Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 79/05
POSTANOWIENIE
Dnia 13 stycznia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Protokolant Bożena Nowicka
w sprawie z wniosku J.G. „B. i ZP.” S.A.
przy uczestnictwie "C." S.A. i Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa
o rejestrację w Rejestrze Przedsiębiorców,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 13 stycznia 2006 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika - Skarbu Państwa Ministra Skarbu Państwa
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 20 maja 2005 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 30 września 2004 r. wpisał do
Krajowego Rejestru Przedsiębiorców Spółkę Akcyjną J.G. „B. i ZP.” i jednocześnie
dokonał wpisu o zmianie statutu Spółki i kapitału zakładowego oraz wpisu
obejmującego skład zarządu i rady nadzorczej. Sąd ten ustalił, że w dniu
21 listopada 2003 r. odbyło się nadzwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy,
na którym był reprezentowany cały kapitał zakładowy. Wszystkie akcje na
okaziciela zostały przed zgromadzeniem zdeponowane u notariusza, który na tę
okoliczność wystawił stosowne zaświadczenie. Akcje te zostały w 2003 r. wydane
przez Skarb Państwa spadkobiercom przedwojennych właścicieli na mocy ugody
sądowej. W ocenie Sądu I instancji wolne zgromadzenie akcjonariuszy wyznaczone
na dzień 21 listopada 2003 r. było władne do podejmowania uchwał i uchwały
podjęte na tym zgromadzeniu mogły stanowić podstawę do dokonania wpisów
w rejestrze.
Uwzględnieniu wniosku nie sprzeciwiały się też zarzuty uczestników
postępowania Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Skarbu Państwa
i Spółki Akcyjnej C. dotyczące braku podstaw prawnych do wydania akcji
spadkobiercom ich przedwojennych właścicieli, gdyż w świetle art. 23 ustawy
o Krajowym Rejestrze Sądowym kwestia ta nie wchodziła w zakres kognicji sądu
rejestrowego. Nie stanowił też przeszkody do dokonania wpisu fakt, że po
dokonanej denominacji wysokości kapitału zakładowego był on niższy niż
odpowiadający wymogowi określonemu w art. 308 k.s.h. Na wnioskodawcę został
bowiem nałożony obowiązek dostosowawczy w oparciu o treść art. 624 § 2 k.s.h.
Po rozpoznaniu apelacji Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa Sąd
Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 20.05.2005 r. apelację tę oddalił. Uznając
za zasadny zarzut sprzeczności ustaleń faktycznych z treścią zebranego
w sprawie materiału dowodowego dotyczący podmiotu wydającego akcje
spadkobiercom ich właścicieli Sąd Okręgowy przyjął, że był nim Narodowy Bank
Polski, a nie Skarb Państwa. W pozostałym zakresie Sąd ten podzielił ustalenia
faktyczne Sądu I instancji oraz jego ocenę prawną.
3
Uznał za nieuzasadniony zarzut naruszenia art. 308, 612, 623 i 624 k.s.h.
oraz art. 23 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym przez wpisanie do rejestru
spółki akcyjnej, której kapitał zakładowy był niższy niż określony w art. 308 k.s.h.,
podobnie jak wartość nominalna akcji, w sytuacji, gdy treść art. 623 i 624 k.s.h.
przewidywała okresy dostosowawcze do spełnienia wymogów wynikających
z brzmienia przepisów k.s.h. i jednocześnie przepisy te przewidywały inną sankcję
niż odmowa dokonania wpisu w przypadku niewykonania przez spółkę obowiązków
dostosowawczych. Za taką oceną przemawiały również przepisy przejściowe do
ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (art. 7 ust. 1, art. 8 i art. 9 § 2). Przepisy te
nakładały na wnioskodawcę obowiązek uzyskania wpisu do rejestru
przedsiębiorców, nie uzależniając wykonania tego obowiązku od dokonania
jakichkolwiek czynności związanych z doprowadzeniem do zgodności z prawem
dotychczasowych postanowień Statutu. Dlatego też ujawnienie w rejestrze
dotychczasowej wysokości kapitału zakładowego i wartości nominalnej akcji nie
naruszało żadnego z obowiązujących przepisów. W ocenie sądu I instancji zakres
kognicji sądu rejestrowego regulowany przez art. 23 ustawy o Krajowym Rejestrze
Sądowym nie dawał podstaw do rozstrzygania sporu o prawo do akcji dających
prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy spółki akcyjnej.
Nie zasługiwały również na uwzględnienie złożone przez apelującego
wnioski o wstrzymanie wykonania zaskarżonego postanowienia i zawieszenie
postępowania rejestrowego do czasu zakończenia sprawy o wydanie akcji,
wytoczonej przez apelującego uczestnika postępowania.
Uczestnik postępowania Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa
w skardze kasacyjnej opartej o obie podstawy określone w art. 3983
§ 1 k.p.c.
zarzucił:
- w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego obrazę art. 612, 623
§ 1, 623 § 3 i 624 § 2 Kodeksu spółek handlowych oraz art. 7, 8 i 9 § 2
ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Przepisy wprowadzające ustawę
o Krajowym Rejestrze Sądowym
- w ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania mającego istotny
wpływ na wynik sprawy obrazę art. 316 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 7
4
ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz art. 328 § 2 w zw. z art. 361
k.p.c.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
I instancji, ewentualnie o uchylenie tego postanowienia i oddalenie wniosku
o dokonanie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z brzmieniem art. 39813
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna podlega
rozpoznaniu w granicach jej podstaw oraz w granicach zaskarżenia. Granice te,
wynikające z treści skargi kasacyjnej uczestnika postępowania Skarbu Państwa -
Ministra Skarbu Państwa zawężają przedmiot postępowania kasacyjnego w istocie
do zagadnienia, czy przeszkodę do dokonania wpisu do Krajowego Rejestru
Sądowego spółki akcyjnej zarejestrowanej poprzednio w rejestrze sądowym
stanowiło występujące na dzień orzekania o wpisie niedopełnienie obowiązku
podniesienia kapitału zakładowego do wysokości określonej w art. 624 § 1 k.s.h.
Za bezsporne należało uznać przy tym, że spółka będąca wnioskodawcą była
wpisana do rejestru sądowego, a wniosek o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego
– Rejestru Przedsiębiorców złożyła z zachowaniem terminu wskazanego w art. 8
ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. Przepisy wprowadzające ustawę
o Krajowym Rejestrze Sądowym, tj. przed 31.12.2003 r. Przy ocenie zasadności
zarzutów zawartych w rozpoznawanej skardze kasacyjnej wymaga podkreślenia, że
skarżący bezpodstawnie podnosił, że Sąd II instancji rozpoznając apelację
uczestnika postępowania nie odniósł się do zarzutu naruszenia przez Sąd
Rejonowy art. 23 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. W istocie Sąd II instancji
stwierdził wyraźnie, iż naruszenia tego przepisu apelujący upatrywał w tym, że sąd
rejestrowy nie dopełnił obowiązku zbadania wniosku pod kątem zgodności
z obowiązującymi przepisami prawa w zakresie wysokości kapitału zakładowego.
Sąd II instancji miał zatem ten zarzut na uwadze. Uznał zaś, że jest on
bezzasadny z tej racji, że w ocenie tego Sądu przepisy przejściowe do ustawy
o Krajowym Rejestrze Sądowym wprowadziły obowiązek uzyskania wpisu do
rejestru przedsiębiorców, nie uzależniając wykonania tego obowiązku od dokonania
5
przez zainteresowanego przedsiębiorcy jakichkolwiek czynności związanych
z doprowadzeniem do zgodności z przepisami k.s.h. dotychczasowych
postanowień statutu spółki. Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. był zatem
nieuzasadniony. Sąd II instancji stwierdził też wyraźnie, że w świetle art. 316 § 1
k.p.c. powinnością Sądu Rejonowego było rozstrzygnięcie sprawy według stanu na
dzień orzekania, a nie jej wniesienia. Sąd ten uwzględnił zaś, że w chwili orzekania
wnioskodawca posiadał kapitał zakładowy niższy niż określony w art. 624 k.s.h.
Tym samym uwzględnił także obowiązywanie tego przepisu. Uznał jedynie,
że przepis ten nie ma zastosowania przy dokonywaniu wpisu do rejestru spółki
uprzednio już zarejestrowanej w rejestrze handlowym, co nie pozwala podzielić
zarzutu, że Sąd II instancji nie uwzględnił stanu rzeczy istniejącego w chwili
wydawania orzeczenia i naruszył tym samym art. 316 k.p.c. Odrębnym
zagadnieniem jest natomiast, czy ta ocena była trafna. Powyższa kwestia wiąże się
jednak z oceną dokonanej wykładni przepisów, a nie uwzględnieniem stanu sprawy
na dzień orzekania w rozumieniu art. 316 k.p.c.
Sąd II instancji podkreślił też, że z treści art. 612 k.s.h. wynika zasada
bezpośredniego stosowania przepisów kodeksu spółek handlowych. Uznał jednak,
że przepisy przejściowe do ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym stanowią
regulację szczególną, która w relacji do treści art. 623 i 624 k.s.h. nakazywała
przyjąć, że tryb rejestrowy jest niezależny od trybu przewidzianego przez art. 623
§ 3 k.s.h. i te przepisy nie uzależniały dokonania wpisu do rejestru przedsiębiorców
spółki już zarejestrowanej od wypełnienia obowiązków dostosowawczych w nich
określonych.
Nie można zatem podzielić stanowiska skarżącego, że Sąd II instancji
naruszył art. 612 k.s.h. przyjmując, że wobec wnioskodawcy nie ma zastosowania
art. 623 § 1 i 624 § 2 k.s.h. W rzeczywistości Sąd II instancji wyraził pogląd, że art.
623 § 1 i 624 § 2 k.s.h. dotyczy również wnioskodawcy, lecz tryb postępowania
przewidziany przez te przepisy nie pozostaje w związku z rozpoznaniem wniosku
o dokonanie wpisu do rejestru.
Powyższa ocena została w ramach skargi kasacyjnej zakwestionowana
w istocie poprzez zarzut błędnej wykładni art. 623 § 1 i art. 624 § 2 k.s.h. oraz art.
6
623 § 3 w związku z art. 23 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz zarzut
błędnej wykładni przepisów ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. – Przepisy
wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (art. 7, art. 8 i art. 9 § 2 tej
ustawy).
Także te zarzuty były nieuzasadnione.
Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 przepisów wprowadzających ustawę
o Krajowym Rejestrze Sądowym (u. o K.R.S) na spółki wpisane do rejestru
sądowego został nałożony obowiązek złożenia wniosków o wpis do rejestru
przedsiębiorców prowadzonego przez Krajowy Rejestr Sądowy. Wprowadzenie
tego wymogu, w powiązaniu z rozwiązaniami przyjętymi w przepisach ustawy
o Krajowym Rejestrze Sądowym dotyczącymi nowej formy prowadzenia rejestru
w systemie informatycznym, jego jawności (art. 8) i powszechnej dostępności
(art. 10) oraz tzw. jawności materialnej (ar. 14) związanej z treścią wpisów
w rejestrze, nakazuje przyjąć, że zamiarem ustawodawcy było zapewnienie
szybkiego wpisania do rejestru przedsiębiorców spółek zarejestrowanych wcześniej
w rejestrze sądowym. Wskazuje na to jednoznacznie także treść art. 8 ust. 1
przepisów wprowadzających u. o K.R.S., który zobowiązał te podmioty do złożenia
stosownych wniosków o wpis w stosunkowo krótkim terminie do 31.12.2003 r.
(w ciągu 2 lat obowiązywania ustawy).
Przepisy wspomnianej wyżej ustawy nie zawierały przy tym żadnych norm
szczególnych przewidujących spełnienie jakichkolwiek dodatkowych warunków
przez podmioty określone w art. 7 ust 1, poza złożeniem samego wniosku o wpis.
Ewentualna konieczność spełnienia dodatkowych wymogów przy ich wpisywaniu
do Krajowego Rejestru Sądowego groziłaby wydłużeniem procesu rejestracji.
Jednocześnie zaś w art. 9 ust. 2 przepisów wprowadzających u. o K.R.S.
przewidziano, że do czasu rejestracji, zgodnie z przepisami ustawy o K.R.S.,
zachowują moc dotychczasowe wpisy w rejestrze sądowym. Ustawodawca założył
zatem, że po wejściu w życie przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym
w obrocie występować będą nadal np. spółki akcyjne działające w oparciu
o dotychczasowe wpisy w rejestrach sądowych, których treść nie musiała
7
odpowiadać wymogom kapitałowym przewidzianych dla tych spółek w k.s.h.,
który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2001 r.
Trudno też przyjąć, aby zamiarem ustawodawcy było zróżnicowanie
sytuacji działających wcześniej spółek w zależności od tego, w jakim rejestrze
byłyby wpisane i stawianie dalej idących wymogów związanych z przepisami
k.s.h. w zakresie np. wysokości kapitału zakładowego wobec tych spółek, które
wypełniły obowiązek nałożony w art. 7 ust. 1 przepisów wprowadzających
u o K.R.S. i złożyły wniosek o wpis do K.R.S. W tym przypadku spółki te nie
mogłyby uzyskać wpisu i znalazłyby się w sytuacji takiej, jak te podmioty, które
obowiązku ubiegania się o nowy wpis w rejestrze nie wykonały.
Przyjęcie poglądu, że spółki, które złożyły wniosek o wpis do K.R.S. przed
31.12.2003 r. miały obowiązek spełnienia wszystkich wymogów przewidzianych dla
nich w przepisach k.s.h. według stanu na dzień orzekania o wpisie oznaczałoby też,
że różna byłaby sytuacja tych spółek w zależności od tempa rozpoznawania
wniosków o ich rejestrację. Spółki, których wnioski zostałyby złożone i rozpoznane
przed 31.12.2003 r. przykładowo nie musiałyby zadbać o podwyższenie swojego
kapitału zakładowego do wysokości wskazanej w art. 624 § 2 k.s.h., aby uzyskać
wpis do K.R.S., a spółki, których wnioski byłyby rozpoznawane później, byłyby
zmuszone do ich odpowiedniego uzupełnienia, co jeszcze dodatkowo wydłużałoby
proces ich wpisywania do K.R.S.
Tymczasem obowiązek wypełnienia przez spółki obowiązków
dostosowawczych, o których mowa w art. 623 i 624 k.s.h. został na nie nałożony
niezależnie od faktu, w jakim rejestrze były wpisane według stanu na dzień
31.12.2003 r. Jest to istotny argument dla stanowiska wyrażonego przez Sąd
II instancji, że treść art. 623 i 624 nie stanowiła podstaw sankcji polegającej na
odmowie dokonania wpisu do rejestru przedsiębiorców spółki akcyjnej
zarejestrowanej wcześniej w rejestrze sądowym i ubiegającej się o wpis na
podstawie wniosku złożonego stosownie do wymogu określonego przez art. 7
ust. 1 przepisów wprowadzonych u. o K.R.S.
Pogląd ten jest uzasadniony tym bardziej, że art. 623 § 3 k.s.h. przewiduje
odrębny tryb postępowania w przypadku naruszenia przez spółkę obowiązków
8
dostosowawczych, wynikających z brzmienia art. 623 § 1 i 624 § 2 k.s.h.
Umożliwia on sądowi rejestrowemu wezwanie spółki do usunięcia naruszenia
w terminie do 6 m-cy, a w przypadku niewykonania tego obowiązku zezwala na
wydanie postanowienia o rozwiązaniu spółki.
Przepis ten zawiera zatem wyraźnie inny rodzaj sankcji niż odmowa
wpisania do rejestru przedsiębiorców spółki zarejestrowanej wcześniej w oparciu
o przepisy kodeksu handlowego.
Wyprowadzanie z brzmienia przepisów art. 623 § 1 i 624 § 2 k.s.h.
podstaw dla odmowy przerejestrowania spółki do nowego rejestru oznaczałoby
również potencjalne niebezpieczeństwo wytworzenia sytuacji, w której część
spółek zarejestrowanych dotychczas w rejestrze sądowym ubiegałaby się ciągle
o wpis w K.R.S., nie spełniając wymogów określonych przez przepisy k.s.h.
przy rozpoznawaniu ich wniosków po 31.12.2003 r., zaś jednocześnie po tej
dacie mogłyby znajdować się w tym rejestrze spółki wpisane przed dniem
31.12.2003, które po uzyskaniu wpisu nie wykonały obowiązków
dostosowawczych.
