Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 8/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 maja 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
Protokolant Izabela Czapowska
w sprawie z powództwa Samodzielnego Publicznego Szpitala Wojewódzkiego
[…]
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia oraz Skarbowi Państwa - Radzie
Ministrów i Ministrowi Skarbu Państwa
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 18 maja 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 3 marca 2005 r.,
oddala skargę kasacyjną, odstępuje od obciążenia powoda
kosztami postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny oddalił apelację powodowego Samodzielnego Publicznego
Szpitala Wojewódzkiego w S. od wyroku Sądu Okręgowego w B., którym oddalono
żądanie powoda zasądzenia od pozwanych Narodowego Funduszu Zdrowia i
Skarbu Państwa – Rady Ministrów kwoty 2035355,14 zł z tym, że spełnienie
świadczenia przez jednego z nich zwalnia drugiego; ponadto od pierwszego z
pozwanych kwoty 1428856,22 zł, a od drugiego kwoty 11948086,26 zł. Sąd
Apelacyjny stwierdził, że powodowy Szpital nie udowodnił wyższej ilości usług
zdrowotnych wykonanych na rzecz osób ubezpieczonych w warunkach określonych
w art.7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (DZ. U. Nr
91, poz. 408, ze zm. - dalej: o z.o.z.) od ilości określonych w umowach zawartych
z pozwanym Funduszem, a także usług zdrowotnych na rzecz osób
nieubezpieczonych w Narodowym Funduszu Zdrowia. Sąd Apelacyjny ponadto
uznał, że żadna norma prawna nie nałożyła na pozwany Fundusz obowiązku
zwrotu kosztów poniesionych przez powodowy Szpital w związku z wejściem w
życie art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie
kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm. – dalej: „ustawa z
dnia 16 grudnia 1994 r.”), wprowadzonego ustawą z dnia 22 grudnia 2000 r. o
zmianie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych
wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o
zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2001 r. Nr 5, poz. 45 – dalej: „ustawa 203”).
Jednocześnie wykluczył możliwość posłużenia się art. 3571
k.c. dla skonstruowania
roszczenia powoda wobec pozwanego Narodowego Funduszu Zdrowia. Ponadto
Sąd Apelacyjny uznał, że brak podstaw do przypisania Skarbowi Państwa
odpowiedzialności na podstawie art. 417 k.c. z tytułu tzw. „zaniechania
legislacyjnego”.
Skarga kasacyjna powoda - oparta na obu podstawach z art. 3983
k.p.c. -
zawiera zarzut naruszenia art. 3, 228, 230, 232 i art. 382 k.p.c., oraz art. 3571
,
361§2, 388§1 w zw. z art. 487§2, art. 417§1, 752 i art. 753§2 k.c., ponadto art. 2,
3
7, 68, 77 ust. 1, art. 146 ust.2 i ust. 4 pkt. 1 Konstytucji RP, a także art. 1 ust. 1 art.
7, 20 ust. 1 i art. 35b ust.1,2 o z.o.z. i zmierza do uchylenia zaskarżonego wyroku
oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Należy podkreślić, że wskutek nowelizacji k.p.c. dokonanej ustawą z dnia
22 grudnia 2004 r. (Dz. U. z 2005r., Nr 13, poz. 98) wyłączono możliwość oparcia
kasacji na zarzutach dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). W ten sposób doszło do ścisłego zharmonizowania podstaw
kasacyjnych z charakterem postępowania kasacyjnego i zakresem rozpoznania
skargi, oznaczonym w art. 39813
§ 2 k.p.c., a także do jednoznacznego określenia
funkcji Sądu Najwyższego jako sądu prawa, sprawującego nadzór nad
działalnością sądów powszechnych w zakresie orzekania (art. 183 ust. 1
Konstytucji).
Z treści i kompozycji art. 3983
k.p.c. wynika, że jakkolwiek generalnie
dopuszczalne jest - jak dotychczas - oparcie skargi kasacyjnej na podstawie
naruszenia przepisów postępowania, to jednak z wyłączeniem zarzutów
dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów, choćby naruszenie odnośnych
przepisów mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Inaczej mówiąc,
niedopuszczalne jest oparcie kasacji na podstawie, którą wypełniają takie właśnie
zarzuty (verba legis: "podstawą skargi nie mogą być..."). W tej sytuacji zarzuty
skargi kasacyjnej dotyczące ustalenia faktów bądź oceny dowodów, niewskazujące
na inne naruszenia prawa, podlegały pominięciu jako nieoparte na ustawowej
podstawie.
