Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 406/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 stycznia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek
SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa H. B.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej „Z.(…)" w B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 26 stycznia 2005 r.,
kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 19 lutego 2004 r., sygn. akt II
Ca (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Powódka domagała się od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej zapłaty kwoty
20.000,- złotych tytułem zwrotu zwaloryzowanego wkładu mieszkaniowego przelanego
w 1982 r. przez jej zakład pracy w kwocie 27.500,- starych złotych i następnie
spłaconego przez powódkę wobec zakładu pracy w ciągu 5 lat. Stan faktyczny sprawy,
przyjęty za podstawę orzekania Sądów I i II instancji, był bezsporny. W dniu 19 lutego
1982 r. powódka złożyła wniosek o wpisanie jej do rejestru kandydatów na członków
2
pozwanej Spółdzielni. W dniu 19 marca 1982 r. powódka została wpisana do rejestru
kandydatów. Wysokość wkładu mieszkaniowego w tym czasie określono w przybliżeniu
na kwotę 55.000,- złotych. Na poczet tego wkładu powódka uzyskała pożyczkę z
Zakładowego Funduszu Mieszkaniowego w jej zakładzie pracy, która w kwocie 27.500,-
złotych została przelana na jej książeczkę mieszkaniową w dniu 2 czerwca 1982 r.
Własny wkład powódki wynosił około 20.000,- złotych. Pozwana poinformowała
powódkę o możliwości ubiegania się o członkostwo i o potrzebie złożenia w tym celu
deklaracji członkowskiej. Powódka nie złożyła takiej deklaracji, jednakże cały czas
czekała na mieszkanie pozostając w przekonaniu, że dopełniła wszystkich wymaganych
formalności. W latach 1993 i 1994 pozwana proponowała powódce przydział mieszkania
wskazując jednocześnie jaki wkład związany jest ze spółdzielczym lokatorskim prawem
do lokalu mieszkalnego w tamtym czasie. Powódka nie przyjęła w/w propozycji. Pismem
z dnia 27 maja 1999 roku wniosła o wykreślenie jej z rejestru kandydatów i z tym dniem
pozwana dokonała wykreślenia.
Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z dnia 25 czerwca 2003 r. powództwo oddalił, a
Sąd Okręgowy w O. zaskarżonym wyrokiem oddalił apelację powódki. Obydwa
orzekające w sprawie Sądy przyjęły, że za okres od 1982 do 1999 roku waloryzacja
kwoty 27.500,- starych złotych była niedopuszczalna, ponieważ w tym okresie nie
istniało jeszcze zobowiązanie pozwanej Spółdzielni do zwrotu w/w kwoty, zaś w okresie
od wykreślenia powódki z rejestru kandydatów nie nastąpiła istotna zmiana siły
nabywczej pieniądza uzasadniająca waloryzację na podstawie art. 3581
§ 3 k.c. W
kasacji powódka zarzuciła wyrokowi Sądu Okręgowego naruszenie przepisów
postępowania – art. 378 § 1, art. 328 § 2 w zw. z art. 391, art. 382 i art. 233 § 1 w zw. z
art. 391, oraz art. 299 w zw. z art. 391 k.p.c. przez pominięcie zebranego materiału
dowodowego i zaniechanie wszechstronnej jego oceny, względnie, niewyjaśnienie
kwestii nieuzyskania przez powódkę członkostwa w Spółdzielni oraz poinformowania jej
przez pozwaną o możliwości przeniesienia wkładu mieszkaniowego na książeczkę
objętą systemem premii gwarancyjnej oraz przez nierozważenie zarzutów apelacji co do
sprzeczności istotnych ustaleń Sądu Rejonowego z treścią zebranego w sprawie
materiału dowodowego i niewyjaśnienie tej kwestii w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku. Ponadto, zarzuciła naruszenie prawa materialnego – art. 3581
§ 3 k.p.c. przez
przyjęcie, że nie istnieją przesłanki do waloryzacji wkładu mieszkaniowego, oraz art. 102
k.p.c. przez zaakceptowanie stanowiska Sądu Rejonowego o zasądzeniu od powódki na
rzecz pozwanej kosztów procesu. Skarżąca wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku
3
oraz wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, lub o
zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Żądanie pozwu uzasadnione zostało istotną zmianą siły nabywczej pieniądza od
1982 roku oraz potrzebą waloryzacji kwoty 27.500,- starych złotych w sposób
zapewniający poniesienie skutków inflacji przez obie strony. Podlegało ono zatem
ocenie na podstawie art. 3581
§ 3 k.c. Jak trafnie przyjęły obydwa orzekające w
niniejszej sprawie Sądy, powyższy przepis pozwala na waloryzację nie jakichkolwiek
sum pieniężnych lecz jedynie takich, które wyrażają zobowiązanie pieniężne wobec
osoby dochodzącej waloryzacji. Istotne było zatem wyjaśnienie, czy w okresie od 1982
roku pozwana była od początku, względnie w którymś momencie stała się, zobowiązana
w stosunku do powódki do zwrotu kwoty 27.500,- złotych uiszczonej w 1982 r. na poczet
wkładu mieszkaniowego związanego ze spółdzielczym prawem do lokalu mieszkalnego.
Wbrew stanowisku skarżącej oraz poglądowi wyrażonemu w uzasadnieniu wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 19 czerwca 2002 r. II CKN 762/00 (OSNC 2003, nr 5, poz. 71) Sąd
Najwyższy w obecnym składzie uznał, ze w okresie od 1982 roku do dnia 27 maja 1999
roku pozwana nie była zobowiązana do zwrotu powódce kwoty 27.500,- starych złotych.
