Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 15/05
POSTANOWIENIE
Dnia 15 grudnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z wniosku Zakładów "E.(...)" - Spółki Akcyjnej w Z.
przy uczestnictwie P. H. o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na
własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub
pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji
lub stowarzyszeniu, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu
15 grudnia 2005 r., skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu
Okręgowego w Ł. z dnia 23 marca 2005 r., sygn. akt X Ga (...),
oddala skargę kasacyjną i zasądza od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę
120,- (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Ł. postanowieniem z dnia 23 marca 2005 r. zmienił
postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 23 grudnia 2004 r. i oddalił wniosek Zakładów
„E.(...)" Spółki akcyjnej z Z. o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej
na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub
pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie, spółdzielni, fundacji lub
stowarzyszeniu w stosunku do uczestnika P. H. pełniącego funkcję wiceprezesa
Zarządu Firmy Handlowo-Produkcyjno-Usługowej „C.(...)." spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością.
2
Sąd pierwszej instancji ustalił, że uczestnik P. H. pełnił funkcję wiceprezesa
zarządu od chwili powstania Spółki „C.(...).". Prezesem był P. B., przy czym każdy z
członków zarządu był uprawniony do jednoosobowej reprezentacji spółki. W dniu 30
września 2003 r. zarząd spółki po raz pierwszy złożył wniosek o ogłoszenie upadłości,
jednak został on zwrócony, gdyż nie odpowiadał wymaganiom wynikającym z przepisów
prawa upadłościowego i naprawczego z 2003 r. W dniu 2 stycznia 2004 r. ponownie
został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości spółki „C.(...).", który został zwrócony w
dniu 15 stycznia 2003 r. Także wierzyciel, wnioskodawca w niniejszej sprawie, składał
wnioski o ogłoszenie upadłości spółki „C.(...).”, które jednak były zwracane wobec
niedopełnienia wymagań formalnych. Ostatecznie postępowanie upadłościowe zostało
wszczęte na skutek wniosku wierzyciela z dnia 11 lutego 2004 r. Również dłużnik złożył
w dniu 30 stycznia 2004 r. stosowny wniosek, który wprawdzie także został zwrócony w
dniu 6 lutego 2004 r., jednak wydane w tym przedmiocie zarządzenie zostało uchylone
przez sąd odwoławczy w dniu 21 maja 2004 r. Obie sprawy zostały połączone do
wspólnego rozpoznania i ostatecznie w dniu 11 października 2004 r. syndyk masy
upadłości złożyła wniosek o umorzenie postępowania upadłościowego Spółki „C.(...)." z
uwagi na brak majątku wystarczającego na pokrycie kosztów upadłości.
Sąd Rejonowy ustalił także, że głównymi wierzycielami „C.(...)." była Spółka
„E.(...)" oraz przedsiębiorstwo „A.(...).". W dniu 12 listopada 2002 r. została zawarta
umowa sprzedaży przedsiębiorstwa pomiędzy Spółkami „A.(...)." oraz „E.(...)", w wyniku
której wierzycielem z tytułu wierzytelności objętych porozumieniem z dnia 21 września
2001 r. oraz z dnia 26 lutego 2002 r. zawartymi pomiędzy „A.(...)." oraz „C.(...).", stała
się Spółka „E.(...)", wnioskodawca w niniejszej sprawie. Ponadto, pomiędzy Spółkami
„C.(...)." oraz „A.(...)." została zawarta umowa składu, zgodnie z którą „A.(...)." przyjęła
na skład urządzenia elektroniczne oraz inne towary wartości 723.167,22 zł. Towary te
nie zostały wydane Spółce „C.(...)." mimo wezwań kierowanych zarówno do Spółki
„A.(...).", jak i następnie do Spółki „E.(...)". Stan zadłużenia Spółki „C.(...)." na dzień
19 stycznia 2004 r. wynosił, według wierzyciela, kwotę ponad dwa miliony sześćset
tysięcy złotych. Dłużnik podejmował próby negocjowania spłat zaległości, jednak nie
udało się uzgodnić rozliczeń pomiędzy nim a wierzycielem.
W tym stanie za zasadnicze uznał Sąd Rejonowy ustalenie, kiedy zaistniała
podstawa ogłoszenia upadłości, czy wniosek o ogłoszenie upadłości Spółki „C.(...)"
został złożony w ustawowym terminie oraz czy ewentualne opóźnienie w jego złożeniu
było zawinione przez członków zarządu Spółki.
3
Ustalenie, w jakiej dacie nastąpił stan niewypłacalności rozumiany jako
zaprzestanie regulowania zobowiązań, było znacznie utrudnione. Jednak poczynione
ustalenia wskazują, że Spółka „C.(...)." stała się niewypłacalna najpóźniej we wrześniu
2003 r. Skuteczne złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w miesiącu styczniu 2004 r.
nastąpiło zatem z przekroczeniem ustawowego dwutygodniowego terminu, o którym
mowa w art. 373 ust. l prawa upadłościowego i naprawczego. Przekroczenie tego
terminu nastąpiło z winy członków zarządu Spółki „C.(...).". Wejście w życie nowych
uregulowań zawartych w prawie upadłościowym i naprawczym z 2003 r. nie może
stanowić okoliczności wyłączającej zawinienie. Ustawa została bowiem uchwalona 28
lutego 2003 r., a pierwszy, zwrócony, wniosek został złożony we wrześniu 2003 r.
Niewielki stopień winy P. H. nie wyłącza zastosowania sankcji, może mieć jedynie wpływ
na czasokres trwania zakazu. Za takim stanowiskiem przemawia także znaczny stopień
pokrzywdzenia wierzyciela. Spółki „E.(...)”.
