Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 405/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 grudnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Gerard Bieniek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Polskich Kolei Państwowych "C.(...)" S.A. w W. przeciwko
Zakładowi "P.(...)" Sp. z o.o. w W.) oraz Elektrowni "K.(...)" S.A. w Ś. z udziałem
interwenienta ubocznego C.(...) S.A. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie
Cywilnej w dniu 25 listopada 2005 r., kasacji pozwanych i interwenienta ubocznego od
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 26 listopada 2004 r., sygn. akt I ACa (...),
oddala kasację obu pozwanych i interwenienta ubocznego i zasądza od
pozwanych na rzecz strony powodowej kwotę 1.800 zł tytułem kosztów
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 27.02.2004 r. zasądził in solidum
od spółki „P.(...)” w W.) i spółki Elektrownia „K.(...)” na rzecz PKP C.(...) S.A. kwotę
106.658,78 zł z odsetkami tytułem należności za dokonany przewóz. W sprawie tej
ustalono, że pozwana spółka „P.(...)” nadała za listem przewozowym nr (...) w dniu
20.06.2002 r. przesyłkę węgla energetycznego i miału, wskazując jako odbiorcę
2
przesyłki Elektrownię „K.(...)” i jako płatnika spółkę „O.(...)” w G., przez zamieszczenie w
rubryce 17 listu przewozowego numeru regonu tej spółki oraz w rubryce 21 numerów
umów specjalnej i rozliczeniowej, jakie powódka zawarła z płatnikiem. Przewoźne za
dokonanie przewozu tej przesyłki zostało ujęte w specyfikacji do faktury z dnia
9.07.2002 r. wystawionej przez powódkę płatnikowi. Należności z tej faktury płatnik
powódce nie uiścił. Powódka tej należności dochodziła od płatnika, uzyskując nakaz
zapłaty, którego egzekucja okazała się bezskuteczna.
Ustalono, że spółka akcyjna C.(...) Polska (obecnie C.(...) S.A.), która przystąpiła
do sporu w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej Elektrowni
występowała w obsłudze tej pozwanej jako spedytor i płatnik należności przewozowych
na rzecz powódki, gdyż z powódką łączyła ją umowa rozliczeniowa i specjalna. Zgodnie
z postanowieniami tych umów interwenient uboczny występując w roli płatnika mógł
korzystać z upustu sezonowego za przewóz węgla w wysokości 5% i upustu stałego
6%. Spółka „O.(...)” zaoferowała interwenientowi ubocznemu zwiększony do 8% upust
stały. Skorzystanie z pośrednictwa spółki „O.(...)” w realizacji płatności na rzecz powódki
było korzystne dla interwenienta z uwagi na zwiększony upust, a nadto nie wymagało
uruchomienia środków finansowych na zabezpieczenie, jakie powódka wymagała od
płatników. Ustalono, że interwenient uboczny zawarł umowę ze spółką „O.(...)” bez się z
uprzedniego zapoznania treścią umowy specjalnej łączącej tę spółkę z powódką. Z
treści zaś tej umowy nr (...) wynikało udzielenie spółce „O.(...)” upustów w wysokości
5%, a warunkiem uzyskania tego upustu było zamieszczenie w liście przewozowym
adnotacji o treści „umowa specjalna 1-(...) upust sezonowy nr 02-(...)”. Instrukcję
zawierającą określone sposoby wypełnienia listu przewozowego w rubryce 17 i 21
spółka „O.(...)” przekazała interwenientowi, a ten z kolei odbiorcy tj. Elektrowni „K.(...)”,
która przekazała ją nadawcy tj. spółce „P.(...)”. Instrukcja okazała się jednak niepełna,
gdyż w rubryce 21 listu przewozowego pozwany nadawca nie zawarł wymaganej
adnotacji o upuście sezonowym, co spowodowało naliczenie przez powódkę
przewoźnego bez upustu.
Ustalono, że pozwany odbiorca zapłacił przewoźne interwenientowi ubocznemu
na podstawie faktury VAT, a ten zapłacił należność spółce „O.(...)” na podstawie faktury
VAT z dnia 22.06.2002 r. w kwocie 92.793,14 zł przy czym należność w stosunku do
stawek taryfowych została obniżona o 13%. Przewozy, w których jako płatnik
występowała spółka „O.(...)” zostały przez powódkę wstrzymane z dniem 21.06.2002 r.
wobec przekroczenia planowanej liczby przewozów, od której była uzależniona kwota
3
zabezpieczenia. Ustalono też, że upust udzielony przez spółkę „O.(...)” interwenientowi
ubocznemu nie miał odzwierciedlenia w umowie specjalnej płatnika z powódką.
Powódka nie uzyskała zapłaty przewoźnego od płatnika, wobec czego wystąpiła z
roszczeniem do nadawcy i odbiorcy przesyłki.
Dokonujący oceny tego stanu faktycznego Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z
§ 16 Regulaminu Przewozu Przesyłek Towarowych PKP C.(...), należności powstałe w
miejscu nadania przesyłki oraz przewoźne opłaca nadawca przy nadaniu przesyłki do
przewozu. Nadawca może zobowiązać do opłacenia przewoźnego odbiorcę lub inną
osobę i odpowiada wobec PKP C.(...) za to, że odbiorca lub inna osoba tę należność
zapłaci. W razie odmowy uiszczenia tych należności przez wskazane osoby, pokryje je
nadawca. Skoro więc wskazany w liście przewozowym płatnik tj. spółka „O.(...)”
zobowiązania nie wykonał, odpowiedzialność ponosi nadawca. Z kolei art. 59 ust 1
prawa przewozowego kształtuje odpowiedzialność odbiorcy przesyłki za przewoźne jako
samoistna. Takie unormowania uzasadniają zasądzenie dochodzonej zależności in
solidum od nadawcy i odbiorcy przesyłki.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 26.11.2004 r. oddalił apelację obu pozwanych i
interwenienta ubocznego wniesione od wyroku Sądu I instancji podzielając ocenę
prawną Sądu Okręgowego. Wyrok ten zaskarżyły kasacją obie pozwane oraz
interwenient uboczny.
Pozwana Elektrownia „K.(...)” zarzuciła naruszenie przepisów postępowania tj.
art. 233 § 1 w związku z art. 391 k.p.c., co miało istotny wpływ na wynik sprawy, a nadto
naruszenie art. 65 § 2, 750 i art. 5 k.c. oraz art. 47 ust. 3 i 51 ust. 1 ustawy z dnia
15.11.1984 r. – Prawo przewozowe (Dz. U. z 2000 r. Nr 50, poz. 61 ze zm.). Wskazując
na powyższe wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Pozwana spółka „P.(...)” zarzuciła naruszenie art. 391, 3531
, 354 § 2, 65 § 2 i art.
5 k.c. oraz § 16 ust. 5 Regulaminu Przewozu Przesyłek Towarowych. Podnosząc te
zarzuty wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa wobec tej pozwanej względnie
jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Apelacyjny.
Interwenient uboczny zarzucił w kasacji naruszenie art. 233 § 1 w związku z ust. 382 i
391 k.p.c., co miało istotny wpływ na wynik sprawy, a nadto art. 391, 464, 65 i art. 5 k.c.
oraz art. 47 ust. 2 i 51 ust. 1 ustawy z dnia 15.11.1984 r. – Prawo przewozowe.
Podnosząc te zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Wstępnie należy podnieść, że zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 22.12.2004 r. o
zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego i ustawy – prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) do złożenia i rozpoznania kasacji
wniesionej od orzeczenia wydanego przed 6.02.2005 r. stosuje się przepisy
dotychczasowe. Oznacza to, że rozpoznanie kasacji wniesionych w niniejszej sprawie
następuje na podstawie art. 392-39319
k.p.c.
2. W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów naruszenia przepisów
postępowania, co miało istotny wpływ na wynik sprawy. Zarzuty te zostały podniesione
w kasacji pozwanej Elektrowni „K.(...)” oraz interwenienta ubocznego po stronie
pozwanej. Są to zarzuty dotyczące naruszenia przepisów art. 233 § 1 w związku z art.
