Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 314/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 stycznia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa D. L.
przeciwko (…) Zakładowi Ubezpieczeń Na Życie Spółce Akcyjnej Inspektoratowi w K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 5 stycznia 2005 r.,
kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 26 marca 2004 r.,
sygn. akt II Ca (…),
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w K. do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 26 marca 2004 r. zmienił wyrok Sądu
Rejonowego w K. w ten sposób, że nadał mu następujące brzmienie: „zmienia wysokość
świadczenia należnego powodowi D. L. z tytułu umowy - polisa nr 6.258.077, do
płacenia którego jest zobowiązany pozwany (…) Zakład Ubezpieczeń „Na Życie” SA
Inspektorat w K., z kwoty 50 zł na kwotę 10.715 (dziesięć tysięcy siedemset piętnaście)
zł i z tej racji zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 10.715 (dziesięć tysięcy
2
siedemset piętnaście) zł z ustawowymi odsetkami od uprawomocnienia się wyroku do
dnia zapłaty”; ponadto orzekł o kosztach.
Sąd Okręgowy stwierdził, że dokonana przez Sąd Rejonowy waloryzacja
świadczenia nie uwzględnia należycie interesu powoda i nie jest zgodna z zasadami
współżycia społecznego (art. 3581
§ 3 k.c.). Zostało to spowodowane nadmiernym
przywiązaniem wagi do faktu, że składki były opłacane przez 2 lata i 11 miesięcy (a nie
przez 13 lat), i pominięciem przyczyny tego faktu. Świadczeniem należnym powodowi
byłaby kwota 8.560.000 st. zł [500.000 st. zł + (124% z 500.000 st. zł x 13 lat)]. Kwota ta
stanowiłaby 8,31 średnich wynagrodzeń z daty zawarcia umowy (8.560.000 st. zł :
1.029.637 st. zł). Łączna suma zapłaconych składek powinna wynieść 592.800 st. zł
(3.800 st. zł x 12 miesięcy x 13 lat), co stanowiłoby 0,58 średnich wynagrodzeń z daty
zawarcia umowy (592.800 st. zł : 1.029.637 st. zł). Różnica między podanymi
wskaźnikami wynosi 7.73 (8,31 - 0.58). Mając to na względzie uznał, iż należyte
uwzględnienie przesłanek z art. 3581
§ 3 k.c. nastąpi wtedy, gdy wysokość świadczenia
należnego powodowi wyniesie 10.715 zł (7,73 x 1.386,21 zł; przy czym kwota 1.386,21
zł jest to kwota wskazana w pozwie jako podstawa dokonywanych obliczeń).
Konsekwencją tego będzie zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 10.715
zł.
Kasacja pozwanego - oparta na obu podstawach z art. 3931
k.p.c. – zawiera
zarzut naruszenia art. 3581
k.c. oraz art. 233, 322 k.p.c. i zmierza do uchylenia
zaskarżonego wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota waloryzacji oznacza przywrócenie świadczeniom wynikającym ze
zobowiązań pieniężnych ich pierwotnej wartości (uzasadnienie wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 2 grudnia 1999 r., III CKN 489/98, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 130).
Według utrwalonego już stanowiska judykatury, aprobowanego w piśmiennictwie
wysokość nominalnej sumy ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci może być zmieniona na
podstawie art. 3581
§ 3 k.c. (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
10 kwietnia 1992 r., III CZP 126/91, OSNC 1992, nr 7-8, poz. 121, uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 24 stycznia 1996 r., III CZP 196/95, OSNC 1996, nr 6, poz. 78 oraz
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1999 r., II CKN 202/98, OSNC 1999, nr 6,
poz. 121).
Z art. 3581
§ 3 k.c. w związku z § 1 tego artykułu wynika, że przedmiotem
waloryzacji jest określone sumą pieniężną świadczenie pieniężne będące przedmiotem
3
zobowiązania od chwili jego powstania. Jeśli więc zdarzeniem będącym źródłem
powstania zobowiązania jest umowa, w której, w dacie jej zawarcia, ustalono wysokość
świadczenia pieniężnego, to wysokość tego świadczenia może być zmieniona przez sąd
dokonujący waloryzacji, oczywiście w razie wystąpienia przesłanek określonych w art.
3581
§ 3 k.c. Przy zmianie tego świadczenia obowiązkiem sądu jest uwzględnienie
dwóch kryteriów ocennych, a mianowicie interesów stron oraz zasad współżycia
społecznego. (por. np. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10
kwietnia 1992 r., III CZP 126/91, OSNCP 1992, nr 7-8, poz. 121, a także orzeczenia
Sądu Najwyższego: z dnia 23 listopada 1993 r., III CRN 46/93, OSNCP 1994, nr 4, poz.
93; z dnia 2 grudnia 1999 r., I CKN 489/98 niepubl.; czy z dnia 17 maja 2000 r., I CKN
720/00 niepubl.).
Sąd Okręgowy wprawdzie trafnie zauważył, że wysokość płaconej składki, jak
i okres w jakim była płacona nie powinna być pomijana przy określaniu wysokości
należnego powodowi świadczenia, niemniej jednak z naruszeniem art. 3581
§ 3 nie
przypisał tej okoliczności w zasadzie żadnego znaczenia. W istocie bezzasadnie
pominął z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu, że składkę opłacano przez okres
dwóch lat w minimalnej wysokości. Nie sposób też było nie uwzględnić na korzyść
skarżącego, że w dacie zawarcia w 1990 r. umowy ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci
ustalono wysokość świadczenia pieniężnego ubezpieczenia na określoną sumą
pieniężną 500.000 zł powiększoną o 124%, z zastrzeżeniem, że spełnienie tego
świadczenia na rzecz powoda nastąpi po upływie okresu ubezpieczenia, tj. po upływie
13 lat.
Usprawiedliwiona jest więc ocena, że Sąd Okręgowy - zmieniając wyrok Sądu
Rejonowego i podwyższając zasądzoną nim kwotę do kwoty 10.715 zł - bezzasadnie
kosztami inflacji obciążył jedynie skarżącego.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku /art. 39313
k.p.c./.

II CK 314/04

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia