Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 622/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 maja 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa "S.(…)" Spółki z o.o. w W. Oddział w R.
przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi Specjalistycznemu w L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 19 maja 2005 r., kasacji strony
pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia 24 czerwca 2004 r., sygn. akt II Ca
(…),
oddala kasację; zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 600 (sześćset)
złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 24 czerwca 2004 r. Sąd Okręgowy w L. oddalił apelację
pozwanego – Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w L. od wyroku Sądu
Rejonowego w L. z dnia 9 stycznia 2004 r., utrzymującego w mocy nakaz zapłaty z dnia
19 sierpnia 2003 r. w części orzekającej, że pozwany ma zapłacić powódce – „S. (…)”
Spółka z o.o. w W., Oddział w R. kwotę 12 293,30 zł z odsetkami ustawowymi od dnia
5 listopada 2001 r. oraz kosztami postępowania. Nakaz zapłaty dotyczy wierzytelności
2
przysługującej powódce w stosunku do Wojewódzkiego Szpitala im. (…) w L..
Zaskarżony wyrok opiera się na ustaleniach, według których uchwałą Sejmiku
Województwa X. z dnia 13 lipca 2002 r. utworzono z dniem 1 września 2002 r. –
poprzez połączenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej:
Wojewódzkiego Szpitala im. (…) w L. i Szpitala Chirurgicznego w L. – samodzielny
publiczny zakład opieki zdrowotnej pod nazwą Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w L.,
przy czym w uchwale tej (w drodze jej zmiany uchwałą z dnia 30 sierpnia 2002 r.)
ustalono, że istniejące na dzień 31 sierpnia 2002 r. zobowiązania obu połączonych
Szpitali przejmuje nowo powstały Szpital i że Szpital ten wpisany został do Krajowego
Rejestru Sądowego. Zdaniem Sądu Okręgowego okoliczność, że postanowienie o
wykreśleniu z tego rejestru Szpitala im. (…) w L. nie jest prawomocne, nie sprzeciwia się
przyjęciu, że na pozwanego przeszło zobowiązanie, wynikająca z którego wierzytelność
jest dochodzona przez powódkę w rozpoznawanej sprawie.
Wyrok wymieniony na wstępie zaskarżył kasacją pozwany. Podstawę kasacji
stanowi naruszenie art. 36, 38, 53a i 60 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach
opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm. – dalej „ustawa o z.o.z.”) oraz art. 519
k.c. – przez błędną ich wykładnię, bądź przez niewłaściwe zastosowanie, a ponadto
naruszenie art. 6945
§ 2 k.p.c., polegające na jego niewłaściwym zastosowaniu.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi drugiej
instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę tego wyroku i oddalenie
powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wbrew zapatrywaniu wyrażonemu w kasacji, uchwałą Sejmiku Województwa X.
mogło nastąpić połączenie dwóch samodzielnych publicznych zakładów opieki
zdrowotnej przejętych z dniem 1 stycznia 1999 r. przez samorząd województwa X.
(rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 2001 r. w sprawie wykazu
samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które zostały przejęte przez
gminy, powiaty i samorządy województw, Dz. U. Nr 65, poz. 659), w wyniku czego
powstał jeden taki zakład. Wynika to z art. 36 ustawy o z.o.z. Wprawdzie przepis ten nie
mówi wprost o możliwości połączenia samodzielnych publicznych zakładów opieki
zdrowotnej, ale nie może ulegać wątpliwości, że mówiąc o przekształceniu zakładów,
jako formę takiego przekształcenia przewiduje możliwość ich łączenia. O połączeniu
samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej expressis verbis stanowi art.
53a ustawy o z.o.z.
3
Połączenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej może polegać
na przyłączeniu jednego lub kilku zakładów do innego zakładu. Może także polegać na
połączeniu zakładów w jeden zakład. Takie właśnie połączenie samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej miało miejsce w rozpoznawanej sprawie.
Oznacza ono, że w wyniku połączenia przestają istnieć dotychczasowe zakłady i – co
należy podkreślić – w ich miejsce powstaje nowy zakład. Formalnie rzecz biorąc
dotychczasowe zakłady tracą byt prawny i zakład powstały w wyniku połączenia jest
nowym podmiotem prawnym. Niemniej zakład ten jest kontynuatorem działalności
zakładów, które uległy połączeniu.
Skarżący trafnie zauważa, że ustawa o z.o.z. jest niespójna i niejasna,
co powoduje, że zachodzą poważne trudności przy jej stosowaniu. W szczególności
dotyczy to kwestii odpowiedzialności za zobowiązania samodzielnych publicznych
zakładów opieki zdrowotnej, które uległy połączeniu. Nie ma przepisu, który kwestię tę
wyraźnie rozstrzyga. Dla jej rozstrzygnięcia należy zatem – mając na uwadze istotę
połączenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej – wykorzystać te
przepisy ustawy o z.o.z., które stanowią o tworzeniu i przekształcaniu samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej i ich odpowiedzialności za zobowiązania.