382 k.p.c. Treść uzasadnienia tych zarzutów jest w znacznej mierze zbliżona i
sprowadza się do kwestionowania ustaleń odnośnie pozycji prawnej płatnika tj. spółki
„O.(...)”, zaniechania wnikliwego rozważenia charakteru prawnego stosunków łączących
podmioty uczestniczące w procesie przewozu, pominięcia oceny materiału dowodowego
w postaci dokumentu sporządzonego przez Najwyższą Izbę Kontroli, wybiórczego
rozważenia zeznań świadka Ł. G., błędnych ustaleń co do oceny działań podjętych
przez pozwanego nadawcę przesyłki. Takie uzasadnienie zarzutu naruszenia art. 233 §
1 k.p.c. w istotnym zakresie nie jest adekwatne do treści tego przepisu. Pomijając
bowiem kwestionowanie oceny zeznań Ł. G. oraz pominięcia oceny dokonania kontroli
Najwyższej Izby Kontroli stwierdzić należy, że w istocie pozostałe zarzuty zawarte w
kasacji pozwanej Elektrowni oraz interwenienta ubocznego wiążą się z oceną prawną
ustalonych faktów. Tymczasem strona zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. winna
wykazać, że przy ocenie wiarygodności konkretnego dowodu sąd przekroczył granice
swobodnej oceny dowodów i w następstwie tego dokonał błędnego ustalenia
faktycznego. Takiego rozumowania w kasacjach nie przedstawiono. Nie jest też
uzasadniony zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. przez pominięcie wniosków wynikających
z dokumentu sporządzonego przez pracowników Najwyższej Izby Kontroli. Ta ocena
została dokonana przez Sąd Apelacyjny, który uznał, że wnioski wynikające z tego
raportu wskazujące na brak staranności i małą skuteczność działań powódki odnośnie
ochrony interesów swego przedsiębiorstwa, nie odnoszą się bezpośrednio do
przedmiotu sporu w niniejszej sprawie. Nie sposób też podzielić zarzutu jakoby Sąd
Apelacyjny - aprobując ocenę Sądu Okręgowego - wybiórczo i błędnie ocenił zeznania
świadka Ł. G. Sąd ten stwierdził jedynie, że wbrew treści zeznań tego świadka powódka
5
nie mogłaby odmówić przyjęcia wymagalnego świadczenia od osoby trzeciej, a tym
bardziej od strony przewozu. Trafności tego wniosku nie można zasadnie kwestionować
w świetle art. 356 § 2 k.c.
Reasumując, nie można uznać, aby uzasadnione były zarzuty naruszenia
przepisów postępowania, co miało istotny wpływ na wynik sprawy. W rzeczy samej stan
faktyczny sprawy jest bezsporny, odmienna jest jego ocena prawna dokonana przez
Sąd Apelacyjny oraz strony pozwane i interwenienta ubocznego.
3. W sprawie - co jest poza sporem – występuje kilka więzi zobowiązaniowych
łączących podmioty sporu, a także spółkę „O.(...)” nie występującą w sprawie.
Niewątpliwie podstawowym stosunkiem prawnym jest umowa przewozu zawarta między
pozwaną Spółką „P.(...)” a stroną powodową PKP „C.(...)” S.A., w której pozwana
„P.(...)”, była nadawcą, a strona powodowa przewoźnikiem. Dokumentacyjnym wyrazem
zawarcia tej umowy był list przewozowy nr (...), w którym określono elementy
przedmiotowo istotne tj. przedmiot przewozu, trasę przewozu, wysokość
wynagrodzenia. W liście tym wskazano jako odbiorcę pozwaną Elektrownię K.(...).
Odnośnie zapłaty wynagrodzenia za przewóz stwierdzić należy, że przepisy prawa
przewozowego nie stanowią wyraźnie o obowiązku nadawcy przesyłki zapłaty
przewoźnikowi wynagrodzenia za wykonanie przewozu, a zatem - zgodnie z art. 90
ustawy z dnia 15.XI.1984 r. – Prawo przewozowe (Dz. U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601 ze
zm.) należy sięgnąć do przepisów kodeksu cywilnego. Takie stanowisko zajął Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 8.06.2005 r. V CK 286/05 (niepublik.) wskazując, że art. 774
k.c. przewiduje, iż przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego
przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem m.in. rzeczy. Kontrahentem
przewoźnika w umowie przewozu jest nadawca (wysyłający przesyłkę), a więc na nim
spoczywa - na podstawie art. 353 § 1 i 774 k.c. – obowiązek zapłaty przewoźnikowi
wynagrodzenia. Wszelkie modyfikacje tego ustawowego obowiązku wymagają
uzgodnienia przez strony umowy przewozu. Pogląd ten skład orzekający w niniejszej
sprawie podziela. Takie też rozwiązanie – co do zasady – przyjęto w § 16 pkt 1
Regulaminu Przewozu Przesyłek Towarowych obowiązującego od 1.01.2002 r. Jest to
niewątpliwie wzorzec umowny w rozumieniu art. 384 § 1 k.c. Zgodnie z art. 384 § 2 k.c.
w razie, gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo
przyjęte, wzorzec ten wiąże także wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością
dowiedzieć o jego treści. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie, co
zresztą nie jest kwestionowane przez strony.