W wyniku apelacji uczestnika postępowania P. H. Sąd Okręgowy zmienił
zaskarżone orzeczenie i wniosek oddalił. W uzasadnieniu wskazał, że wprawdzie
uczestnik postępowania złożył wniosek o ogłoszenie upadłości z opóźnieniem, ale nie
można mu przypisać winy. Celem uregulowania zawartego w art. 373 prawa
upadłościowego i naprawczego jest eliminowanie z obrotu nieuczciwych jego
uczestników, którzy swoim celowym działaniem narażają na straty innych
przedsiębiorców. Tymczasem dłużnik reprezentowany przez uczestnika postępowania
cały czas prowadził negocjacje zmierzające do ustalenia stanu zadłużenia (część
należności była sporna) oraz do ustalenia spłaty należności. Nie jest to zachowanie się
dłużnika uporczywie uchylającego się od regulowania ciążących na nim zobowiązań.
Nie można też pominąć faktu, że pierwszy wniosek o ogłoszenie upadłości został
złożony w dniu 30 września 2003 r. i odpowiadał wymaganiom określonym w prawie
upadłościowym z 1934 r. Sąd podzielił także argument apelującego, że uczestnik
postępowania w ramach podziału czynności między członkami zarządu zajmował się
sprawami technicznymi, a nie księgowymi.
Skarga kasacyjna wnioskodawcy oparta została na podstawie naruszenia prawa
materialnego (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.). Skarżący zarzuca naruszenie art. 373 ust. 1 i 2
prawa upadłościowego i naprawczego przez błędną wykładnię, że niezajmowanie się
przez członka zarządu sprawami księgowymi stanowi wystarczającą przesłankę
ustalenia braku podstaw do orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Podstawę prawną zgłoszonego przez Spółkę „E.(...)^ żądania zastosowania
sankcji w odniesieniu do uczestnika postępowania pełniącego funkcję wiceprezesa
Spółki „C.(...).” stanowi art. 373 ust. 1 pkt 1 prawa upadłościowego i naprawczego. Ze
stanu ustalonego przez Sądy orzekające wynika, że wniosek o ogłoszenie upadłości
został przez uczestnika postępowania złożony z naruszeniem dwutygodniowego
terminu, o którym mowa w tym przepisie. Kwestionowane jest natomiast przez
skarżącego stanowisko Sądu drugiej instancji, zgodnie z którym w okolicznościach
sprawy nie ma on obowiązku zastosowania sankcji w postaci pozbawienia prawa
prowadzenia na własny rachunek działalności gospodarczej, pełnienia funkcji członka
rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie
państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia. Skarżący podnosi przy tym, że
Sąd drugiej instancji „uwolnił" uczestnika od odpowiedzialności z tej przyczyny, iż w
ramach podziału zadań pomiędzy członkami zarządu Spółki „C.(...)." zajmował się on
sprawami technicznymi, a nie finansowymi.
Zarzut błędnej wykładni art. 373 ust. 1 pkt 1 prawa upadłościowego i
naprawczego, sformułowany przez skarżącą Spółkę „E.(...)" w skardze kasacyjnej,
polega na pewnym nieporozumieniu. Otóż Sąd drugiej instancji jako jedną z przyczyn
nieorzeczenia sankcji w stosunku do uczestnika postępowania wskazał zajmowanie się
przez niego sprawami technicznymi spółki. Nie była to jedyna przyczyna, zatem nawet
uznanie zasadności zarzutu zawartego w skardze kasacyjnej nie przesądza o
nieprawidłowości zapadłego orzeczenia. Sąd Okręgowy podniósł bowiem jeszcze dwie
okoliczności przesądzające o braku podstaw orzeczenia zakazu, o którym mowa w art.
373 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego: podejmowane przez uczestnika
postępowania próby wynegocjowania sposobu spłaty zaległości oraz fakt, że wniosek o
ogłoszenie upadłości z dnia 30 września 2003 r. został złożony z zachowaniem terminu
ustawowego i odpowiadał on wymaganiom zawartym w prawie upadłościowym z 1934
r., pod rządem którego został złożony (ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo
upadłościowe i naprawcze weszła w życie w dniu 1 października 2003 r.). Wprawdzie
uzasadnienie Sądu drugiej instancji nie jest w tym względzie zbyt precyzyjne, ale zdaje
się z niego wynikać, że wskazane okoliczności przesądzają o braku winy po stronie
uczestnika postępowania. Przepis art. 373 ust. 1 wymaga zaś, aby m.in. niezłożenie
wniosku w terminie dwóch tygodni od powstania podstawy do ogłoszenia upadłości
nastąpiło z winy osoby zobowiązanej do takiego działania.
5
Sąd drugiej instancji trafnie zatem wskazał, że uczestnikowi postępowania nie
można przypisać w okolicznościach niniejszej sprawy winy. W sposób zasadny
przywiązał znaczenie do przyczyn, dla których pierwszy wniosek o ogłoszenie upadłości
Spółki „C.(...)." złożony przez P. H. został zwrócony i podkreślił, że wniosek ten
odpowiadał wymaganiom poprzednio obowiązujących przepisów. Okoliczność
zajmowania się przez uczestnika w ramach prac w zarządzie sprawami technicznymi
stanowiła jedynie dodatkowe uzasadnienie niezastosowania sankcji z art. 373 ust. 1 pkt
1 prawa upadłościowego i naprawczego.
Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną (art. 39814
k.p.c.). O
kosztach orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c.