Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 53/05
POSTANOWIENIE
Dnia 26 stycznia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa L. D.
przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej przy ul. K. 2 w J.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 26 stycznia
2006 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Okręgowego w J.
z dnia 31 marca 2005 r.,
odrzuca skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w J. oddalił apelację pozwanej
Wspólnoty Mieszkaniowej od wyroku Sądu Rejonowego w J. z dnia 15 grudnia
2004 r. ustalającego nieważność uchwały Wspólnoty z dnia 29 kwietnia 2004 r. o
odwołaniu powoda ze składu zarządu. Nie podzielił zarzutu skarżącej, że właściwy
rzeczowo do rozpoznania sprawy był Sąd Okręgowy z uwagi na niemajątkowy
charakter żądania powoda. Stwierdził, że roszczenie powoda o ustalenie
nieważności uchwały miało charakter majątkowy. Ponadto, zaaprobował
stanowisko Sądu pierwszej instancji, że w świetle art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 24
czerwca 1994 r. o własności lokali do przyjęcia uchwały jest wymagane aby głosów
oddanych „za” było więcej niż połowa głosów wszystkich właścicieli przy czym głosy
właścicieli wstrzymujących się od głosowania lub niebiorących udziału w
głosowaniu należy traktować jako głosy przeciwne uchwale. Uznał też za trafną
ocenę, iż z powodu niezachowania powyższego sposobu ustalania liczby głosów
oddanych „za” w rozpoznawanej sprawie uchwał Wspólnoty z dnia 29 kwietnia
2004 r. była nieistniejącą i przez to nieważna, oraz, że dopuszczalne było
wystąpienie przez powoda odnośnie do tej uchwały w trybie art. 189 k.p.c. po tym
jak bezskutecznie upłynął termin z art. 25 ust 1 „a” ustawy o własności lokali.
W skardze kasacyjnej pozwana zarzuciła powyższemu wyrokowi nieważność
postępowania w związku z orzekaniem przez Sąd Rejonowy w sprawie, w której
właściwy jest sąd okręgowy bez względu na wartość przedmiotu sporu (art. 379 pkt
6 k.p.c.) oraz naruszenie prawa materialnego art. 23 i 25 ustawy o własności lokali
art. 58 k.c. i art. 189 k.p.c. Wnosiła o uchylenie zaskarżonego orzeczenia oraz
poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego, zniesienie postępowania
w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut nieważności postępowania skarżąca opierała na twierdzeniu, że roszczenie
powoda dotyczyło praw niemajątkowych. Wcześniej taki zarzut podniosła
3
w apelacji, w której jednak na wezwanie Sądu oznaczyła wartość przedmiotu
zaskarżenia na 1.000,- zł. Wymagało zatem rozważenia, czy sprawa o ustalenie
nieważności uchwały Wspólnoty Mieszkaniowej o odwołaniu powoda ze składu
Zarządu była sprawą o prawo niemajątkowe, czy też o prawo majątkowe i to nie
tylko w aspekcie nieważności dotychczasowego postępowania lecz w pierwszym
rzędzie z uwagi na problem dopuszczalności skargi kasacyjnej.
Generalnie problematyka charakteru sprawy mającej za swój przedmiot
uchwałę wspólnoty mieszkaniowej w kontekście oceny charakteru samego
uprawnienia do zakwestionowania uchwały bez odwoływania się do konkretnego
przedmiotu uchwały, względnie przyjęcia, że przesądzające znaczenie ma
przedmiot uchwały, została w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozstrzygnięta
jednolicie na korzyść poglądu, że o majątkowym lub niemajątkowym charakterze
takiej sprawy decyduje przedmiot uchwały (por. postanowienie z dnia 27 lutego
2001 r. V CZ 4/01 – OSNC 2001, nr 7 – 8, poz. 124, postanowienie z dnia 11 lutego
2003 r. V CZ 2 08/02 – nie publ., uchwała z dnia 7 stycznia 2004 r. III CZP 100/03 –
OSNC 2005, nr 2, poz. 29, uchwałą z dnia 9 grudnia 2005 r. III CZP 111/05 –
dotychczas nie publ.). Zgodnie z tym poglądem, nie ma jednego, wspólnego dla
wszystkich uchwał wspólnoty mieszkaniowej, kryterium rozstrzygającego
o majątkowym bądź niemajątkowym charakterze spraw dotyczących uchylenia,
uznania za nieistniejące lub ustalenia nieważności tych uchwał lecz w każdym
indywidualnym przypadku należy badać jakich praw podmiotowych uchwała
dotyczy – majątkowych czy niemajątkowych i stosownie do wyniku tego badania
kwalifikować rozpoznawaną sprawę. Kwalifikacja ta ma istotne znaczenie nie tylko
z uwagi na właściwość rzeczową sądu (art. 17 pkt 1 i 4 k.p.c.) i oznaczanie wartości
przedmiotu sporu czy zaskarżenia oraz ustalanie wysokości kosztów zastępstwa
procesowego ale także z uwagi na kwestię dopuszczalności skargi kasacyjnej.