6
Według § 16 pkt 1 powołanego Regulaminu, należności powstałe w miejscu
nadania oraz przewoźne opłaca nadawca przy nadaniu przesyłki do przewozu,
z zastrzeżeniem ust. 3 i 6. W szczególności § 16 pkt 3 stanowi, że nadawca może
zobowiązać do opłacenia przewoźnego odbiorcę lub inną osobę. Z tym postanowieniem
wiąże się treść § 16 pkt 5, który stanowi, że nadawca, który zobowiązuje odbiorcę lub
inną osobę do opłacenia przewoźnego odpowiada wobec PKP „C.(...)” S.A. za to, że
uzna on i zapłaci przewozową należność; w wypadku odmowy zapłacenia, nadawca
opłaca należności wraz z odsetkami. Powstaje zatem pytanie, jakie znaczenie prawne
mają te postanowienia. Nie ulega żadnej wątpliwości, że jest to uprawnienie dostawcy
do wskazania jako osoby zobowiązanej do opłacenia przewoźnego bądź odbiorcy bądź
osoby trzeciej. To wskazanie – jako jednostronne oświadczenie woli nie wymaga zgody
przewoźnika, wszakże skorzystanie z tego uprawnienia przez nadawcę oznacza też
przyjęcie przez nadawcę odpowiedzialności w przypadku niezapłacenia przez odbiorcę
lub inną osobę należności związanych z przewozem.
Sąd Apelacyjny uznał, że jest to konstrukcja oparta o przepis art. 391 k.c. Tego
poglądu nie można podzielić. Strona powodowa domaga się przecież zapłaty
wynagrodzenia z tytułu wykonania przewozu zgodnie z umową łączącą ją z pozwaną
spółką „P.(...)”, a nie wyrównania szkody. Przepis art. 391 k.c. jest podstawą
odpowiedzialności za szkodę w sytuacji, gdy osoba trzecia nie spełnia określonego
świadczenia lub nie zaciągnie określonego zobowiązania. W niniejszej sprawie powódka
domaga się zapłaty przewoźnego, a nie odszkodowania. Nie oznacza to jednak, aby
zaskarżony wyrok był wadliwy.
Rozważenia wymaga więc kwestia, czy w okolicznościach niniejszej sprawy
nastąpiła modyfikacja ustawowego i wynikającego z Regulaminu obowiązku nadawcy do
zapłaty przewoźnego. Rzecz jest o tyle istotna, że strona powodowa zawarła umowę
specjalną i rozliczeniową ze spółką „O.(...)”, która nie jest ani nadawcą, ani odbiorcą, ani
spedytorem, lecz swoistym „płatnikiem”. Przedmiotem umowy specjalnej było bowiem
ustalenie upustów od taryfy towarowej, jak i określenie zasad rozliczeń należności
przewozowych. Istotne było postanowienie § 4 pkt 2 umowy specjalnej, w którym
stwierdzono, że „PKP C.(...) S.A. wyraża zgodę na opłacenie należności z tytułu
przewoźnego przez przedsiębiorcę, jeżeli nadawca w liście przewozowym scedował na
niego opłacenie należności”.
Jest poza sporem, że wypełniając list przewozowy dotyczący spornej przesyłki
nadawca w rubryce 17 „należności przewozowe opłaca” wpisał regon spółki „O.(...)”, zaś
7
w rubryce 21 „Oświadczenie nadawcy” powołał umowę rozliczeniową i specjalną
zawartą między PKP „C.(...)” S.A. a spółką „O.(...)”. Powstaje pytanie, jakie znaczenie
prawne ma takie wypełnienie listu przewozowego przez nadawcę. Można twierdzić – jak
przyjął to Sąd Apelacyjny - że w istocie spełnia to niezbędne wymagania wskazania
osoby trzeciej jako tej, która wykona świadczenie w postaci zapłaty przewoźnego (§ 16
pkt 3 Regulaminu), a skoro osoba ta nie wywiązała się z tego zobowiązania, to pozwany
nadawca jest zobowiązany do zapłaty tej należności (§ 16 pkt 5). Trafne są tu jednak
zastrzeżenia przedstawione w kasacji. Rzecz w tym, że wskazanie w liście
przewozowym jedynie identyfikatora, a nie nazwy spółki „O.(...)” jako płatnika i to
w sytuacji, gdy podmiot ten nie jest znany nadawcy, trudno uznać za spełnienie
wymagania „wskazania osoby trzeciej”. Nie zostało też określone świadczenie, które ta
osoba ma spełnić. W istocie rzeczy nadawca, czyli pozwana spółka „P.(...)” zastosowała
uproszczoną procedurę wynikającą z umowy specjalnej i rozliczeniowej zawartej między
PKP „C.(...)” S.A. a spółką „O.(...)”. Mimo, że treść tych umów budzi zasadnicze
zastrzeżenia i nie sposób preferować przy interpretacji ich postanowień wykładni
literalnej, przyjąć należy, że sens postanowienia § 4 pkt 2 umowy specjalnej między
stroną powodową a spółką „O.(...)” sprowadza się do tego, że jeśli nadawca zastosuje
się do trybu wypełnienia listu przewozowego wynikającego z instrukcji opracowanej
przez spółkę „O.(...)”, to wówczas nadawca „ceduje” obowiązek zapłaty przewoźnego na
tego pośrednika, na co strona powodowa wyraża zgodę. W konsekwencji faktury wraz
ze specyfikacją PKP „C.(...)” S.A. przesyłało spółce „O.(...)”, z terminem zapłaty 14 dni.