Jej zobowiązanie powstało dopiero z dniem 27 maja 1999 r. i w związku z denominacją
złotego wyrażało się kwotą 2,75 zł i dopiero ta kwota mogłaby podlegać waloryzacji po
spełnieniu przesłanek z art. 3581
§ 3 k.c. Takie stanowisko Sąd Najwyższy wyrażał
wielokrotnie w swoich orzeczeniach, m.in. w postanowieniu z dnia 19.XI.1997 r. III CZP
52/97 (nie publ., Wokanda 1998, nr 4, p.8), w wyroku z dnia 5 lutego 2002 r. II CKN
573/99 (nie publ.. Lex nr 54348), w wyroku z dnia 25 stycznia 2000 r. I CKN 383/98 (nie
publ., Lex 50858), w wyroku z dnia 24 lipca 2002 r. (I CKN 901/00, nie publ., Lex
56894). Powyższe orzeczenia dotyczyły wprawdzie sytuacji członka spółdzielni
mieszkaniowej, a nie kandydata na członka, jednakże co do niepieniężnego charakteru
zobowiązania spółdzielni wobec kandydata w okresie, gdy kandydat podtrzymuje zamiar
stania się członkiem i otrzymania mieszkania w spółdzielni, orzeczenia te w sprawie
niniejszej zachowują pełny walor na zasadzie analogii.
W rozpoznawanej sprawie powódka do dnia 27 maja 1999 roku wyrażała zamiar
ubiegania się o mieszkanie spółdzielcze. W związku z tym, do dnia 27 maja 1999 r.
miała ona prawo żądania przyjęcia jej na członka i przydzielenia mieszkania. Nie miała
natomiast prawa domagania się zwrotu wpłaconych kwot. Wprawdzie w każdej chwili
mogła zrezygnować z kandydowania na członka ale dopiero po rezygnacji powstało
4
zobowiązanie pozwanej do zwrotu wpłaconej sumy, która w związku z denominacją
wyrażała się inną kwotą. Przedstawionego poglądu, a w konsekwencji – orzeczenia
Sądu Okręgowego opartego na tym poglądzie, nie zmienia w niczym kwestia
ewentualnego niepoinformowania powódki przez pozwaną o możliwości przeniesienia
wkładu na książeczkę mieszkaniową podlegającą premiowaniu gwarancyjnemu. Gdyby
powódka została o takiej możliwości zawiadomiona to nie mogłaby domagać się
waloryzacji za okres do dnia 27 maja 1999 roku, a jedynie ewentualnie uzyskałaby
prawo do premii. Gdyby natomiast nie została poinformowana w powyższej kwestii, to z
faktu tego także nie mogłaby wywodzić roszczenia o waloryzację, lecz jedynie żądanie
odszkodowawcze, którego skuteczność zależna byłaby od wykazania nienależytego
wykonania przez Spółdzielnię obowiązków wynikających ze stosunku wywołanego
kandydowaniem przez powódkę na członka lub dopuszczenia się przez pozwaną czynu
niedozwolonego. W rozpoznawanej sprawie powódka roszczeń odszkodowawczych nie
zgłaszała.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uznał kasację za bezpodstawną.
Niezależnie od tego, że ewentualne ustalenie, iż powódka nie została
poinformowana o możliwości skorzystania z premii gwarancyjnej, o której mowa
w rozporządzeniach Rady Ministrów z dnia 16 października 1990 r. i z dnia 22 czerwca
1993 r. w sprawie udzielenia dotacji na wypłatę premii gwarancyjnej od wkładów
oszczędnościowych na budownictwo mieszkaniowe (Dz. U. Nr 72, poz. 424 i Dz. U. z
1993 r. Nr 59, poz. 268) oraz z dnia 7 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych warunków
i trybu udzielania premii gwarancyjnej… (-) (Dz. U. Nr 57, poz. 259 ze zm.), nie mogło
stanowić podstawy uwzględnienia kasacji należy stwierdzić, że skarżąca, formułując
zarzuty naruszenia przepisów postępowania, nie wskazała, w czym miał się wyrażać
wpływ zarzuconych uchybień na wynik sprawy. Nie uwzględniła także, że należytemu
wyjaśnieniu sprawy służą dowody wnioskowane przez strony oraz że sąd nie ma
obowiązku dopuszczenia dowodów z urzędu (art. 232 k.p.c.). Ani w postępowaniu przed
Sądem pierwszej instancji ani przed Sądem odwoławczym powódka nie wnioskowała o
przesłuchanie stron na okoliczności, które wymieniła w petitum kasacji. Co do treści
uzasadnienia zaskarżonego wyroku natomiast, to zawiera ono wszystkie elementy
wymagane w przypadku sądu drugiej instancji i nie budzi ono wątpliwości odnośnie do
przyjętego stanu faktycznego oraz jego prawnej oceny.
Z tych przyczyn zarzuty dotyczące przepisów postępowania podlegały
odrzuceniu.
5
W świetle rozważań poczynionych na wstępie również zarzut naruszenia prawa
materialnego – art. 3581
§ 3 k.c. nie podlegał uwzględnieniu.
Co do art. 102 k.p.c., to zarzut naruszenia tego przepisu (należącego do prawa
formalnego, a nie materialnego) usuwał się w ogóle spod kognicji Sądu Najwyższego.
Kasacja nie przysługuje od postanowienia sądu drugiej instancji o kosztach procesu.
Zmiana lub uchylenie w tej części zaskarżonego wyroku mogłyby nastąpić tylko w
przypadku uwzględnienia kasacji, jako następstwo korzystnego dla strony skarżącego
rozstrzygnięcia o żądaniu głównym (art. 98 § 1 i art. 108 k.p.c.). W niniejszej sprawie nie
miało to miejsca.
O kosztach za instancję kasacyjną Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 102
k.p.c.