Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 319/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 kwietnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący)
SSN Bronisław Czech
SSN Stanisław Dąbrowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. B.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej "P.(…)" w K.
o uchylenie uchwały,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 kwietnia 2005 r.,
kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 26 lutego 2004 r., sygn. akt I ACa
(…),
uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie apelacyjne i przekazuje sprawę
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Powódka J. B. domagała się uchylenia Uchwały Walnego Zebrania
Przedstawicieli Członków pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-
Własnościowej w K. utrzymującej w mocy uchwałę Nr (…) Rady Nadzorczej
wykluczającą ją ze Spółdzielni.
2
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 13 listopada 2003 r. oddalił powództwo.
Wyrok ten został wydany w oparciu o następujące ustalenia:
Powódka została przyjęta w poczet członków pozwanej Spółdzielni w dniu
29 marca 1994 r. i uzyskała przydział lokalu mieszkalnego położonego w budynku przy
ulicy Ż. na zasadach lokatorskiego prawa do lokalu. W 2000 r. powódka była wzywana
do Spółdzielni celem wyjaśnienia przyczyn powstawania zaległości czynszowych,
określenia terminu i sposobu spłaty zadłużenia. W 2001 r. został sporządzony protokół z
rozmowy przeprowadzonej z powódką i powódka zobowiązała się spłacić zadłużenie
jednorazowo po przyznaniu renty inwalidzkiej. Renty tej nie otrzymała. Ponownie
wezwana pismem z dnia 10 września 2001 r., pisemnie zawiadomiła Spółdzielnię, że
powodem braku płatności jest brak środków do życia. Pismem z dnia 10 kwietnia 2002 r.
pozwana zawiadomiła powódkę, że zaległości czynszowe mogą stanowić podstawę
wykluczenia jej ze Spółdzielni, zaś w piśmie z dnia 9 maja 2002 r. zarząd pozwanej
zasugerował zmianę mieszkania na mniejsze, co pozwoliłoby na obniżenie opłat oraz
podjęcie starań o przyznanie dodatku mieszkaniowego lub zasiłku celowego z pomocy
społecznej. Powódka odmówiła przyjęcia tego pisma. Pismem z dnia 29 stycznia 2003 r.
powódka została zawiadomiona o posiedzeniu rady nadzorczej spółdzielni, na którym
będzie rozpatrywany wniosek o wykluczenie jej ze spółdzielni w związku z uchylaniem
się od płacenia czynszu. Uchwała z dnia 25 lutego 2003 r. Rada Nadzorcza postanowiła
wykluczyć powódkę z grona członków spółdzielni z powodu wielomiesięcznego
zalegania z opłatami za zajmowane mieszkanie. W uzasadnieniu uchwały podniesiono,
że od marca 2001 r. powódka nie uiszcza opłat, stan zadłużenia wynosi 6.442 złote,
powódka nie korzysta z dodatku mieszkaniowego, a umowy odnośnie spłaty względnie
zamiany mieszkania, uzyskania dodatku mieszkaniowego względnie uzyskania pomocy
celowej nie dały rezultatu.
W odwołaniu do Zgromadzenia Przedstawicieli Członków pozwanej powódka
oświadczyła, że nie ma zamiaru uiszczać opłat z powodu braku środków i dopóki nie
zmieni się jej sytuacja ciężar ten winni ponosić pozostali członkowie. Zgromadzenie
Przedstawicieli uchwałą z dnia 28 czerwca 2003 r. utrzymało w mocy zaskarżoną
uchwałę.
Powódka zajmuje mieszkanie o pow. 38 m2
wraz z matką inwalidką I grupy. Nie
pracuje, nie otrzymuje zasiłku dla bezrobotnych, starała się o przyznanie renty ale
otrzymała odmowę. Utrzymuje się z renty matki w wysokości 900 zł. Czynsz za
mieszkanie wynosi 208 złotych.
