Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CK 531/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 stycznia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Marek Sychowicz
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Budowlanego B.(...) Spółki z o.o. w R.
przeciwko Gminie T.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 12 stycznia 2005 r.,
kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 13 maja 2004 r., sygn.
akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Okręgowego w R. z dnia 13 lutego 2004
r., sygn. akt I C (…) i znosi postępowanie toczące się w sprawie po 31 lipca 2003 r.
przed Sądem Okręgowym i Sądem Apelacyjnym, i sprawę przekazuje temu Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 13 maja 2004 r. zmieniając wyrok Sądu
Okręgowego w R., uchylił nakaz zapłaty wydany przez ten Sąd z dnia 30.06.2003 r. i
oddalił powództwo strony powodowej „M.(...)” skierowane przeciwko Gminie T. o zapłatę
kwoty 118.323,10 zł. W sprawie tej ustalono co następuje:
W dniu 28.09.2001 r. pomiędzy pozwaną gminą a Rządem RP reprezentowanym
przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości została zawarta umowa o dotację, na
podstawie której miały zostać przekazane środki Unii Europejskiej na realizację
inwestycji wodno-kanalizacyjnej w obrębie pozwanej Gminy. Strony tej umowy ustaliły,
że dotacja będzie realizowana według zasad określonych w opisie projektu inwestycji,
na ogólnych warunkach stosowanych wobec umów dotacji Wspólnoty Europejskiej i
regulaminie funduszu dotacji lokalnych. W wyniku przetargu w dniu 30.11.2001 r.
pozwana Gmina zawarła umowę na wykonanie w/w robót ze spółką z o.o. „D.(...)” w R. i
spółką z o.o. „I.(…)” w D. W umowie tej określono m.in., że zapłata wynagrodzenia za
wykonanie robót będzie następowała na podstawie faktur wystawionych przez spółkę
„D.(...)”, zgodnie z harmonogramem robót i płatności, przy czym wynagrodzenie miało
być płatne przelewem na rachunek bankowy w terminie 21 dni od doręczenia faktury
inwestorowi. W § 19 umowy zastrzeżono, że zmiana jej postanowień mogła nastąpić za
zgodą stron wyrażoną na piśmie, po uzyskaniu akceptacji Agencji Rozwoju
Przedsiębiorczości, pod rygorem nieważności takiej zmiany. Ustalono, że w dniu
19.06.2002 r. pomiędzy spółką „D.(...)” a powodową spółką „B.(...)” została zawarta
umowa o przelew wierzytelności przysługującej spółce „D.(...)” do pozwanej Gminy. O
przelewie powodowa Spółka powiadomiła pozwaną Gminę w dniu 25.01.2002 r.
Pozwana Gmina mimo wezwania nie uiściła należności dochodzonej pozwem,
natomiast w dniach 1.07.2002 r. i 14.08.2002 r. przekazała przedmiotową należność na
rzecz spółki „D.(...)”.
Uwzględniając powództwo Sąd Okręgowy uznał, że zakaz cedowania wynikający
z art. 10 umowy o dotację dotyczył jedynie samej dotacji, a nie zobowiązań pozwanej
Gminy wobec osób trzecich. Zakaz ten nie wiązał wykonawcy robót, który dokonał
skutecznej cesji swojej wierzytelności wobec pozwanej Gminy. Odmiennej oceny
prawnej dokonał Sąd Apelacyjny. Uznał, że umowa zawarta z wykonawcą tj. spółką
„D.(...)” szczegółowo precyzowała w § 7 sposób zapłaty wynagrodzenia, na podstawie
3
faktur wystawionych przez wykonawcę, przelewem na konto wskazane przez niego.
Treść § 7 umowy nie została zmieniona, przy zachowaniu formy i trybu akceptacji przez
Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. Pozwana Gmina – zgodnie z § 7 umowy –
przelała należność na konto spółki „D.(...)”, a strony umowy cesji miały świadomość, że
pozwana Gmina przyjęła na siebie zobowiązania ograniczające swobodę dysponowania
środkami unijnymi. W tej sytuacji przelew wierzytelności mógłby być skutecznie
dokonany tylko za zgodą pozwanej Gminy. Takiej zaś zgody Gmina nie wyraziła.
Powodowa spółka jawna zaskarżyła ten wyrok kasacją. Zarzuciła naruszenie
prawa materialnego tj. art. 509 § 1, 512 i 454 § 1 k.c. przez uznanie, iż przelew
wierzytelności jest bezskuteczny wobec wykonania przez dłużnika zobowiązania
zgodnie z jego treścią oraz uznania, że § 7 i 19 umowy o roboty budowlane
uniemożliwiał bez zgody stron i Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości dokonanie
przelewu wierzytelności. Zarzucono też naruszenie art. 65 k.c. przez przyjęcie, że strony
umowy cesji miały świadomość ograniczeń w zakresie dysponowania środkami unijnymi
przez pozwaną. Wreszcie zarzucono naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie
granic swobodnej oceny dowodów. Wskazując na powyższe powodowa Spółka wniosła
o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 39311
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach
zaskarżenia kasacją oraz jej podstaw; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu
pod rozwagę nieważność postępowania. W niniejszej sprawie dotychczasowa strona
powodowa wnosząca kasację przedłożyła dokumenty z Krajowego Rejestru Sądowego,
z których wynika, że postanowieniem z dnia 31.07.2003 r. spółka jawna „M.(...)” została
wykreślona z Krajowego Rejestru Sądowego. Było to następstwem wniesienia majątku
tej Spółki w dniu 31.05.2003 r. jako aportu do spółki z o.o. Przedsiębiorstwo Budowlane
„B.(...)”. Oznacza to, że spółka jawna „M.(...)” istniała jako podmiot prawa cywilnego,
posiadający zdolność sądową w chwili wniesienia powództwa (5.06.2003 r.), zaś
postępowanie przed Sądem Okręgowym i Apelacyjnym po 31.07.2003 r. toczyło się z
udziałem nieistniejącego podmiotu. Praktycznie dotyczy to postępowania, jakie toczyło
się po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty przez pozwaną Gminę. Zachodzi tu zatem
nieważność postępowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.). W tych okolicznościach należało
uchylić zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Okręgowego, znieść
postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i sprawę przekazać Sądowi
4
Okręgowemu do ponownego rozpoznania (art. 39319
w związku z art. 386 § 2 k.p.c.).
Rzeczą tego Sądu będzie wyjaśnienie ewentualnego następstwa prawnego Spółki
„B.(...)”, które mogła powstać przez wniesienie wierzytelności powodowej Spółki jawnej
przysługującej jej wobec pozwanej jako wkładu niepieniężnego do spółki z o.o.
Przedsiębiorstwo Budowlane „B.(...)”.