Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 17/06
POSTANOWIENIE
Dnia 27 kwietnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Komitetu Organizacyjnego Założycieli Spółdzielni
Mieszkaniowej "K." w W.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "S." w W.
o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 kwietnia 2006 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 13 stycznia 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Komitet Organizacyjny Założycieli Spółdzielni Mieszkaniowej „K.” wniósł
powództwo o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę Zebrania Przedstawicieli
o podziale Spółdzielni Mieszkaniowej „S.” przez wyodrębnienie części jej majątku,
tj. nieruchomości położonej w W. przy ul. K. 1, dla której jest prowadzona księga
wieczysta KW nr [… ]. Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa „S.” wniosła o
oddalenie powództwa.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 4 marca 2005 r., oddalił powództwo. W
uzasadnieniu wskazał, że nie zostały spełnione przesłanki przewidziane w art. 108a
ustawy - Prawo spółdzielcze (jedn. tekst: Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.;
dalej pr. spółdz.) w brzmieniu obowiązującym do dnia 15 stycznia 2003 r. Z
wnioskiem o zwołanie walnego zgromadzenia (zebrania przedstawicieli) w celu
dokonania podziału Spółdzielni wystąpił bowiem Komitet Domowy Budynku K .
dołączając listę członków, zamieszkujących w tym budynku wraz z ich podpisami,
popierających wydzielenie się tego budynku ze Spółdzielni i utworzenie własnej
Spółdzielni Mieszkaniowej „K”. Zdaniem Sądu, ów Komitet – zgodnie z
postanowieniami statutu Spółdzielni – nie był organem uprawnionym do
wystąpienia do zarządu Spółdzielni z żądaniem zwołania walnego zgromadzenia w
celu podjęcia uchwały o podziale Spółdzielni. Dołączenie zaś do wniosku listy
członków, których prawa i obowiązki majątkowe są związane z częścią majątku
Spółdzielni, w żadnym wypadku nie może zastąpić uchwały o wyodrębnieniu tego
majątku jako nowej spółdzielni.
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożyła Komisja Organizacyjna
Spółdzielni Mieszkaniowej „K”.
Postanowieniem z dnia 13 stycznia 2006 r., Sąd Apelacyjny odrzucił
apelację. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Apelacyjny podkreślił, że pozew w
rozpoznawanej sprawie został wniesiony przez podmiot o nazwie Komitet
Organizacyjny Założycieli Spółdzielni Mieszkaniowej „K”. W skład Komitetu,
zgodnie z podpisami złożonymi pod uchwałą z dnia 2 stycznia 2003 r., weszło 11
osób. Komitet Organizacyjny spełniał ponadto wymaganie z art. 6 § 2 pr. spółdz.
3
Tym samym należy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, przyjąć, że Komitet
Organizacyjny Założycieli Spółdzielni Mieszkaniowej „K.” posiadał zdolność sądową
(por. postanowienie SN z dnia 19 października 1990 r., IV CZ 206/90, OSNC 1991,
nr 10-12, poz. 131). Wyrok Sądu Okręgowego z dnia 4 marca 2005 r. został
zaskarżony apelacją, którą wniósł podmiot o nazwie Komisja Organizacyjna
Spółdzielni Mieszkaniowej „K.”, a zatem inny niż strona powodowa oznaczona w
wyroku. Zgodnie z wymienioną wyżej uchwałą z dnia 2 stycznia 2003 r., Komisja
Organizacyjna została powołana z grona Komitetu Organizacyjnego. Jako jej
zadanie zostało wskazane reprezentowanie interesów mieszkańców budynku przy
ul. K. 1 wobec Spółdzielni Mieszkaniowej „S.” oraz przed sądami, organami
administracji państwowej i samorządowej. Wyklucza to, zdaniem Sądu
Apelacyjnego, przyjęcie, że Komisja Organizacyjna jest uprawniona do
reprezentowania w niniejszym procesie Komitetu Organizacyjnego Założycieli
Spółdzielni Mieszkaniowej „K.” Komisji tej nie przysługuje zatem prawo zaskarżenia
wyroku z dnia 4 marca 2005 r.
Komitet Organizacyjny Założycieli Spółdzielni Mieszkaniowej „K.”, w imieniu
którego działa Komisja Organizacyjna Spółdzielni Mieszkaniowej „K.”, wniósł
zażalenie na postanowienie Sądu Apelacyjnego. W uzasadnieniu podkreślił, że
odpowiednie zastosowanie art. 6 § 1 pr. spółdz. do sytuacji uregulowanej w art.