Ich dane zawarte w Krajowym Rejestrze Sądowym np. co do wysokości
kapitału zakładowego mogłyby odpowiadać tej samej wysokości co dane spółek
które ubiegałyby się dopiero o taki wpis i nie mogły go z tego powodu uzyskać,
mimo że wszystkie te podmioty wnioski o rejestrację złożyły zachowując termin
przewidziany do 31.12.2003 r. Nie jest to jednocześnie jedyny przykład sytuacji,
w której regulacja szczególna zezwalałaby na dokonanie wpisu do K.R.S.
spółki, której wysokość kapitału zakładowego nie odpowiadałaby wymogom
określonym w przepisach k.s.h.
Taki przypadek przewiduje wprost art. 624 § 4 k.s.h. dla spółek
w organizacji, które wnioski o wpis złożyły przed dniem ogłoszenia tej ustawy.
Z brzmienia tego przepisu wynika też, że ustawodawca przy rejestracji spółki
uznał za istotny dla rozstrzygania o wpisie moment złożenia wniosku o wpis.
Nadto zaś przewidział również, że do spółek tych stosuje się wymogi dotyczące
podwyższenia kapitału zakładowego określone w art. 624 § 1 i 624 § 2 k.s.h.
9
Treść tego przepisu potwierdza zatem również, że tryb związany
z wypełnieniem obowiązku dostosowawczego jest trybem odrębnym z trybem
rejestracji spółek już działających w chwili wejścia w życie przepisów k.s.h. bądź
ich ogłoszenia. Uwzględniając powyższe należało przyjąć, że spółka akcyjna
wpisana do rejestru sądowego, która złożyła wniosek o jej wpisanie do rejestru
przedsiębiorców w terminie określonym w art. 8 ust. 1 ustawy, Przepisy
wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym, dla uzyskania wpisu
w tym rejestrze po dniu 31.12.2003 r. nie musiała wykazać podwyższenia
kapitału zakładowego do wysokości określonej w art. 624 § 2 k.s.h.
Takiej wykładni powołanych wyżej przepisów nie sprzeciwia się również
treść art. 23 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Przepis ten przewiduje, że
sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod
względem formy i treści z przepisami prawa. Jest to przepis o charakterze
procesowym, który nie rozstrzyga samodzielnie jakie przepisy prawa mają być
brane pod uwagę. Jego treść nie przemawia więc za oceną, że sąd rejestrowy
w oparciu o ten przepis ma obowiązek stosowania np. jednakowych kryteriów
dla wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego spółki zakładanej w
oparciu o przepisy k.s.h. i spółki już działającej i zarejestrowanej pod rządem
przepisów k.h.
Dlatego też stwierdzenie, że spółka akcyjna będąca wnioskodawcą przy
uzyskaniu wpisu do krajowego Rejestru Sądowego nie musiała spełnić
wymogów przewidzianych w art. 624 § 2 k.s.h. co do wysokości kapitału
zakładowego nie musiało stanowić naruszenia art. 23 ustawy o krajowym
Rejestrze Sądowym wynikającego z jego błędnej wykładni, o ile regulacja
szczególna dotycząca rejestracji tego rodzaju spółek nie wymagała istotnie
brania pod uwagę treści art. 624 § 2 k.s.h., przy rozpoznawaniu wniosku o wpis.
Jak już wyżej wskazano za taką oceną przemawiała zaś wykładnia art.
623 i 624 k.s.h. w powiązaniu z przepisami art. 7 ust. 1, 8 i 9 ust. 2 przepisów
wprowadzających ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym.
Kierując się powyższą oceną oraz uwzględniając przytoczone wcześniej
motywy oceny zarzutów zawartych w skardze kasacyjnej, Sąd Najwyższy uznał
10
ją za pozbawioną uzasadnionych podstaw. Z tych względów podlegała ona
oddaleniu w oparciu o treść art. 39814
k.p.c.