Za przepis, który mógłby wchodzić w grę w wypadku połączenia samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej, nie można przyjąć ust. 6 art. 60 ustawy o
z.o.z., według którego zobowiązania i należności samodzielnego publicznego zakładu
opieki zdrowotnej po jego likwidacji stają się zobowiązaniami i należnościami Skarbu
Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego lub odpowiednio państwowej
uczelni prowadzącej działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk
medycznych. Przepis ten, jak wynika z jego usytuowania, dotyczy tylko likwidacji
samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, którą przewiduje ust. 3 art. 60
ustawy o z.o.z. w razie zaistnienia przesłanek likwidacji określonych w tym przepisie.
Odnosi się on tylko, do definitywnej likwidacji zakładu, a nie przekształcenia
samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, polegającego na połączenia
zakładów, rezultatem którego jest dalsze istnienie samodzielnego publicznego zakładu
opieki zdrowotnej.
Należy uznać, że do określenia, kto ponosi odpowiedzialność za zobowiązania
samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w razie ich połączenia,
upoważniony jest właściwy organ administracji rządowej lub jednostki samorządu
terytorialnego, który wydał rozporządzenie lub podjął uchwałę o połączeniu. Wobec
4
braku przepisu określającego szczegółowo uprawnienia tego organu przy podejmowaniu
decyzji o połączeniu, ma w tym wypadku odpowiednie zastosowanie przepis art. 38 ust.
1 ustawy o z.o.z. Na uprawnienie organu decydującego o połączeniu samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej o odpowiedzialności za zobowiązania
zakładów, które ulegają połączeniu, wskazuje ponadto art. 53a ust. 1 ustawy o z.o.z.
Przepis ten przewiduje mianowicie – m. in. w razie połączenia samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej – możliwość pozbawienia przez podmiot, który
je utworzył, składników przydzielonego lub nabytego mienia. Oznacza to uprawnienie
tego podmiotu do ukształtowania sytuacji majątkowej samodzielnego publicznego
zakładu opieki zdrowotnej powstałego w wyniku połączenia, w czym mieści się
uprawnienie do zadecydowaniu o przejęciu przez ten zakład zobowiązań zakładów,
które uległy połączeniu. Należy dodać, że art. 60 ust. 4b pkt 4 ustawy o z.o.z. wyraźnie
stanowi, iż uchwała o likwidacji samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej
winna zawierać wskazanie podmiotu, który przejmie prawa i obowiązki likwidowanego
zakładu, oraz określenie zakresu tych praw i obowiązków. Tym bardziej powinna to
zawierać uchwała o połączeniu samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
Rację ma skarżący twierdząc, że sukcesja uniwersalna zachodzi tylko wówczas,
gdy wynika z ustawy. Jednakże zasada ta pozostaje nienaruszona w sytuacji, w której
ustawodawca zastrzega w ustawie dla określonego organu uprawnienie do wskazania
ogólnego następcy prawnego W takim wypadku źródłem sukcesji uniwersalnej jest
przepis ustawy, który kreuje następstwo prawne pod tytułem ogólnym, natomiast
ustawodawca rezygnuje tylko z wyraźnego wskazania osoby sukcesora, pozostawiając
jego określenie konkretnemu organowi (tak też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19
stycznia 2005 r., V CK 590/04, niepubl.). Oznacza to, że wbrew odmiennemu
zapatrywaniu skarżącego, uchwała Sejmiku Województwa X. z dnia 13 lipca 2002 r.,
zmieniona uchwałą z dnia 30 sierpnia 2002 r., skutecznie doprowadziła do ustanowienia
powoda następcą ogólnym Wojewódzkiego Szpitala im. (…) w L., źródłem której to
sukcesji są przepisy ustawy o z.o.z.
Wypada zauważyć, że w dotychczasowym orzecznictwie Sąd Najwyższy stoi
konsekwentnie na stanowisku, że samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej
powstały w wyniku połączenia takich zakładów ponosi odpowiedzialność
za zobowiązania zakładów, które uległy połączeniu (zob. np. wyroki: z dnia 2 grudnia
2004 r., V CK 110/04, z dnia 16 grudnia 2004 r., V CK 287/04, z dnia 16 grudnia 2004 r.
V CK 311/04, z dnia 19 stycznia 2005 r., V CK 590/04 – wszystkie niepubl.).