Z punktu widzenia drugiej podstawy kasacyjnej podniesiony zarzut
zaniechania przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego nie ma cech pogwałcenia
istotnych przepisów postępowania już tylko z tej przyczyny, że skarżący nie
wykazał, dlaczego pominięcie tego dowodu wpłynęło stanowczo na wynik sprawy.
Na marginesie, zaniechanie przeprowadzenia przez sąd pierwszej instancji dowodu
z opinii biegłego nie prowadzi do naruszenia przez sąd drugiej instancji
wskazanych w skardze kasacyjnej przepisów procedury.
4
Bezzasadny okazał się zarzut naruszenia art. 3571
§ 1 k.c. w odniesieniu do
umów o udzielanie ubezpieczonym świadczeń zdrowotnych obejmujących rok
2001. Klauzula rebus sic stantibus jest instytucją o charakterze wyjątkowym. Obok
wystąpienia nadzwyczajnych zmian, które muszą powodować określone skutki,
wymaga ona, aby strony przy zawarciu umowy nie przewidywały tych skutków, tj.
nadmiernych trudności w spełnieniu świadczenia lub rażącej straty w wyniku
spełnienia świadczenia. Wymaganie to jest zrozumiałe, gdyby bowiem strony
przewidywały wspomniane skutki, zmianę okoliczności trudno byłoby uznać za
nadzwyczajną. Stwierdzenie nadzwyczajnej zmiany okoliczności wymaga
porównania warunków, w jakich zawierano umowę z warunkami, w jakich przyszło
ją wykonywać. Jeżeli strony zawierały umowę w anormalnych warunkach, licząc na
ustabilizowanie stosunków w czasie wykonywania umowy, a do oczekiwanego
ustabilizowania stosunków nie doszło, nie można się powołać na art. 3571
§ 1 k.c.
Bezzasadny jest również zarzut naruszenia art. 417 k.c. Zagadnienie
dotyczące podstawy prawnej do przypisania Narodowemu Funduszowi Zdrowia
(poprzednio kasom chorych) obowiązku uczestniczenia w poniesieniu kosztów
związanych z finansowymi konsekwencjami tzw. „ustawy 203” było przedmiotem
rozstrzygnięcia składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, który w uchwale z dnia
30 marca 2006 r., IIICZP 130/05 (dotychczas niepublikowana) stwierdził: „artykuł 4a
ustawy z dnia 19 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym kształtowaniu przyrostu
przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.
U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) stanowi – w związku z art. 56 k.c. – podstawę
roszczenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w stosunku do
kasy chorych (Narodowego Funduszu Zdrowia) o zwrot zwiększonego
wynagrodzenia pracowników, jeżeli zakład ten, mimo prawidłowego
gospodarowania środkami uzyskanymi na podstawie umowy o udzielenie
świadczeń zdrowotnych, nie mógł tych kosztów pokryć w całości lub w części”.
Z obszernej argumentacji wynika, że włączenie obciążenia powstałego na
podstawie art. 4a w treść stosunku zobowiązaniowego o udzielenie świadczeń
zdrowotnych prowadziło do istotnej modyfikacji, a w istocie do rozszerzenia
zobowiązania do finansowania tych świadczeń. Oznacza to, że zakład opieki
zdrowotnej mógł domagać się renegocjacji umowy, tak by w uzasadnionym
5
rozmiarze uwzględniała ona koszt zwiększonych wypłat z tytułu wynagrodzeń,
a w wypadku odmowy renegocjacji mógł domagać się zwrotu – w analogicznym
zakresie – spełnionych z tego tytułu świadczeń. Zobowiązanie powinno być bowiem
wykonane zgodnie z jego treścią oraz w sposób odpowiadający kryteriom
wynikającym z zasad współżycia społecznego i celu społeczno-gospodarczego
(art. 354 § 1 k.c.).
Stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale, i aprobowane przez
Sąd Najwyższy rozpoznający skargę kasacyjną, co do znaczenia art. 4a ustawy
z dnia 16 grudnia 1994 r. i jego skutków w odniesieniu do stosunku
zobowiązaniowego łączącego strony, prowadzi do wniosku, że nie można przypisać
pozwanemu Skarbowi Państwa – Radzie Ministrów deliktu konstytucyjnego
w postaci tzw. „zaniechania legislacyjnego”.
Wskazać na koniec trzeba, że wobec braku zarzutu naruszenia art. 4a
ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. usuwa się spod oceny Sądu Najwyższego
prawidłowość oddalenia roszczenia powoda w stosunku do Narodowego Funduszu
Zdrowia o zwrot zwiększonego wynagrodzenia pracowników.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.
db