Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 211/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 października 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)
SSN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
SSN Maria Grzelka
w sprawie z powództwa "B.(...)” Spółki z o.o. w W.
przeciwko Kopalniom "S.(…)" Spółce Akcyjnej w N. o zapłatę, po rozpoznaniu na
rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 26 października 2005 r., kasacji strony powodowej od
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 20 grudnia 2004 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala kasację i zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1200 (tysiąc
dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu kasacyjnym.
Uzasadnienie
Spór między stronami dotyczy wynagrodzenia żądanego przez Spółkę z o.o.
„B.(...)” za wykonane roboty remontowe w charakterze podwykonawcy
niewystępującego w sprawie wykonawcy - Przedsiębiorstwa Budowlanego „M.(...)”
Spółki z o.o. Inwestorem (w umowie określany mianem zamawiającego) była Kopalnia
„S.(…)” S.A. w Ż. Umowa wykonawcy z podwykonawcą "o remont torowiska suwnicy” nr
(…) została zawarta 21 marca 2003 r. W tym samym dniu doszło do zawarcia odrębnej
umowy przelewu wierzytelności z udziałem wszystkich trzech wymienionych wyżej
podmiotów, w której Spółka M.(...) została określona mianem cedenta, powodowa
2
spółka z o.o. B.(…) mianem cesjonariusza a inwestor, tj. Kopalnia S.(…) S.A. mianem
zamawiającego.
Przedmiotem przelewu dokonywanego tą umową była „wierzytelność
przysługująca Cedentowi z tytułu wykonania remontu konstrukcji żelbetowej suwnicy
oraz remontu torowiska wg umowy (...) z dn. 25.09.2002 r. do kwoty 73.200 zł brutto,
zawartej z Zamawiającym, stanowiącej część wynagrodzenia przysługującego
Cedentowi, która to będzie stanowiła wynagrodzenie Cesjonariusza z tytułu realizowania
umowy (...) z dn. 21.03.2003 r. na wykonanie torowiska suwnicy”.
Powodowa spółka – cesjonariusz oświadczyła, że przyjmie te wierzytelności.
Zapłata na rzecz powoda na jego rachunek bankowy miała nastąpić w terminie 30 dni
od doręczenia faktury Spółce M.(...). Cedent i zamawiający oświadczyli nadto, że
zamawiającemu nie przysługują żadne roszczenia podlegające potrąceniu.
Powodowa Spółka w dniu 31 maja 2003 r. wystawiła fakturę Przedsiębiorstwu
Budowlanemu „M.(...)” na kwotę 33.073 zł, po upływie terminu 30 dni wezwała inwestora
do zapłaty tej kwoty powołując się na umowę przelewu wierzytelności i wreszcie
wystąpiła z powództwem o zasądzenie tej kwoty od inwestora.
W sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego na rzecz powodowej spółki, pozwana:
Kopalnie S.(…) spółka z o.o. zarzucała bezzasadność roszczenia ze względu na
zapłacenie przez nią wszystkich należności i powstanie stanu nadpłaty na rzecz
wykonawcy Spółki „M.(...)”.
Uwzględniając powództwo Sąd Okręgowy stwierdził, że powód wywiązał się z
powierzonego mu zadania, gdyż roboty zostały odebrane w dniu 30 maja 2005 r.
Ważność umowy przelewu wierzytelności nie budziła wątpliwości, wobec tego pozwana
stała się dłużnikiem powoda i mogła zwolnić się z zobowiązania tylko przez spełnienie
świadczenia. Stwierdzając, że po dniu podpisania umowy tj. 21.03.2003 r pozwana stała
się „de facto” dłużnikiem powoda Sąd Okręgowy nie wskazał jednak w uzasadnieniu
bliżej stosunku zobowiązaniowego.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu sprawy na skutek apelacji pozwanej zmienił
wyrokiem z 20 grudnia 2004 r. orzeczenie sądu pierwszej instancji i oddalił powództwo
orzekając o kosztach procesu na rzecz strony pozwanej. Oceniając umowę z 21 marca
2003 r. sąd odwoławczy stwierdził, że spółka M.(...) przelała wierzytelność służącą jej w
stosunku do pozwanej z tytułu wykonania umowy o generalne wykonawstwo na poczet
przyszłego wynagrodzenia strony powodowej jako podwykonawcy. Roszczenie strony
powodowej w chwili jej zawierania jeszcze nie istniało, więc mogło się stać wymagalne
3
dopiero po wykonaniu przez powodową spółkę robót zamówionych przez cedenta. Z
treści umowy nie wynika, czy w chwili jej zawierania istniała wierzytelność cedenta
wobec pozwanej strony czy też była to wierzytelność przyszła. Kwestia ta ze względu na
stanowisko pozwanej zaprzeczające istnienia wierzytelności wymagało udowodnienia
przez powoda, czego strona powodowa nie dokonała. Sąd Apelacyjny stwierdził
również, że umowa z 21 marca 2003 r. nie daje podstaw do uznania jej za przejęcie
przez pozwaną długu cedenta wobec powodowej spółki.