5
Wprawdzie nabycie i utrata osobowości prawnej przez samodzielny publiczny
zakład opieki zdrowotnej wiąże się z wpisem zakładu do Krajowego Rejestru Sądowego
i z jego wykreśleniem z tego rejestru (art. 35b ust. 3 ustawy o z.o.z.), ale w razie
połączenia zakładów i utworzenia w jego wyniku nowego zakładu, o dacie tego
zdarzenia decyduje akt właściwego organu, na podstawie którego następuje
przekształcenie (art. 36 ustawy o z.o.z.) i z dniem oznaczonym w tym akcie
zobowiązania zakładów, które uległy połączeniu przechodzą na zakład nowo utworzony.
Nie ma przeto przeszkód do tego, żeby można było domagać się od powoda wykonania
zobowiązań, które na niego przeszły, skoro wobec wpisania go do Krajowego Rejestru
Sądowego stał się on samodzielnym podmiotem prawa. Okoliczność, że postanowienie
o wykreśleniu z Krajowego Rejestru Sądowego Wojewódzkiego Szpitala im. (…) w L.
nie jest skuteczne (art. 6945
§ 2 k.p.c.), nie wyłącza odpowiedzialności powoda za te
zobowiązania. Okoliczność ta mogłaby być istotna w razie dochodzenia wykonania
zobowiązania od ostatnio wymienionego Szpitala.
Sąd Okręgowy nie powołał jako podstawy wydanego wyroku przepisu art. 519
k.c. i nie stosując tego przepisu nie naruszył go. Przejęcie długu Wojewódzkiego
Szpitala im. (…) w L. przez pozwanego nie nastąpiło bowiem w wyniku umowy, której
dotyczy wymieniony przepis.
W kasacji skarżący powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia
29 października 2003 r., III CK 134/02 (OSNC 2004, nr 12, poz. 200), według którego
Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za zobowiązania samodzielnego zakładu
opieki zdrowotnej, jeżeli organ założycielski – wojewoda, wiedząc o niedoborze środków
finansowych niezbędnych dla utrzymania sprawności utworzonego zakładu, nie podjął
stosownych działań przewidzianych ustawą o z.o.z. Zastosowanie w rozpoznawanej
sprawie poglądu wyrażonego w tym wyroku – w razie uznania jego zasadności –
mogłoby prowadzić do oddalenia powództwa, a zatem przemawiałoby za zasadnością
kasacji, gdyby upoważniały do tego ustalenia faktyczne stanowiące podstawę
zaskarżonego wyroku. Wśród ustaleń tych, którymi rozpoznający kasację Sąd
Najwyższy jest związany (art. 39311
§ 2 k.p.c. obowiązujący przed zmianą dokonaną
ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98, w
zw. z art. 3 tej ustawy), brak jest jednakże ustaleń co do tego, że Wojewódzki Szpital
Specjalistyczny w L. nie ma środków finansowych niezbędnych dla utrzymania
sprawności działania i co do posiadania przez Sejmik Województwa X. wiedzy o tym
6
stanie rzeczy. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym kasację nie podziela zresztą
wyżej przytoczonego poglądu. Nie można bowiem przyjąć, że znajduje on oparcie w
przepisach ustawy o z.o.z., a w szczególności w jej art. 60. Według postanowień tego
artykułu samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej pokrywa we własnym zakresie
ujemny wynik finansowym (ust. 1), a jeżeli nie może on być pokryty przez sam zakład, to
organ, który utworzył zakład, wydaje rozporządzenie lub podejmuje uchwałę o zmianie
formy gospodarki finansowej zakładu lub o jego likwidacji (ust. 3). Z art. 60 ust. 4 w
związku z ust. 3 ustawy o z.o.z. wynika, że samodzielny publiczny zakład opieki
zdrowotnej tylko wtedy nie będzie ponosił odpowiedzialności za zaciągnięte
zobowiązania, gdy zostanie wydane rozporządzenie lub podjęta uchwała o zmianie
formy gospodarki finansowej zakładu lub o jego likwidacji. W rozpoznawanej sprawie nie
zostało zaś ustalone, by Sejmik Województwa X. uchwałę taką, odnoszącą się
do Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w L., podjął. Uchwałą taką – jak wynika z
tego co powiedziano już wyżej – nie jest uchwała z dnia 13 lipca 2002 r., zmieniona
uchwałą z dnia 30 sierpnia 2002 r. Należy zauważyć, że pogląd prowadzący do
przerzucenia kosztów opieki zdrowotnej na jednostki samorządu terytorialnego i Skarb
Państwa w sytuacji, gdy nie jest ono wynikiem przewidzianej przez prawo decyzji
właściwego organu, prowadziłby do zaprzeczenia zasadom, na których oparty jest
system finansowania tych kosztów (ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, Dz. U. Nr 210, poz. 2135).
Z przytoczonych względów kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw, wobec
czego podlega oddaleniu (art. 39312
k.p.c. obowiązujący przed zmianą dokonaną ustawą
z dnia 22 grudnia 2004 r., w zw. z art. 3 tej ustawy).
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono stosownie do art. 108 § 1 w
zw. z art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 k.p.c.