Na taki cel zawartych umów wskazuje fakt, iż strona powodowa wystąpiła z roszczeniem
o zapłatę p-ko spółce „O.(...)”, uzyskując nakaz zapłaty. Bezskuteczność egzekucji
skłoniła ją do poszukiwania zapłaty należności przez nadawcę i odbiorcę.
Należy zauważyć, iż to strona powodowa wprowadziła taki system rozliczeń,
umownie nadając spółce „O.(...)” specjalny status, wyrażając generalną zgodę na
dokonywanie przez tę spółkę rozliczeń należności przewozowych. Z tego systemu
skorzystała pozwana spółka „P.(...)”, a przede wszystkim interwenient uboczny, którego
z pozwaną Elektrownią łączyła umowa spedycji. To na jego polecenie, przekazane za
pośrednictwem odbiorcy pozwanej nadawca zastosował się do procedury wynikającej z
umów między stroną powodową a spółką „O.(...)”. Nie można przy tym czynić w sposób
uzasadniony zarzutu interwenientowi ubocznemu i obu pozwanym, że skorzystali z tego
sposobu rozliczeń. Był to system dopuszczalny, wynikający z umów, których stroną była
8
powódka, w jej rozumieniu system upraszczający sposób rozliczeń należności
przewozowych.
Powstaje jednak pytanie, czy skorzystanie z tego systemu rozliczeń należności
przewozowych przez nadawcę przesyłki jest równoznaczne ze zwolnieniem nadawcy z
jego podstawowego obowiązku wynikającego z umowy przewozu, a mianowicie
obowiązku zapłaty wynagrodzenia przewoźnikowi za wykonaną usługę. Na to pytanie
należy udzielić odpowiedzi negatywnej z następujących względów:
Po pierwsze, z zapisów poczynionych przez nadawcę w rubrykach 17 i 21 listu
przewozowego wynika tylko tyle, że nadawca wskazał płatnika mającego zapłacić
przewoźne, natomiast zapisy te nie obejmują żadnych adnotacji mających wskazywać
na to, aby strony umowy przewozu uzgodniły, iż takie wskazanie płatnika jest
równoznaczne ze zwolnieniem nadawcy co do zapłaty wynagrodzenia za przewóz jako
obowiązku wynikającego z samej umowy przewozu.
Po drugie, o treści łączącego stronę powodową – jako przewoźnika z pozwaną
spółką „P.(...)”– jako nadawcy przesądza nie tylko treść umowy przewozu, lecz także
postanowienia wzorca umownego w postaci Regulaminu Przewozu Przesyłek
Towarowych. Postanowienia te były dla stron umowy wiążące i to stwierdzenie nie jest
kwestionowane. Jeśli tak, to strony wiązało postanowienie § 16 pkt 5 tego Regulaminu,
z którego wynika, iż nadawca zobowiązujący odbiorcę lub inną osobę do opłacenia
przewoźnego odpowiada wobec PKP C.(...) S.A. za to, że uzna on i zapłaci przekazaną
należność, a w razie odmowy nadawca zapłaci należność z odsetkami. Jak to wyżej
wskazano brak przesłanek ku temu, aby uznać, iż przez wypełnienie listu
przewozowego przez nadawcę w sposób wyżej omówiony, nastąpiła modyfikacja tego
postanowienia Regulaminu.
