Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CK 362/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 stycznia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Tadeusz Domińczyk
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa "G.(…)" Spółki z o.o. w B.
przeciwko "B.(…)" Spółce z o.o. w O.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 7 stycznia 2005 r.,
kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 9 marca 2004 r., sygn.
akt I ACa (..),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 9 marca 2004 r. oddalił apelację powodowej
Spółki od wyroku, na podstawie którego Sąd Okręgowy w O. uchylił nakaz zapłaty
wydany w postępowaniu nakazowym i oddalił powództwo. Podstawą tego
rozstrzygnięcia było stwierdzenie, że powód wypełnił weksel gwarancyjny in blanco,
2
mimo że nie zostały spełnione warunki jego wypełnienia określone w deklaracji
wekslowej.
Według dokonanych ustaleń strony zawarły umowę o wykonanie i montaż przez
powoda stolarki okiennej. Wystawiony przez stronę pozwaną weksel in blanco miał na
celu zabezpieczenie roszczenia powoda o zapłatę ceny dostarczonej i zamontowanej
stolarki. Strony podpisały deklarację wekslową upoważniającą powoda do wypełnienia
weksla do kwoty 220.000 zł „po spełnieniu wszystkich warunków zapisanych w umowie i
w ciągu 21 dni od dnia podpisania faktury przez zamawiającego”. W toku postępowania
po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty ujawniły się między stronami rozbieżności w
zakresie przyczyn niewykonania umowy. Strona pozwana twierdziła, że odstąpiła od
umowy ze względu na wady fizyczne zamontowanych okien, natomiast powód twierdził,
że wady okien były niewielkie i chciał je usunąć, na co strona pozwana się nie zgodziła
„zrywając” umowę z jej winy. Sąd Apelacyjny uznał, że nie zachodziła potrzeba
wyjaśniania, czy wady były istotne, czy też nieistotne, ani też badania kwestii „słuszności
czy niesłuszności odstąpienia od umowy”. Skoro bowiem powód przyznał, że nie doszło
do definitywnego wykonania umowy, że wykonana przez niego stolarka zawierała
usterki oraz że nie wystawił faktury za wykonanie umowy, to nie zostały spełnione
warunki wskazane w deklaracji wekslowej upoważniające powoda do wypełnienia
weksla. Już z tych względów nakaz zapłaty podlegał uchyleniu, a powództwo oddaleniu.
Rozpoznając kasacje powoda, opartą na podstawie naruszenia art. 1 i 101 prawa
wekslowego przez ich niewłaściwe zastosowanie, wynikające z błędnego założenia, że
nie zachodziła konieczność zbadania stosunku podstawowego, który stanowił źródło
wystawienia weksla gwarancyjnego in blanco, Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W judykaturze utrwalony jest pogląd, zgodnie z którym w postępowaniu
nakazowym po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty dopuszczalne jest powoływanie
się na podstawę faktyczną i prawną, wynikającą z łączącego strony stosunku prawnego,
w związku z którym został wystawiony weksel gwarancyjny (por. uchwałę składu
siedmiu sędziów SN z dnia 7 stycznia 1967 r. III CZP 19/66, OSNCP 1968, z. 5, poz. 79
i uchwałę Połączonych Izb: Cywilnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24
kwietnia 1972 r. III PZP, OSNCP 1973, z. 5, poz. 72).
W uchwałach tych, które Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym sprawę
w pełni aprobuje wyjaśnione zostało, że wystawienie weksla gwarancyjnego ma na celu
zabezpieczenie zobowiązania ze stosunku cywilnoprawnego (podstawowego) i polega
na tym, iż dłużnik stosunku "podstawowego" podpisuje blankiet wekslowy w miejscach
3
przeznaczonych na podpis zobowiązanego, wręcza wierzycielowi i upoważnia go do
wypełnienia stosownie do wyników obrachunku "podstawowego" stosunku prawnego.
