznych czynności z nią związanych. Ważne jest, aby były one dokonywane i miały związek z prowadzoną działalnością. Faktem jest, że w dniu 3 lutego 2012 r. został zakupiony towar, za który odwołująca zapłaciła ze swoich środków i w który następnie został zaopatrzony jej sklep. Jednocześnie należy dostrzec niekonsekwencję organu rentowego, który w tej sprawie z faktu podpisania przez wnioskodawczynię listy obecności w pracy wywodzi niemożność osobistego dokonania przez nią zakupu, a sprawie o sygn. V U 753/10 prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Białymstoku, kwestionuje nawiązanie między nią a M. G. umowy o pracę i świadczenie przez nią pracy (decyzja organu rentowego z dnia 15 marca 2012 r. k. 137 -138, protokół rozprawy k. 132 -136).

Dowolne, gdyż nie znajdujące potwierdzenia w dowodach sprawy, są wywody organu rentowego, iż stan ciąży, a następnie połogu uniemożliwiał wnioskodawczyni prowadzenie działalności gospodarczej w spornym okresie. Ciąża jest naturalnym staniem fizjologicznym i z jej faktu nie można automatycznie wywodzić niemożności podejmowania aktywności zawodowej czy zarobkowej. Dokonywane przez wnioskodawczynię w spornym okresie czynności w żaden sposób nie kolidowały z ciążą oraz stanem po urodzeniu dziecka, nie były to bowiem czynności wymagające sprawności i siły fizycznej. Dodatkowo wnioskodawczyni jako osoba prowadząca działalność gospodarczą mogła organizować je samodzielnie, stosownie do swych sił i możliwości. Podkreślić trzeba, że organ rentowy nie dostarczył żadnych dowodów, które mogłyby świadczyć o faktycznej niemożności prowadzenia przez wnioskodawczynię w spornym okresie działalności gospodarczej. Zaznaczyć przy tym trzeba, że wnioskodawczyni nie leżała w tym czasie w szpitalu, nie korzystała ze zwolnienia lekarskiego, a jej ciąża nie była zagrożona. Z pisma lekarza prowadzącego ciążę odwołującej wynika jednoznacznie, że w terminie porodu mogła ona zachować aktywność zawodową, o ile nie powodowała ona niepokoju i nasilenia uciążliwych dolegliwości.

Odnosząc się do transakcji sprzedaży nieruchomości, w której odwołująca pośredniczyła, Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela poczynione w tym zakresie ustalenia i wywody Sądu pierwszej instancji. Wykonana przez wnioskodawczynię usługa pośredniczenia w sprzedaży nieruchomości nie budzi wątpliwości, gdyż znajduje ona potwierdzenie w rachunku oraz zeznaniach P. W. (k.91-92), który działkę sprzedawał, a także w zeznaniach samej odwołującej. Okoliczność, że nabywca działki T. S., nie wiedział o udziale wnioskodawczyni w transakcji, nie ma większego znaczenia. Wnioskodawczyni umawiała się bowiem z P. W. i to on zapłacił jej za usługę. Z nabywcą działki nie łączyła jej żadna umowa i stąd nie posiadał on wiedzy o podjętych przez odwołującą czynnościach związanych ze sprzedażą działki.

Dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy nie jest istotna data wystawienia przez wnioskodawczynię rachunku za wykonaną usługę. Strony w tym zakresie mogły umówić się dowolnie, co wynika z zasady swobody umów. Niezasadne jest także podważanie wykonanej przez wnioskodawczynię usługi z tego względu, iż zlecił ją jej były mąż. Nie istnieje żaden zakaz zawierania umów o świadczenie usług z członkami rodziny, małżonkami czy też byłymi małżonkami, a skoro tak, to nie można wywodzić z tego faktu negatywnych z punktu widzenia odwołującej skutków prawnych.

Abstrahując od powyższego należy wskazać, iż jeśli nawet wątpliwości organu rentowego co do wykonanej przez odwołującą usługi pośredniczenia w sprzedaży działki byłyby uzasadnione, to i tak nie mogłoby to wywrzeć wpływu na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy. Poza tą usługą odwołująca podjęła szereg czynności mających na celu prowadzenie sklepu z odzieżą i perfumami, który ostatecznie uruchomiła i który prowadzi. Bez wątpienia wszystkie te czynności wpisywały się w prowadzenie działalności gospodarczej i skutkowały powstaniem tytułu do objęcia K. G. ubezpieczeniem społecznym.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 kpc apelację oddalił.

O kosztach postępowania przed Sądem drugiej instancji orzeczono zgodnie z art. 98 kpc i wyrażoną w nim zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Wysokość tych kosztów ustalono na mocy § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 ze zm.).

E.Z.