3
Na podstawie powyższych ustaleń Sąd Okręgowy przyjął, że powódka
uporczywie uchyla się od wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku
członkostwa, narusza postanowienia statutu i godzi w interesy innych członków. Z tych
przyczyn podjęta uchwała Zebrania Przedstawicieli nie może być skutecznie
zakwestionowana. Sytuacja materialna powódki jest zła, ale nie poczyniła ona
jakichkolwiek kroków w celu zamiany mieszkania na mniejsze, uzyskania dodatku
mieszkaniowego względnie uzyskania zasiłku celowego, a odmawiała przyjmowania
korespondencji ze Spółdzielni. Taka postawa godzi w istotę stosunku spółdzielczego,
narusza interesy innych członków.
W apelacji od powyższego wyroku powódka podniosła, że nie można jej
przypisać uporczywego uchylania się od płacenia czynszu, gdyż nie ma środków do
życia. Podała także, że z pracy, w której ją okradano, została zwolniona ponieważ
dowiedziano się, że od dziecka leczy się w Poradni Zdrowia Psychicznego, a inne osoby
w rodzinie chorują na schizofrenię.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 26 lutego 2004 r. oddalił apelację. W ocenie
Sądu Apelacyjnego pozwana wyczerpała środki oddziaływania na powódkę, aby
wykonywała ona obowiązki wynikające z członkostwa w spółdzielni. Powódka nie
podjęła jakichkolwiek starań w celu zmniejszenia zaległości, wykazania dobrej woli w
zakresie chociażby częściowego ich zmniejszenia poprzez pozyskanie dodatku
mieszkaniowego lub pomocy celowej od właściwych organów. Prezentowana przez
powódkę postawa roszczeniowa nie da się pogodzić z istotą stosunku spółdzielczego i
prowadzi do obciążenia kosztami eksploatacyjnymi jej mieszkania pozostałych
członków. Zdaniem Sądu Apelacyjnego całkowita bezczynność, obarczania własną złą
sytuacją finansową innych członków Spółdzielni stanowi o uporczywym uchylaniu się od
swoich obowiązków i nie znajduje usprawiedliwiania.
W kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego powódka zarzuciła mające istotny wpływ
na wynik sprawy naruszenie art. 65 § 1 k.c., przez przyjęcie, że powódka ma zdolność
do czynności procesowych pomimo, iż choruje na schizofrenię, a więc ciężką chorobę
psychiczną, a w rozprawach nie uczestniczył, na skutek braku stosownego
zawiadomienia, prokurator.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przy rozpoznaniu apelacji Sąd Apelacyjny pominął okoliczności wskazujące na
chorobę psychiczną powódki. Powódka nie została ubezwłasnowolniona, chociażby
4
częściowo, więc ma zdolność procesową. Zatem zarzut kasacji do naruszenia art. 65 §
1 k.p.c. nie jest trafny.
Jednakże wynikający z ustaleń Sądu, sposób załatwiania przez nią spraw, relacje
z pozwaną Spółdzielnią, a także argumentacja prezentowana w procesie wskazywać
mogą, że powódka na skutek choroby psychicznej znalazła się w stanie wyłączającym
świadome podejmowanie decyzji.
W obowiązującym stanie prawnym zachowuje aktualność uchwała składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1960 r. (I CO 25/60, OSN 1961, poz. 32),
w której wskazano, że Sąd ma obowiązek uznania udziału w sprawie prokuratora za
potrzebny i zawiadomienia go o sprawie (obecnie art. 59 k.p.c.), gdy strona znajduje się
w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji.
Rozpoznanie, bez zawiadomienia o sprawie prokuratora, apelacji strony chorej
psychicznie i na skutek choroby niezdolnej do świadomego podejmowania decyzji, nie
mającej ustanowionego pełnomocnika procesowego, pozbawia stronę możności obrony
swoich praw co powoduje nieważność postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Nieważność
postępowania Sąd Najwyższy bierze z urzędu pod rozwagę (art. 39311
k.p.c.).
Z powyższych względów na mocy art. 3933
k.p.c. i art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art.
39319
k.p.c. Sąd Najwyższy rzekł jak w sentencji wyroku.