Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 84/05
POSTANOWIENIE
Dnia 5 października 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Tadeusz Domińczyk (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z wniosku Z. P.
przy uczestnictwie Spółdzielni Kółek Rolniczych w K. w likwidacji o przyznanie
wynagrodzenia, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 5
października 2005 r., zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Okręgowego w
Z. z dnia 3 marca 2004 r., sygn. akt V Ga (…),
oddala zażalenie oraz wniosek o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z
urzędu.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2003 r. Sąd Okręgowy w Z. oddalił apelację Z.
P. od postanowienia Sądu Rejonowego w Z. z dnia 15 lipca 2003 r., którym Sąd ten
orzekł zwolnienie go z funkcji kuratora Spółdzielni Kółek Rolniczych w K. odmawiając
mu zarazem przyznania wynagrodzenia za sprawowanie kurateli. W uzasadnieniu
swego postanowienia Sąd Okręgowy, w ślad za Sądem Rejonowym, negatywnie ocenił
wyniki sprawowania powierzonej mu funkcji. Postanowienie Sądu Okręgowego
zaskarżył kasacją wnioskodawca, którą Sąd ten odrzucił postanowieniem z dnia 3 marca
2004 r., a Sąd Najwyższy z kolei, postanowieniem z dnia 22 października 2004 r.
odrzucił zażalenie na to postanowienie. W obu przypadkach powodem odrzucenia było
wniesienie środka odwoławczego przez samego wnioskodawcę, pozbawionego
wymaganego przymiotu profesjonalisty Sąd Okręgowy w uzasadnieniu swego
2
postanowienia zauważył ponadto, że od postanowienia oddalającego apelację kasacja
nie przysługuje.
Postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2005 r. Sąd Okręgowy przywrócił
wnioskodawcy termin do złożenia zażalenia na postanowienie o odrzuceniu kasacji.
W zażaleniu skarżący zarzuca, że postanowienie wydane zostało z obrazą art.
5193
§ 2 k.p.c., wobec błędnego stanowiska Sądu Okręgowego, że „w sprawie z
zakresu kurateli środek ochrony prawnej w postaci kasacji nie przysługuje” i „ze
stanowiskiem takim nie sposób się zgodzić”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 15 lipca 2003 r. zwalniające Z. P. z
funkcji kuratora i odmawiające przyznania mu wynagrodzenia, ten zaskarżył apelację
tylko w tej drugiej części. Oddalając zaś apelację Sąd Okręgowy podzielił stanowisko
Sądu Rejonowego, który nie znalazł podstaw do przyznania odwołanemu kuratorowi
jakiejkolwiek sumy wynagrodzenia. Sąd Okręgowy przyjął, że „kurator w czasie
wykonywania swojej funkcji popełnił wiele uchybień i dopuścił się wielu zaniedbań,
wszczynał procesy sądowe, w których żądał wygórowanych kwot jak np. w sprawie o
wymianę kabla przebiegającego przez działkę KSR, w kwocie 10.000 zł, podczas gdy
w/g opinii biegłego roszczenie może stanowić kwotę 570 zł”. Sąd Okręgowy wskazał
ponadto na szereg zaniedbań kuratora (zaniechanie prowadzenia ewidencji finansowej,
przekazanie syndykowi niekompletnej ewidencji, zwłoka w uruchomieniu procesu
likwidacyjnego itp.) ze szkodą dla upadłego.
W odrzuconej przez Sąd Okręgowy skardze kasacyjnej, osobiście sporządzonej
przez skarżącego, konsekwentnie domagał się on zmiany rozstrzygnięcia w przedmiocie
żądanego wynagrodzenia. Tymczasem skarga kasacyjna, sporządzona przez
profesjonalnego pełnomocnika łącznie z zażaleniem na postanowienie o odrzuceniu
kasacji, zmierza do podważenia rozstrzygnięcia w przedmiocie samej kurateli, o czym
orzekł już prawomocnie Sąd Rejonowy. Oznacza to, iż przedmiotem oceny – w aspekcie
kasacyjności – może być wyłącznie podniesiony zarzut naruszenia art. 179 § 1 k.r.o. i
art. 5 k.c. uzasadniony następująco: „art. 179 § 1 k.p.c. stanowi, że organ państwowy,
który ustanowił kuratora przyznaje na jego żądanie stosowne wynagrodzenie. Z drugiej
natomiast strony zgromadzony w sprawie materiał dowodowy oraz ujawnione
okoliczności faktyczne nie pozwalają na przyjęcie, aby nakład pracy kuratora był
nieznaczny, albo że też sprawowanie kurateli czyniło zadość zasadom współżycia
społecznego”. Kwestionowane w zażaleniu stanowisko Sądu Okręgowego,
3
w przedmiocie niedopuszczalności kasacji, wsparte powołaniem się na przepis art. 5191
§ 2 k.p.c., podobnie jak zarzut kasacyjny, nie idzie w parze z wymaganym w takich
warunkach jurydycznie poprawnym wywodem, co usuwa możliwość przeciwstawienia
brzmieniu art. 5191
§ 2 k.p.c. jego rozumienie przez wnoszącego zażalenie (jego
pełnomocnika). Tymczasem w rozważanym przypadku znaczenie podstawowe ma
charakter uprawnienia kuratora w zakresie należnego mu wynagrodzenia.
