Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 121/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 stycznia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
Protokolant Bożena Nowicka
w sprawie z powództwa S. H. i A. S.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej […]
o ustalenie,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 27 stycznia 2006 r.,
na rozprawie
skargi kasacyjnej powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 26 kwietnia 2005 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powodów na rzecz
pozwanej kwotę 600,- (sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2005 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
powodów S. H. i A. S. od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 27 października
2004 r. Tym ostatnim wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił żądanie powodów ustalenia,
że byli członkami Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej […] w okresie
czerwiec 1999 - czerwiec 2002.
Sąd pierwszej instancji nie czynił ustaleń faktycznych dotyczących przebiegu
Walnego Zgromadzenia Członków pozwanej Spółdzielni z dnia 28 czerwca 1999 r.
ani nie oceniał ważności zapadłych na nim uchwał. Uchwały te zostały uznane za
nieważne w wyniku postępowań przed sądami, przy czym nieważność uchwały
o wyborze członków Rady Nadzorczej została prawomocnie ustalona w sprawie
I C …/03. W sprawie tej powództwo zostało uznane przez pozwaną Spółdzielnię.
Sąd Okręgowy za podstawę oddalenia powództwa przyjął, że powodowie nie mają
interesu prawnego w domaganiu się ustalenia, iż pełnili funkcje członków Rady
Nadzorczej Spółdzielni w latach 1999 - 2003. Jeżeli bowiem zostali oni pozwani
w związku ze stwierdzeniem nieważności uchwały o wyborze Rady Nadzorczej, to
przysługuje im tam prawo obrony zapewniające wystarczającą ochronę prawną.
Nadto powodowie nie domagają się ustalenia stosunku prawnego lub prawa, lecz
faktu. Takie żądanie jest niedopuszczalne, także w odniesieniu do faktów prawnie
doniosłych z uwagi na ich konstytucyjne znaczenie dla powstania stosunku
prawnego lub prawa.
Oddalając apelację powodów Sąd Apelacyjny wskazał, że powodowie nie
żądają ustalenia prawa ani stosunku prawnego. Ponadto, przyjmując
dopuszczalność powództwa o ustalenie tzw. faktu prawotwórczego, Sąd uznał, że
żądanie powodów nie odnosi się do faktu o takim charakterze. W treści żądania
brak wyodrębnienia stosunku prawnego, którego istnienie powodowie zamierzają
wykazać. Walor stosunku prawnego podlegającego ustaleniu w trybie art.189 k.p.c.
miałaby ważność lub nieważność uchwały o wyborze Rady Nadzorczej pozwanej
3
Spółdzielni. Sąd Apelacyjny podzielił zatem stanowisko Sądu pierwszej instancji, że
powodowie żądali ustalenia faktu, co jest niedopuszczalne.
Sąd drugiej instancji podzielił także pogląd Sądu Okręgowego, że
powodowie nie wykazali interesu prawnego uzasadniającego ich żądanie. Nie jest
wystarczające ogólnikowe powołanie się na art.39 k.c. Powodowie mogliby co
najwyżej żądać ustalenia, że nie ponoszą odpowiedzialności odszkodowawczej
wobec konkretnego podmiotu lub ustalenia ważności konkretnej, zawartej przez
nich jako członków Rady Nadzorczej umowy. Wbrew przekonaniu powodów wyrok
zapadły w procesie o ustalenie wiąże tylko strony postępowania; nie zachodzi tu
przypadek rozszerzonej prawomocności.
Skarga kasacyjna powodów oparta została na podstawie naruszenia prawa
materialnego. Wskazuje się naruszenie art.189 k.p.c. polegające na przyjęciu, że
żądanie ustalenia członkostwa powodów w Radzie Nadzorczej pozwanej
Spółdzielni jest żądaniem ustalenia faktu, gdy w istocie chodzi o ustalenie faktu
prawotwórczego, który implikuje istnienie stosunku korporacyjnego łączącego
osobę fizyczną piastującą funkcję organu osoby prawnej z tą osobą prawną oraz na
przyjęciu, że powodowie nie mają interesu prawnego w domaganiu się ustalenia
istnienia takiego faktu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W obszernym uzasadnieniu skargi kasacyjnej powodowie wykazują
nietrafność stanowiska Sądu drugiej instancji w zakresie pojmowania tzw. faktu
prawotwórczego oraz w zakresie wystąpienia interesu prawnego powodów
uzasadniającego powództwo oparte na art.189 k.p.c. Jednak argumentacja ta nie
może odnieść zamierzonego przez skarżących skutku z przyczyny o charakterze
zasadniczym. Otóż skarżący całkowicie pomijają okoliczność, że istnieje
prawomocny wyrok sądu, zapadły w sprawie I C …/03, stwierdzający nieważność
uchwały Zgromadzenia Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej […] z
dnia 28 czerwca 1999 r. o wyborze członków Rady Nadzorczej Spółdzielni.
Tymczasem, jak wynika z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie
tylko strony i sąd, którzy je wydał, ale również inne sądy oraz inne organy
państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach przewidzianych
w ustawie także inne osoby. Prawomocnym wyrokiem zapadłym w sprawie
4
I C 533/03 Sądy orzekające w sprawie niniejszej są zatem związane. Wyrok zaś
tam zapadły, przesądzając nieważność uchwały o wyborze członków Rady
Nadzorczej Spółdzielni, jednocześnie przesądza fakt pełnienia, a raczej
niepełnienia, funkcji członków tej Rady przez osoby wskazane w uchwale z dnia 28
czerwca 1999 r.
Żądanie sformułowane przez powodów zmierza w istocie do ominięcia
skutków wynikających w istnienia prawomocnego orzeczenia
przesądzającego o nieważności wskazanej uchwały i z tej przyczyny nie mogło
zostać uwzględnione. W tej sytuacji tracą znaczenie dla wyniku niniejszego
postępowania podniesione w skardze kasacyjnej kwestie charakteru prawnego
przedmiotu zgłoszonego żądania oraz występowanie interesu prawnego po stronie
powodów. Nawet bowiem gdyby podzielić stanowisko skarżących, że ustalenie
faktu pełnienia funkcji członków Rady Nadzorczej jest ustaleniem tzw. faktu
prawotwórczego, a więc zgłoszenie żądania takiego ustalenia jest dopuszczalne na
podstawie art.189 k.p.c. oraz że mają oni interes prawny w domaganiu się takiego
ustalenia, ich żądanie nie mogłoby zostać uwzględnione.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, gdyż zaskarżone
orzeczenie odpowiada prawu mimo błędnego uzasadnienia (art. 39814
k.p.c.).
O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i art.108 § 1 k.p.c.
db