108a § 1 pr. spółdz. prowadzi do wniosku, że nieformalna grupa członków
spółdzielni występujących z żądaniem zwołania walnego zgromadzenia w celu
podjęcia uchwały o podziale spółdzielni może powołać komisję organizacyjną w
składzie co najmniej trzech osób. Komisja Organizacyjna została utworzona
zgodnie z art. 6 § 1 w zw. z art. 108a § 1 pr. spółdz. i była upoważniona do
działania w takim samym zakresie, jak Komitet Organizacyjny, stanowiąc jego
organ. W związku z wątpliwościami Sądu Apelacyjnego w zakresie posiadania
zdolności sądowej przez Komisję Organizacyjną, Komitet Organizacyjny w uchwale
z dnia 8 lutego 2006 r. potwierdził wszystkie czynności procesowe podejmowane
przez Komisję Organizacyjną w sprawie o wydanie orzeczenia zastępującego
uchwałę o podziale spółdzielni, w szczególności zaś potwierdził wniesienie przez
nią apelacji od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 4 marca 2005 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Przepisy umożliwiające podział spółdzielni na żądanie mniejszości w celu
odwrócenia dokonywanych w latach 60-tych i 70-tych XX wieku procesów
centralizacyjnych i koncentracyjnych zostały zamieszczone początkowo w art. 9
ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności
spółdzielczości (Dz. U. Nr 6, poz. 36 ze zm.). Miały one jednak zastosowanie
przejściowe, mianowicie pozwalały na wystąpienie z żądaniem zwołania walnego
zgromadzenia w sprawie podziału spółdzielni tylko do dnia 31 grudnia 1990 r.
Przepisy art. 108a pr. spółdz., wprowadzone przez ustawę z dnia 15 grudnia
2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 4, poz. 27), są
wzorowane na art. 9 ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. Artykuł 108a pr. spółdz.
został następnie uchylony przez art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2002 r.
o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 240, poz. 2058), który z kolei został uznany przez Trybunał
Konstytucyjny w wyroku z dnia 20 kwietnia 2005 r., K 42/02 (OTK 2005, nr 4A, poz.
38), za niezgodny z art. 2 i art. 58 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.
Instytucja podziału spółdzielni na żądanie mniejszości została przywrócona na
podstawie wspomnianego wyroku ze skutkiem ex tunc. W tej sytuacji należy
przyjąć, że uchylenie art. 108a pr. spółdz. zostało uznane za niebyłe.
Zgodnie z art. 108a § 1 pr. spółdz. podziału spółdzielni mogą żądać
członkowie, których prawa i obowiązki majątkowe są związane z wyodrębnioną
organizacyjnie jednostką spółdzielni albo z częścią majątku spółdzielni, która
nadaje się do takiego wyodrębnienia. Wyodrębnioną organizacyjnie jednostką
spółdzielni może być, w zależności od wielkości spółdzielni mieszkaniowej oraz
postanowień jej statutu, np. osiedle, kolonia, kilka budynków, a nawet jeden
budynek. Natomiast częścią majątku spółdzielni, która nadaje się do takiego
wyodrębnienia, może być z reguły jeden lub kilka budynków. Według art. 108a § 7
pr. spółdz. podziału spółdzielni może żądać również organ spółdzielni powołany do
reprezentowania członków, których prawa i obowiązki majątkowe są związane
z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni. Takim organem może być,
w zależności od wielkości spółdzielni mieszkaniowej oraz postanowień jej statutu,
np. rada osiedla, komitet kolonii bądź komitet domowy. Należy podkreślić, że
według § 16 ust. 1 pkt 4 statutu pozwanej Spółdzielni „Organami samorządu
5
Spółdzielni są (...) Komitety Domowe (KD).”, a zgodnie z § 29 ust. 1
„Reprezentantem członków zamieszkujących w budynku jest Komitet Domowy.”.