Przez te czynności przydana zostaje wierzytelności dodatkowa podstawa w postaci
zobowiązania wekslowego. Wierzycielowi przysługują wówczas dwa roszczenia,
mianowicie ze stosunku kauzalnego oraz z weksla. Umożliwia to wierzycielowi
dochodzenie roszczeń nie tylko w drodze zwykłego procesu, lecz także w postępowaniu
odrębnym nakazowym. Łączność między zobowiązaniem z weksla gwarancyjnego a
zobowiązaniem ze stosunku "podstawowego" oznacza, że zaspokojenie jednego
powoduje wygaśnięcie drugiego oraz, że bezpodstawność roszczenia cywilnoprawnego
pociąga za sobą bezpodstawność roszczenia opartego na wekslu. Nie można natomiast
zaakceptować rozumowania odwrotnego - przedstawionego w zaskarżonym wyroku -
według którego bezpodstawność roszczenia opartego na wekslu pociąga za sobą
bezpodstawność roszczenia cywilnoprawnego, i daje sądowi podstawę tylko z tej
przyczyny do uchylenia nakazu zapłaty i oddalenia powództwa. Takie rozumowanie
prowadzi do pozbawienia powoda dochodzenia roszczenia cywilnoprawnego w innym
procesie. Powód nie może też żądać rozpoznania sprawy w zwykłym postępowaniu,
gdyż kodeks postępowania cywilnego już nie przewiduje odmowy wydania nakazu
zapłaty i przysługującego powodowi żądania skierowania sprawy do zwykłego
postępowania (art. 490 w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 1996 r.).
Po uchyleniu art. 490 k.p.c. (art. 1 pkt 78 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. zmianie
Kodeksu postępowania cywilnego…., Dz. U. Nr 43, poz. 189) i niezamieszczenie
w kodeksie postępowania cywilnego przepisu, który pozwalałby - po wydaniu nakazu
i wniesieniu zarzutów - na przekazanie sprawy do postępowania zwykłego, wyraźnie
wskazuje na to, że sąd - skoro już przeprowadza rozprawę na skutek zarzutów
pozwanego - powinien sprawę załatwić merytorycznie przez zbadanie stosunku
podstawowego, będącego źródłem wystawionego weksla gwarancyjnego in blanco.
Pamiętać bowiem należy, że po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty, wydanego na
podstawie weksla gwarancyjnego, spór z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego
przenosi się na ogólną płaszczyznę stosunku prawa cywilnego. Strony mogą zatem
powoływać się na podstawy faktyczne i prawne wynikające z łączącego je stosunku
prawnego, który jest źródłem dochodzonego przez powoda roszczenia
cywilnoprawnego, nawet jeśli okaże się, że roszczenie wekslowe nie istnieje (por. wyrok
SN z dnia 14 marca 1997 r., I CKN 48/97, OSNC 1997, nr 9, poz. 124).
4
Okoliczność, że powód przyznał, że nie doszło do definitywnego wykonania
umowy, że wykonana przez niego stolarka zawierała usterki a ponadto, że nie wystawił
faktury za wykonanie umowy, może co najwyżej prowadzić do ustalenia, że weksel in
blanco (art.10 prawa wekslowego) nie został wystawiony zgodnie z zawartym
porozumieniem i w konsekwencji uzasadniać stwierdzenie, że osoba na nim podpisana
(strona pozwana) nie staje się zobowiązana wekslowo. Nie oznacza to – co należy z
całą mocą podkreślić, zważywszy na pogląd zaprezentowany w zaskarżonym wyroku -
że w stosunku do osoby takiej w ogóle nie można dochodzić roszczenia ze stosunku,
który stanowił podstawę wystawienia weksla gwarancyjnego in blanco. Wręcz odwrotnie
roszczenie może być dochodzone i może okazać się skuteczne, jeśli podniesione
zarzuty okażą się nieuzasadnione. Sąd Apelacyjny nie dostrzegając różnicy między
wekslem niezupełnym gwarancyjnym a wekslem trasowanym naruszył – jak trafnie
wykazano w kasacji - art. 1 i 101 prawa wekslowego przez ich zastosowanie.
Z przytoczonych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 39313
§ 1 i art.
108 § 1 w zw. z art. 391 § 1 i art. 39319
k.p.c.).