W sprawie dotyczącej uchylenia, ustalenia nieistnienia lub nieważności uchwały
wspólnoty mieszkaniowej skarga kasacyjna przysługuje, jeżeli jest to sprawa
o prawa niemajątkowe lub gdy jest to sprawa o prawa majątkowe, w której wartość
przedmiotu zaskarżenia nie jest niższa niż 50.000,- złotych (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
Prawami majątkowymi są prawa wywodzące się bezpośrednio ze stosunków
obejmujących ekonomiczne interesy stron. Zalicza się do nich prawa rzeczowe,
4
majątkowe prawa małżeńskie i spadkowe uprawnienia z zobowiązań opiewających
na świadczenia materialne. Niemajątkowymi są prawa służące ochronie dóbr
osobistych oraz stosunków rodzinnych pomiędzy małżonkami, krewnymi,
powinowatymi. Niekiedy do praw niemajątkowych zalicza się także tzw. prawa
organizacyjne wynikające z przynależności do korporacji o charakterze
gospodarczym.
Wspólnotę mieszkaniową tworzy ogół właścicieli, których lokale wchodzą
w skład określonej nieruchomości (art. 6 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r.
o własności lokali, jedn. tekst Dz. U. 2000 r., Nr 80, poz. 903). Sprawami wspólnoty
kieruje zarząd, który, w przypadkach wspólnot obejmujących więcej niż 7 lokali, jest
wybierany przez właścicieli w formie podjęcia uchwały. Zarząd lub poszczególni
jego członkowie mogą być w każdej chwili odwołani (art. 20 w/w ustawy).
Przedmiotem zarządu jest wspólna rzecz, do której prawa przysługujące
właścicielom mają oczywisty charakter majątkowy. Także czynności podejmowane
przez zarząd, wymienione w art. 22 ustawy, z natury dotyczą interesu
ekonomicznego właścicieli lokali. Czynności te nie obejmują osobistych praw
członków zarządu lecz zawsze wyrażają interes ogółu właścicieli. Wymaga
podkreślenia, że członkowi zarządu nie przysługuje podmiotowe prawo do bycia
członkiem zarządu; jego status wynika z sytuacji faktycznej ukształtowanej wolą
większości wyrażoną w uchwale. Podejmując swego rodzaju obronę, w postaci
zaskarżenia uchwały, przed wyeliminowaniem konkretnej osoby z grona członków
zarządu występujący z określonym powództwem członek zarządu lub inny
właściciel (art. 25 ust. 1 ustawy o własności lokali, art. 189 k.p.c.) zmierza do
utrzymania dotychczasowego statusu quo przez wzgląd na konkretną osobę
jednakże w aspekcie spełniania przez nią wymogu należytego kierowania sprawami
wspólnoty, a nie w celu dania jej satysfakcji z przynależności do organu wspólnoty.
U podstaw zakwestionowania uchwały o wykluczeniu członka zarządu ze składu
zarządu leży więc interes ekonomiczny ogółu właścicieli lokali i ten interes określa
charakter sprawy o uchylenie, ustalenie nieistnienia lub nieważności uchwały
o wykluczeniu; jest to sprawa o prawa majątkowe. Trzeba się zgodzić, że
w rozważanej sytuacji może powstać trudność w określeniu wartości przedmiotu
sprawy i wartości zaskarżenia. Nie odbiera to jednak dochodzonemu prawu
5
charakteru majątkowego. W razie niemożności w ogóle ustalenia wartości
przedmiotu sporu (co przewidział ustawodawca w art. 15 ust. 3 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – Dz. U. Nr 167, poz.
1398, która wejdzie, w życie dnia 2 marca 2006 r.) może to stwarzać problemy na
tle art. 3982
§ 1, 3984
§ 2 i 3986
k.p.c. W rozpoznawanej sprawie problemy takie nie
występują ponieważ skarżący oznaczył wartość przedmiotu zaskarżenia w apelacji
na kwotę 1.000,- złotych i ta kwota wyznaczała wartość przedmiotu zaskarżenia
w skardze kasacyjnej. Z przedstawionych względów należało uznać, że skarga
kasacyjna w rozpoznawanej sprawie dotyczyła sprawy o prawa majątkowe
o wartości niższej niż określona w art. 3982
§ 1 k.p.c. Skutkowało to odrzuceniem
skargi jako niedopuszczalnej (art. 3986
§ 3 k.p.c.).