Od tego wyroku kasację wniosła strona powodowa. Przytaczając jako podstawę
naruszenie przepisów postępowania (art. 233 § 1 k.p.c., art. 229 i 382 k.p.c.) zarzuciła
poczynienie ustaleń sprzecznych ze zgromadzonym materiałem dowodowym i ustalenie,
że nie wykazano istnienia wierzytelności cedenta, mimo że odbiór robót w dniu 24
kwietnia 2003 r. wartości 24.400 zł potwierdzał istnienie tej wierzytelności. Skarżąca
powołuje się na pominięcie przez Sąd drugiej instancji pisma spółki "M.(...)" z 30 maja
2003 r. kierowanego do pozwanego, w którym zawiadamia o wykonaniu części prac
wykonanych przez powoda i dokonaniu ich odbioru przez cedenta oraz zgłoszeniu ich
do odbioru przez pozwanego. Wskazuje, że pozwany płacił innym podmiotom
wskazanym przez cedenta (przelewy z 19 maja 2003 r.) wbrew umowie cesji, a Sąd
Apelacyjny pominął te dowody.
Zarzuca też naruszenie art. 332 § 1, art. 328 § 2 i 233 § 1 k.p.c. oraz art. 382 k.p.c.
przez nierozpoznanie wniosku o orzeczenie na podstawie art. 405 k.p.c. mimo
wykazania przesłanek wzbogacenia.
W ramach pierwszej podstawy skarżący zarzucił:
- naruszenie art. 65 k.c. przez uznanie, że strony nie ustaliły w umowie
istnienia wierzytelności w dniu jej zawierania („wierzytelność przysługująca”),
- naruszenie art. 512 k.c. przez uznanie, ze spełnienie świadczenia do rąk
cedenta po zawiadomieniu dłużnika o przelewie jest skuteczne,
- naruszenie art. 405 i 414 k.c. przez nieuwzględnienie roszczenia
o bezpodstawne wzbogacenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Okolicznością bezsporną między stronami był przelew wierzytelności (umowa z
21 marca 2003 r.) ograniczony do wynagrodzenia strony powodowej z tytułu
realizowania umowy o podwykonawstwo. W ramach tych twierdzeń strony powodowej
zawartych w pozwie Sąd Apelacyjny nie poszukiwał i nie analizował innych
wierzytelności istniejących między Spółką „M.(...)” a pozwaną. Ich istnienie oraz
4
wykonywanie nie miało znaczenia dla roszczenia będącego przedmiotem rozpoznania w
tej sprawie. Prawidłowa i zgodna z umową była ocena, iż przelew dotyczył
wierzytelności niewymagalnej w stosunku między cedentem a cesjonariuszem.
Dokonanie przelewu dopuszczalne jest również w stosunku do wierzytelności
niewymagalnych a nawet przyszłych. Sąd Apelacyjny trafnie zwrócił jednak uwagę na
konieczność wykazania w procesie, czy umowa cesji dotyczyła wierzytelności przyszłej
w stosunku miedzy cedentem a inwestorem (pozwaną), czy wierzytelności istniejącej.
Przelew wierzytelności przyszłej nie podlega bowiem skutkom wynikającym z art. 512
k.c. (wyrok z 30 stycznia 2003 r., V CKN 345/01, OSNC 2004/4/65), rzeczą powoda jest
wykazanie w jakiej wysokości jest wymagalna w chwili wystąpienia z powództwem.
Tymczasem Sąd Okręgowy formułując słuszne twierdzenia co do skutków przelewu nie
zwrócił uwagi na konieczność wykazania w procesie w jakiej wysokości wierzytelność
nabyta nabrała cechy wymagalności, zwłaszcza gdy doszło do sporu miedzy
inwestorem a wykonawcą o należyte wykonanie umowy. Kasacja nie przytacza
podstawy przekonującej, że ocena Sądu Apelacyjnego o niesprostaniu obowiązkowi
udowodnienia roszczenia (za wykonawcę, który nie był stroną procesu) dokonana
została z naruszeniem zasad ustalania stanu faktycznego w sprawie gospodarczej.
Bezpodstawne jest również powoływanie się na naruszenie przepisów
o bezpodstawnym wzbogaceniu, Domagając się spełnienia świadczenia umownego (art.
354 § 1 k.c.) powód nie może powoływać się na art. 414 k.c. dotyczący zbiegu roszczeń
z kondykcji i odszkodowawczych. Dlatego kasacja podlegała oddaleniu (art. 39312
k.p.c.).
O kosztach procesu na rzecz pozwanej, która wniosła odpowiedź na kasację
orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 99 k.p.c.