Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 13/05
POSTANOWIENIE
Dnia 16 marca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Iwona Koper (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Tadeusz Domińczyk
w sprawie ze skargi Przedsiębiorstwa Produkcyjno - Handlowo - Usługowego "D.(...)"
Spółki Jawnej w G.
przeciwko "I.(…)" Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. poprzednio "M.(…)"
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. o uchylenie wyroku sądu polubownego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 16 marca 2005 r.,
zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 2 grudnia
2004 r., sygn. akt I ACa (…), [WCK (…)],
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił kasację powoda -
Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Handlowo - Usługowego „D.(...)” Spółki Jawnej, od
której nie została uiszczona należna opłata (art. 16 ust. 3 uksc).
Postanowieniem z dnia 27 października 2004 r. powód został zwolniony od wpisu
od kasacji w połowie, tj. ponad kwotę 19.322,60 zł. W wyznaczonym terminie na poczet
należnej opłaty uiszczona została kwota 8.000 zł i wraz z dokonaniem wpłaty powód
wniósł o zmianę - w trybie art. 359 k.p.c. - wymienionego postanowienia przez
zwolnienie go od tej opłaty ponad kwotę 8.000 zł. Postanowieniem z dnia 10 listopada
2004 r. Sąd Apelacyjny oddalił wniosek.
2
Odrzucając kasację, Sąd Apelacyjny przyjął, że złożenie ponownego wniosku o
zwolnienie od wpisu nie przerwało biegu terminu do opłacenia kasacji, która w tej
sytuacji jako nieopłacona należnym wpisem podlegała odrzuceniu.
W zażaleniu powód wnosił o rozpoznanie w trybie art. 380 k.p.c. postanowienia z
dnia 10 listopada 2004 r. o oddaleniu wniosku o zmianę postanowienia w sprawie
zwolnienia od wpisu oraz poprzedzającego go postanowienia z dnia 27 października
2004 r. o częściowym zwolnieniu od wpisu, zmianę postanowienia z dnia 10 listopada
2004 r. przez uwzględnienie wniosku o dalsze zwolnienie, a w konsekwencji uchylenie
postanowienia o odrzuceniu kasacji. Zarzucał naruszenie art. 113 § 2 k.p.c. przez
przyjęcie, że nie zostały spełnione przesłanki do udzielenia mu zwolnienia oraz art. 359
przez oddalenie ponownego wniosku w tym przedmiocie, mimo uzasadniającej go
zmiany okoliczności. Twierdził, że przez oddalenie jego wniosków o zwolnienie od wpisu
pozbawiony został prawa do sądu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postanowieniem z dnia 18 maja 2004 r. powód został zwolniony od wpisu od
apelacji. Nie uzyskał wówczas zwolnienia od kosztów sądowych w całości, o które się
ubiegał, wobec nieudokumentowania wysokości dochodów uzyskanych w 2004 r.
We wniosku o zwolnienie od wpisu od kasacji z dnia 28 września 2004 r.
podniósł, że w związku ze sprawą poniósł już koszty w kwocie 120 tys. zł, co znacznie
pogorszyło jego sytuację finansową. Podał, że obecnie majątek Spółki jest obciążony
zobowiązaniami z tytułu kredytów bankowych, a dochód Spółki nie pokrywa jej kosztów.
Na podstawie ugody bankowej powód stracił możliwość korzystania z kredytu
odnawialnego. Określił wysokość zadłużenie z tytułu kredytu na kwotę 587.084,07 zł.
Twierdzenia te wykazał przedłożonymi dokumentami. Odnośnie do sytuacji rodzinnej i
majątkowej wspólników przedłożone zostały zaświadczenia o wysokości zarobków ich
współmałżonek (w kwocie 1.640 zł D. K. oraz w kwocie 823 zł J. R.). Z oświadczeń
wspólników wynika, że zarówno oni jak i ich małżonki nie posiadają kont osobistych.
Majątek Spółki stanowi komputer, dwa samochody, dwie nieruchomości obciążone
wpisem hipoteki na rzecz banku w kwocie 124.000 USD. R. K. ma na utrzymaniu dwóch
synów, jego wydatki rodzinne wynoszą 2.500 zł miesięcznie, użytkuje samochód będący
własnością banku w G. R. R. utrzymuje troje dzieci, użytkuje samochód stanowiący
własność banku, zamieszkuje w domu jednorodzinnym na którym jest ustanowiona
hipoteka w kwocie 350.000 zł, koszt utrzymania jego rodziny wynosi 2.500 zł.
Dodatkowo na wezwanie Sądu wspólnicy przedłożyli oświadczenie odnośnie do
3
wysokości uzyskanych przez Spółkę do 30 września 2004 r. przychodów oraz podali, że
w tym okresie nie osiągnęli dochodu, w związku z tym nie płacą podatku dochodowego,
co udokumentowali. Przychód uzyskali w początkowych miesiącach roku, obecnie zaś
praktycznie przestali prowadzić działalność handlową.
Na tej podstawie Sąd Apelacyjny zwolnił powoda od opłaty od kasacji w połowie,
nie sporządzając uzasadnienia wydanego postanowienia. We wniosku o zmianę tego
postanowienia powód powołał się na pogorszenie sytuacji finansowej zarówno Spółki jak
i wspólników oraz ich rodzin w związku z zaciągnięciem dalszych prywatnych pożyczek
na opłacenie części wpisu. Wniosek ten oddalony został bez sporządzenia
uzasadnienia.
Oddalenie wniosku o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych, które nie
zostało dostatecznie lub jak w tym przypadku w ogóle uzasadnione może rodzić u strony
przekonanie - któremu daje wyraz skarżący - o faktycznym pozbawieniu jej prawa do
sądu.
Podzielić też trzeba dalsze zarzuty zażalenia odnośnie do oddalenia przez Sąd
Apelacyjny bez uzasadnionej podstawy wniosku powoda o zmianę postanowienia z dnia
27 października 2004 r., w którym domagał się przyznania mu zwolnienia od wpisu od
kasacji, obejmującego całą jego dalszą cześć, tj. ponad kwotę 8.000 zł, w miejsce
zwolnienia ponad kwotę 19.322,60 zł.
Spółce jawnej może być przyznane zwolnienie od kosztów w razie wykazania, że
każdy ze wspólników nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania
koniecznego dla siebie i rodziny ( art. 113 § 1 k.p.c.).
W przytoczonych okolicznościach charakteryzujących sytuację finansową
powodowej Spółki, która nie osiąga dochodów, posiada wysoki stopień zadłużenia, nie
posiada zdolności kredytowej oraz przy uwzględnieniu sytuacji rodzinnej wspólników
powyższe przesłanki uznać należy za dostatecznie wykazane. Stan taki ukształtował się
definitywnie w następstwie okoliczności przytoczonych we wniosku o zmianę
postanowienia z dnia 27 października 2004 r., co uzasadniało uwzględnienie tego
wniosku i zwolnienie powoda od wpisu od kasacji ponad jego uiszczoną część.
Pozytywny dla skarżącego efekt rozpoznania w trybie art. 380 k.p.c.,
postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 10 listopada 2004 r. prowadzi do uchylenia
zaskarżonego postanowienia o odrzuceniu jego kasacji (uchwała SN z dnia 16 listopada
2004 r., III CZP 62/04 dotychczas, nie publ.), o czym orzeczono na podstawie art. 3941
§
3 k.p.c. w zw. z art. 39816
k.p.c.