Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 495/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 kwietnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa A. P.
przeciwko Gminie K., Skarbowi Państwa-Wojewodzie X. i Województwu X.
o zapłatę,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 28 kwietnia 2005 r., na rozprawie kasacji
Województwa X. od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 16 czerwca 2004 r., sygn.
akt II Ca (…),
uchyla zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację pozwanego Województwa
X. oraz orzekającej o kosztach postępowania apelacyjnego w zakresie
dotyczącym tego pozwanego i w tej części przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Powódka domagała się – po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa –
zasądzenia solidarnie od Gminy K., Skarbu Państwa - Wojewody X. i Województwa X.
15 000 zł wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości.
2
Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 17 lutego 2004 r. zasądził 15 000 zł z
ustawowymi odsetkami od pozwanego Województwa X., oddalił powództwo w
pozostałym zakresie i orzekł o kosztach procesu.
Sąd ustalił, że spadkodawcy powódki w 1969 r. – na skutek wywłaszczenia –
utracili na rzecz Skarbu Państwa prawo współwłasności nieruchomości położonej w K.,
dla której jest prowadzona księga wieczysta nr 4983. W latach 70 nieruchomość została
zabudowana dwoma niepodpiwniczonymi budynkami parterowymi. Dnia 27 maja 1990 r.
nieruchomość – na skutek komunalizacji – stała się własnością Gminy K..
Od 1974 r. wspomniana nieruchomość znajdowała się w posiadaniu
Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego w K., będącego jednostką organizacyjną
Kuratora Oświaty. Z dniem 1 stycznia 1999 r. Wojewódzki Ośrodek Metodyczny (który w
połowie 1999 r. zmienił nazwę na (...) Centrum Doskonalenia Nauczycieli w K.) stał się –
z mocy prawa – jednostką samorządową Województwa X., nie posiadająca osobowości
prawnej. Wymieniona jednostka organizacyjna władała nieruchomością – bez tytułu
prawnego – również w okresie, za który powódka domaga się wynagrodzenia (od dnia
19 stycznia 1999 r. do dnia 19 maja 1999 r.).
Decyzją Wojewody X. z dnia 23 grudnia 1998 r., która uprawomocniła się dnia 19
stycznia 1999 r., wywłaszczona nieruchomość została zwrócona powódce. Wojewódzki
Ośrodek Metodyczny znał stan prawny nieruchomości. Wiedział także o toczącym się
postępowaniu w sprawie zwrotu nieruchomości.
W okresie od 19 stycznia 1999 r. do 19 maja 1999 r. powódka mogła uzyskać z
tytułu wynajmu lub dzierżawy nieruchomości czynsz miesięczny w wysokości 4 119 zł.
Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest uzasadnione tylko w stosunku do
Województwa X., ponieważ samoistnym posiadaczem nieruchomości w okresie, za
który powódka żąda wynagrodzenia, był Wojewódzki Ośrodek Metodyczny stanowiący
jednostkę organizacyjną pozwanego. Za przyjęciem złej wiary pozwanego przemawia
okoliczność, że Wojewódzki Ośrodek Metodyczny znał stan prawny nieruchomości i
wiedział o postępowaniu w spawie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.
Wyrok zaskarżyli: powódka w części oddalającej powództwo w stosunku do
Gminy K. i pozwane Województwo X. w części uwzględniającej powództwo. Sąd
Okręgowy oddalił jednak obie apelacje, podzielając ustalenia faktyczne i ocenę prawną
Sądu pierwszej instancji.
3
W kasacji – wniesionej tylko przez Województwo X. – pełnomocnik skarżącego
zarzucił naruszenie art. 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. i art. 136 ustawy o gospodarce
nieruchomościami przez błędną ich wykładnię, art. 225 i art. 224 k.c. w zw. z art. 5 k.c.
oraz obrazę art. art. 382 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. Powołując się na te podstawy
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa bądź o uchylenie
orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności rozważania wymaga druga podstawa kasacyjna,
ponieważ dopiero gdy ona okaże się nieuzasadniona, możliwa będzie ocena zasadności
naruszenia prawa materialnego na tle ustaleń, które stanowią podstawę faktyczną
zaskarżonego wyroku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 1997 r., II CKN
60/97, OSNC z 1997 r., nr 9, poz. 128).
Naruszenie art. 382 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. polega – zdaniem skarżącego –
na pominięciu zeznań świadka Stanisława Raczkowskiego, z których wynika, że
podstawą używania nieruchomości była umowa użyczenia.
Stanisław Raczkowski, którego zeznania Sąd Rejonowy wskazał jako podstawę
zaaprobowanego przez Sąd Okręgowy ustalenia, że skarżący używał nieruchomość bez
tytułu prawnego, był dwa razy przesłuchiwany w sprawie: dnia 14 kwietnia 2003 r. oraz
dnia 14 lutego 2004 r. Podczas pierwszego przesłuchania zeznał, że Wojewódzki
Ośrodek Metodyczny „nie był w posiadaniu dokumentu potwierdzającego tytuł prawny
posiadania przedmiotowej nieruchomości”. Przesłuchany na rozprawie dnia 14 lutego
2004 r., po wcześniejszym stwierdzeniu, że „było to bezumowne korzystanie”, zeznał
natomiast: „My korzystaliśmy z tej nieruchomości na zasadzie umownego użyczenia.
Wcześniej na pewno użyczał nam tej nieruchomości Skarb Państwa.”.
Treść przytoczonych zeznań wskazuje, że nie tylko nie wynika z nich
jednoznacznie okoliczność, iż skarżący używał nieruchomość bez tytułu prawnego, ale
że zacytowane zeznania są dotknięte sprzecznością. Świadek raz mówił bowiem o
braku dokumentu potwierdzającego tytuł prawny władania nieruchomością przez
Wojewódzki Ośrodek Metodyczny, a podczas drugiego przesłuchania popadł w
sprzeczność, zeznając najpierw, że używanie nieruchomości miało charakter
bezumowny, a potem, że postawą władania nieruchomością było użyczenie.
Stwierdzona wada omawianych zeznań zupełnie uszła uwagi obu Sądów. Nie
ulega bowiem wątpliwości, że oparte na tych zeznaniach ustalanie, iż skarżący używał
nieruchomość bez tytułu prawnego, wymagało oceny zeznań świadka Stanisława
4
Raczkowskiego na postawie art. 233 § 1 k.p.c. i podania, dlaczego Sąd uznał je za
niewiarygodne w części, z której wynika, że podstawą władania nieruchomością przez
skarżącego była umowa użyczenia. Z treści uzasadnień Sądów obu instancji nie wynika,
aby wspomniane zeznania zostały poddane takiej ocenie. W tej sytuacji nie można
odeprzeć zarzutu skarżącego, że wyrok zapadł z naruszeniem art. 382 k.p.c. w zw. z art.
233 § 1 k.p.c.
Uznanie drugiej podstawy kasacyjnej za usprawiedliwioną oznacza, że nie
wchodzi w rachubę, z powodów wskazanych wyżej, ocena zasadności zarzutów
naruszenia prawa materialnego.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji wyroku (art.
39313
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. ogłoszonej w Dz.U. z
2005 r., Nr 13, poz. 98).