Niezależnie od tego, czy z żądaniem podziału występują członkowie, czy
organ ich reprezentujący, jako podmiot zgłaszający żądanie musi być traktowana
spółdzielnia mieszkaniowa w organizacji, a więc korporacja, która obejmuje
wszystkich członków, których prawa i obowiązki majątkowe są związane
z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni albo z częścią majątku
spółdzielni, która nadaje się do takiego wyodrębnienia. Ogólna regulacja dotycząca
spółdzielni w organizacji została zamieszczona w przepisach art. 6, 7 i 11 pr.
spółdz., które, zgodnie z art. 108a § 1 in fine pr. spółdz., mają odpowiednie
zastosowanie w zakresie reprezentacji wyżej wymienionych członków. Spółdzielnia
w organizacji nie jest, w przeciwieństwie do spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w organizacji oraz spółki akcyjnej w organizacji, jednostką
organizacyjną, do której na podstawie art. 331
§ 1 k.c. stosuje się odpowiednio
przepisy o osobach prawnych. Ustawa nie przyznaje bowiem spółdzielni
w organizacji zdolności prawnej. Spostrzeżenie to odnosi się również do spółdzielni
w organizacji, o której mowa w art. 108a pr. spółdz. Takiej spółdzielni przysługuje
natomiast zdolność sądowa na podstawie art. 108a § 4 pr. spółdz. Zdolność ta
wszakże została ograniczona do możliwości wystąpienia do sądu z powództwem
o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę walnego zgromadzenia spółdzielni
o jej podziale. Według postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 października
1990 r., IV CZ 206/90 (OSNC 1991, nr 10, poz. 131), „Komisja organizacyjna
reprezentująca członków spółdzielni, których prawa i obowiązki majątkowe są
związane z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni albo z częścią
majątku spółdzielni nadającą się do takiego wyodrębnienia, ma zdolność sądową
w sprawie o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę walnego zgromadzenia
o podziale spółdzielni”. Sąd Najwyższy w niniejszym składzie nie podziela tego
poglądu. Zgodnie z art. 64 § 2 k.p.c. „Zdolność sądową mają także organizacje
społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów,
choćby nie posiadały osobowości prawnej”. „Organizacją społeczną” w rozumieniu
tego przepisu jest spółdzielnia mieszkaniowa w organizacji, obejmująca członków,
których prawa i obowiązki majątkowe są związane z wyodrębnioną organizacyjnie
6
jednostką spółdzielni albo z częścią majątku spółdzielni, która nadaje się do takiego
wyodrębnienia, nie zaś komisja organizacyjna, reprezentująca wymienionych
członków. Wynika to zresztą expressis verbis z art. 108a § 4 w zw. z § 1 pr. spółdz.
W niniejszej sprawie problem sprowadza się zatem nie tyle do właściwego
określenia strony powodowej, ale jej reprezentacji w postępowaniu cywilnym
o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę walnego zgromadzenia o podziale
Spółdzielni. Sądy obydwu instancji nie ustaliły, jaka relacja istnieje między
Komitetem Domowym (który żądał zwołania walnego zgromadzenia w celu
dokonania podziału Spółdzielni, a w celu zapewne pełniejszej legitymizacji tego
żądania zebrał podpisy członków popierających wydzielenie się budynku ze
Spółdzielni) a Komitetem Organizacyjnym Założycieli Spółdzielni Mieszkaniowej
„K.” (który następnie wystąpił z powództwem do Sądu). Skoro Komitet
Organizacyjny może być jedynie traktowany jako reprezentant członków
żądających podziału Spółdzielni, bezprzedmiotowe są rozważania Sądu
Apelacyjnego dotyczące tego, czy liczba członków owego Komitetu odpowiada
minimalnej liczbie założycieli. Co zaś dotyczy Komisji Organizacyjnej, należy
zgodzić się z Sądem Apelacyjnym, że nie jest ona uprawniona do reprezentowania
w niniejszym procesie Komitetu Organizacyjnego. Sąd ten nie wyjaśnił wszakże
tego, co jest istotne, mianowicie, czy Komisja Organizacyjna jest uprawniona do
reprezentowania członków, których prawa i obowiązki majątkowe są związane
z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni albo z częścią majątku
spółdzielni, która nadaje się do takiego wyodrębnienia, a w konsekwencji, czy jest
ona komisją organizacyjną w rozumieniu art. 6 § 1 pr. spółdz. W tej sytuacji trafne
okazały się podniesione w zażaleniu zarzuty naruszenia przez Sąd Apelacyjny
przepisów art. 6 § 1 i art. 108a pr. spółdz.
Zaskarżone postanowienie należało więc uchylić na podstawie art. 39815
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 2 i 3 k.p.c.
jc