Po trzecie, z treści § 4 pkt 2 umowy specjalnej zawartej między stroną powodową
a spółką „O.(...)” jako płatnikiem wynika tylko tyle, że PKP C.(...) S.A. wyraża zgodę na
opłacenie należności z tytułu przewoźnego przez tę Spółkę, jeśli nadawca w liście
przewozowym „scedował” na nią opłacenie tej należności. Nie sposób więc przyjąć, aby
po stronie nadawcy istniał obowiązek „scedowania” zapłaty należności na spółkę
„O.(...)”. Było to jedynie uprawnienie nadawcy, możliwość skorzystania z takiego
sposobu rozliczenia. Jeżeli nadawca z tego sposobu skorzystał, to przewoźnik
akceptował ten wybór. Natomiast nie wynika z tego, aby płatnik był wyłącznie
zobowiązany do zapłaty należności, gdyż wskazanie w liście przewozowym płatnika nie
9
było równoznaczne ze zwolnieniem nadawcy z obowiązku zapłaty wynagrodzenia
wynikającego z umowy przewozu.
Po czwarte występująca w sprawie jako interwenient uboczny spółka C.(...) S.A.
pełniła w stosunku do pozwanej Elektrowni nie tylko funkcję spedytora, lecz także
płatnika. Nie było więc przeszkód, aby nadawca jako płatnik wskazał tę Spółkę.
4. Jeśli chodzi o odpowiedzialność pozwanej Elektrowni jako odbiorcy, to Sąd
Apelacyjny trafnie wskazał na art. 51 ust. 1 Prawa przewozowego. Zgodnie z tym
przepisem, przez przyjęcie przesyłki i listu przewozowego odbiorca zobowiązuje się do
zapłaty należności ciążących na przesyłce. Sąd Najwyższy wyjaśniając ten przepis
stwierdził w wyroku z dnia 19.03.1999 r. II CKN 231/98 (OSNC 1999, nr 10, poz. 179),
że wynikające z art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 15.11.1984 r. – Prawo przewozowe
zobowiązanie odbiorcy przesyłki do zapłaty ciążących na niej należności jest jego
samoistnym zobowiązaniem wobec przewoźnika. Obowiązek ten istnieje nawet wtedy,
gdy ze stosunku prawnego wynikało, że należność ta będzie obciążać nadawcę.
Stanowisko to jest trafne i skład orzekający w pełni je podziela. Rzecz w tym, że
obowiązku z art. 51 ust. 1 Prawa przewozowego nie można wyłączyć umowa zawarta
między nadawcą i odbiorcą. Jest to zrozumiałe, gdyż w umowie tej nie uczestniczy
przewoźnik, a zatem nie może ona wpływać na jego sytuację prawną. Nasuwa się
pytanie, czy w okolicznościach niniejszej sprawy istnieje podstawa prawna do przyjęcia,
że nastąpiło wyłączenie stosowania art. 51 ust. 1 Prawa przewozowego. Do takiego
wniosku nie upoważnia treść listu przewozowego jako dokumentacyjnego wyrazu
zawarcia umowy przewozu, w którym nastąpiło jedynie wskazanie płatnika należności
przewozowych, które nie jest równoznaczne ani wyłączeniem odpowiedzialności
nadawcy za tę należność ani z wyłączeniem stosowania art. 51 ust. 1 Prawa
przewozowego jako podstawy odpowiedzialności odbiorcy odnośnie zapłaty
przewoźnego. Takie wyłączenie nie wynika też z umowy specjalnej zawartej przez
stronę powodową ze spółką „O.(...)”.
Okoliczności sprawy nie uzasadniają też zastosowania art. 5 k.c. Rzecz w tym, ze
przewoźnik nie uzyskał wynagrodzenia za wykonaną usługę przewozu, zaś nie została
wyłączona odpowiedzialność nadawcy za zapłatę wynagrodzenia wynikającą z umowy
przewozu (art. 774 k.c. w związku z art. 353 § 1 k.c.), ani odpowiedzialność odbiorcy z
art. 51 ust. 1 Prawa przewozowego. Nie sposób więc uznać żądania przewoźnika za
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego mimo, że odbiorca przekazał tę
10
należność za pośrednictwem spedytora na rzecz spółki „O.(...)”. Należność ta nie
wpłynęła jednak do przewoźnika i ten fakt jest bezsporny.
Z tych względów, na podstawie art. 39312
k.p.c. w związku z art. 3 ustawy z dnia
22.12.2004 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego i ustawy – prawo o
ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) orzeczono jak w
sentencji.