Wnoszący zażalenie był kuratorem powołanym na podstawie art. 42 § 1 k.c. Jego
rola z natury rzeczy ma charakter tymczasowy i sprowadza się do obowiązku
prowadzenia spraw osoby prawnej, pozbawionej powołanych do tego organów, przy
czym spoczywa na nim obowiązek niezwłocznego podjęcia starań zmierzających do
powołania właściwych organów, a w razie potrzeby powinien dążyć do likwidacji takiej
osoby.
Kuratora, o którym mowa powołuje sąd opiekuńczy na podstawie art. 603 k.p.c.,
a zatem w postępowaniu nieprocesowym. Przepisy tego postępowania nie regulują
wprost dalszych kwestii z tym związanych. Z mocy art. 605 k.p.c., w zakresie
wynagradzania kuratora, zastosowanie ma wobec tego art. 179 k.r.o., ustanawiający
zasadę odpłatnej kurateli. Nie oznacza to jednak, iż odpłatność ta ma charakter
bezwarunkowy i nie doznaje ograniczeń. Wynagrodzenia nie otrzyma kurator
ustanowiony dla osoby, która nie dysponuje żądnym majątkiem, a w przypadku , gdy
ustanowienie kuratora nastąpiło na żądanie, jeżeli na wypłatę wynagrodzenia nie
pozwala stan majątkowy żądającego. Przyznanie wynagrodzenia pozostawione zatem
zostało ocenie sądu z uwzględnieniem możliwości płatniczych osoby, na rzecz której
ustanowienie kuratora nastąpiło oraz efektywności kurateli. Orzekanie w tym względzie
nie należy do istoty sprawy w rozumieniu art. 518 k.p.c. Zapadłe w tej mierze
postanowieni sądu pierwszoinstancyjnego nie podlega zatem zaskarżeniu apelacją. W
konsekwencji już tylko z tego tylko powodu wydanego w tej mierze orzeczenia sądu
drugoinstancyjnego nie można było zaskarżyć kasacją. Wadliwe jest tym samym
postanowienie o przywróceniu terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie
o odrzuceniu kasacji, gdyż zbędnie tylko wydłuża postępowanie w sprawie. Wymaga
podkreślenia, że stosownie do treści art. 168 § 2 k.p.c. przywrócenie terminu nie jest
dopuszczalne, jeżeli jego uchybienie nie pociąga za sobą ujemnych dla strony skutków
procesowych. W omawianym przypadku nie wchodziła jednakże w grę czynność
dokonana z uchybieniem terminu, a niedopuszczalna ze względu na przymus
adwokacko - radcowski.
4
Wszystko to w ocenie profesjonalnego pełnomocnika powinno prowadzić do
zaniechania składania wniosku o przywrócenie terminu jak i do podejmowania
czynności, dla której bez uzasadnionej przyczyny termin został przywrócony. Dotyczy to
także pełnomocnika ustanowionego dla strony z urzędu, zważywszy, że ma to służyć
udzieleniu pomocy prawnej a nie podporządkowanie się bezpodstawnym oczekiwaniom
tej strony i bezkrytyczne uleganie jej. Jeżeli dodać, że ustanowiony w sprawie
pełnomocnik upatruje w przepisie art. 5191
§ 2 k.p.c. podstawy do zaskarżenia skargą
kasacyjną postanowienia w przedmiocie odmowy przyznania kuratorowi wynagrodzenia,
to wyrażone w tej postaci zapatrywanie, łącznie z oceną charakteru zarzutów
podniesionych w zażaleniu, nie może być uznane za udzielenie stronie pomocy prawnej.
Ta bowiem ma polegać na odsunięciu ujemnych dla strony następstw, które mogłyby
mieć przyczynę w jej nieporadności. Brak zatem podstaw do uwzględnienia wniosku
pełnomocnika o przyznanie kosztów określonych przepisami wskazanego
rozporządzenia (por. post. Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1999 r. I CKN 1036/97 –
OSNC 1999/10/178).
Z tych wszystkich względów i na zasadzie art. 39318
, 397 § 1 i 2, 385 k.p.c.
w związku z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy - prawo o ustroju sądów powszechnych należało
orzec jak w sentencji.
Wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej powinien zawierać
oświadczenie wymagane przepisem § 20 powołanego w zażaleniu rozporządzenia.
Takiego oświadczenia pełnomocnik nie złożył, a co za tym idzie także z tego względu
wniosek podlegał oddaleniu.