Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 101/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 sierpnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
w W. przeciwko T. W. i S. K.
o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 18 sierpnia 2005 r.,
kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 26 października
2004 r., sygn. akt III Ca (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wystąpił przeciwko T. W. i
S. K. z pozwem o zasądzenie solidarnie kwoty 15 751,90 zł tytułem zwrotu udzielonej
pożyczki.
Pozwane wnosiły o oddalenie powództwa i podnosiły, że nie mogą spełnić
świadczenia z powodu nadzwyczajnych okoliczności.
2
Sąd Rejonowy w R. wyrokiem z dnia 26 października 2004 r. oddalił powództwo,
opierając rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i ocenach. Pozwane od stycznia
1996 r. prowadziły działalność gospodarczą w pawilonie handlowym, który na skutek
powodzi, mającej miejsce w lipcu 1997 r., uległ całkowitemu zalaniu, co spowodowało
znaczne straty i w konsekwencji ich niewypłacalność. Pozwane uzyskały ze środków
powoda w trybie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń
pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 9,
poz. 85) pożyczkę z przeznaczeniem na wypłatę wynagrodzeń dla pracowników. Kwota
pożyczki miała zostać zwrócona w 44 ratach, począwszy od maja 1999 r. Pozwane
pożyczkę spłacały do grudnia 1999 r., po czy zaprzestały spłat z uwagi na brak
jakichkolwiek środków finansowych. Zmuszone były zaprzestać prowadzonej
dotychczas działalności gospodarczej. Pozwana S. K. utrzymuje się z zasiłku
przedemerytalnego w kwocie 700 zł miesięcznie, zaś pozwana T. W. pracuje w
niepełnym wymiarze godzin w szkole, zarabiając 800 zł miesięcznie, ponadto
rozpoczęła nowa działalność gospodarczą, uzyskuje dochód w kwocie 2 000 zł i z tych
środków utrzymuje dwie córki.
Sąd Rejonowy uznał, że art. 10 przytoczonej ustawy zezwala, w szczególnych
okolicznościach, na odstąpienie w całości lub w części od dochodzenia wypłaconych
świadczeń, jeżeli zwrot w całości lub części jest niemożliwy lub związany z poniesieniem
kosztów znacznie przewyższających wysokość dochłodzonej kwoty. Taka sytuacja,
zdaniem Sądu, występuje w sprawie. Pozwane krótko prowadziły działalność
gospodarczą, nie uzyskując jeszcze dochodów pozwalających na zaspokojenie
roszczeń pracowniczych. Działalność ta została przerwana na skutek powodzi. Pozwane
zaangażowały wszystkie środki na spłatę zobowiązań, jednak zmuszone były do
zaprzestania dotychczasowej działalności i z tej przyczyny utraciły możliwość realizacji
zobowiązania wobec powoda.
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 26 października 2004 r. oddalił apelację
powoda od powyższego wyroku, podzielając poczynione ustalenia i oceny prawne.
Wyrok Sądu drugiej instancji zaskarżył powód kasacją opartą na pierwszej
podstawie kasacyjnej określonej w art. 3931
pkt 1 k.p.c., zarzucając naruszenie prawa
materialnego, to jest art. 10 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń
pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy przez błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie. Skarżący zarzucał, że ocena czy zwrot wypłaconych
świadczeń jest niemożliwy, może być dokonana tylko przez Fundusz Gwarantowanych
3
Świadczeń Pracowniczych i dopiero po zakończeniu postępowania sądowego i
egzekucyjnego. W konkluzji wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie
apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Spór prawny, dotyczący wykładni art. 10 ust. 3 ustawy o ochronie roszczeń
pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (określanej dalej jako ustawa), był
już przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego. W uzasadnieniu wyroku z dnia 5
lutego 2002 r., II CKN 895/99 (nie publ.) wskazano, że poddanie sporu o zwrot na rzecz
Funduszu świadczeń wypłaconych w związku z niewypłacalnością pracodawcy,
rozstrzyganiu przez sądy, oznacza objęcie nim także przesłanki niemożliwości ich
zwrotu, określonej w tym przepisie. Przepis art. 10 ust. 3 wprowadza ograniczenie
prawa dysponowania przez Fundusz należnym mu roszczeniem wskazując przesłanki,
przy spełnieniu których Fundusz może odstąpić od jego dochodzenia. Jeżeli jednak
Fundusz wszczyna cywilnoprawny spór przed sądem o zwrot wypłaconego świadczenia,
nie może już w sposób jednostronny i władczy decydować o wyłączeniu uprawnienia
pracodawcy do powoływania się na niemożliwość jego zwrotu, będącą przesłanką
odstąpienia przez Fundusz od jego dochodzenia. Przedstawioną ocenę prawną Sąd
Najwyższy w obecnym składzie podziela. Powołana ustawa nie daje bowiem podstaw
do uznania, że jedynie Fundusz jest uprawniony do decydowania o niemożliwości
zwrotu wypłaconych świadczeń, w szczególności zaś do uznania, że o istnieniu tej
przesłanki nie może rozstrzygać sąd w procesie o zwrot wypłaconego świadczenia.
Skarżący w kasacji nie przytoczył żadnych zarzutów odnoszących się do
prawidłowości ustaleń i ocen dotyczących sytuacji materialnej pozwanych i możliwości
spełnienia przez nie świadczenia, w toku postępowania kasacyjnego zatem nie jest
możliwe poddanie ich kontroli przez Sąd Najwyższy.
Skoro zatem co do zasady nie jest wyłączona sądowa ocena, czy spełniona
została określona w art. 10 ust. 3 ustawy przesłanka niemożliwości zwrotu świadczenia,
a zarzuty kasacyjne nie pozwalają na kontrolę trafności tej oceny, brak podstaw do
uwzględnienia wniosków kasacji.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 39312
k.p.c. w związku z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy – prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z
2005 r. Nr 13, poz.98).