Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 66/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 lipca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa Szpitala Dziecięcego […]
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 lipca 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 8 lutego 2005 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powód – Szpital Dziecięcy domagał się od NFZ kwoty 4.512.290,38 zł z
tytułu zwrotu wydatków poniesionych przez powoda w 2001 r. na wypłatę na rzecz
jego pracowników podwyżek wynagrodzeń wynikających z art. 4a z dnia 16 grudnia
1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych
wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r.,
z. 1, poz. 2 ze zm.). Powód powoływał się na obowiązek pozwanego polegający na
renegocjacji zawartych umów o świadczenie usług medycznych oraz na to, że po
zawarciu tych umów uchwalony został przepis z art. 4a ustawy z 16 grudnia 1994 r.
Wejście w życie tego przepisu stanowiło nadzwyczajną zmianę stosunków
w rozumieniu art. 3571
k.c. Strona pozwana negowała istnienie ustawowego
obowiązku finansowania podwyżek pracowników samodzielnych publicznych
zakładów opieki zdrowotnej.
Sąd Okręgowy oddalił powództwo, ustalając następujący stan faktyczny.
Strony łączyło pięć umów o udzielenie świadczeń zdrowotnych,
obejmujących różne postacie świadczeń medycznych. Przewidywano w nich
możliwość renegocjacji umów w razie systematycznego przekraczania liczby
świadczeń. W aneksach do umów uregulowano sposób finansowania świadczeń
medycznych. Powodowy Szpital dokonał podwyżek własnym pracownikom na
podstawie art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. Sąd Okręgowy uznał, że skoro
umowy łączące strony w sposób szczegółowy określały rozliczenia stron,
a postanowienia tych umów nie przewidywały obowiązku finansowania przez
pozwanego podwyżek dla pracowników Szpitala, to takie finansowanie nie było
przedmiotem umowy. W ocenie Sądu, nie było też podstaw do zastosowania art.
3571
k.c.
Apelacja strony pozwanej została oddalona jako nieuzasadniona. Sąd ten
stwierdził, że powód wywodził swoje roszczenie ze stosunku umownego łączącego
strony, a także wskazywał okoliczności mające uzasadniać zastosowanie art. 3571
3
k.c. Sąd Okręgowy rozpoznał istotę sprawy ponieważ wypowiedział się co do
zasadności żądania. Treść znajdujących się w aktach dokumentów
(umów i aneksów do tych umów) jest wystarczająca dla rozpoznania sprawy.
W stawce wynagrodzenia za wykonywanie świadczeń zdrowotnych mieszczą się
także koszty działalności zakładu opieki zdrowotnej; a na koszty te składają się
także wynagrodzenia wypłacane personelowi technicznemu i obsługi technicznej.
Negocjonowana zatem między stronami stawka wynagrodzenia za świadczenie
usług medycznych uwzględnia także koszty działalności kształtowanie m.in. przez
wypłatę wynagrodzeń dla osób wykonujących umowę. Przewidziany w art. 4a
ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. obowiązek wypłaty podwyższonego
wynagrodzenia pozostawał w związku z kosztami działalności strony powodowej.
Umowa stron nie uwzględniała kosztów działalności strony powodowej z tytułu
wykonywanych świadczeń zdrowotnych za 2001 r. spowodowanych zmianą ustawy
z dnia 16 grudnia 1994 r. Strona powodowa twierdziła, że wspomniana nowelizacja
miała charakter zdarzenia nadzwyczajnego w rozumieniu art. 3571
k.c. i nie można
było przewidywać tego zdarzenia w chwili zawierania umowy o świadczenie usług
medycznych. W ocenie Sądu Apelacyjnego, możliwość zastosowania art. 3571
k.c.
pojawia się tylko wówczas, gdy istnieje jeszcze stosunek obligacyjny, który miałby
być zmodyfikowany przez Sąd. Tymczasem we wspomnianych aneksach do umów
strona powodowa złożyła oświadczenie woli powodujące wygaśnięcie wszelkich
roszczeń majątkowych z tytułu umów o wykonywanie świadczeń zdrowotnych za
2001 r. Umowy obejmujące okres od dnia 1 stycznia 2001 – do dnia 31 grudnia
2001 r. zostały już wykonane. W rozpatrywanej sprawie, w ocenie Sądu
Apelacyjnego, przepis art. 3571 k.c. nie miał zastosowania, aczkolwiek Sąd ten nie
podzielił stanowiska Sądu pierwszej instancji, że wprowadzenie art. 4a do ustawy
z dnia 16 grudnia 1994 r. nie miało cech nadzwyczajnej zmiany stosunków, której,
strony nie mogły przewidzieć w chwili zawarcia umowy. Nie było jednak podstaw do
przyjmowania elementu przewidywania zmiany stosunków w chwili zawierania
umowy między stronami.
W kasacji powoda podnoszono zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. w zw.
z art. 368 § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. i art. 45 Konstytucji, art. 328 § 2 w zw. z art. 391
4
k.p.c., art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r., art. 190 ust. 1 Konstytucji, art. 405
k.c., art. 471 k.c. w zw. z art. 56 k.c. i art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. i art.
445 k.c. Skarżący domagał się uchylenia i zmiany wyroku w całości poprzez
uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie – uchylenia wyroku w całości
i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie można podzielić zapatrywania powoda, że „zaniechanie przez kasę
chorych renegocjacji cen jednostkowych świadczeń zdrowotnych z uwagi na
ustawowy obowiązek dokonania przyrostu wynagrodzeń jest bezprawne”
w rozumieniu przepisów o odpowiedzialności deliktowej (art. 415 k.c.). Ewentualny
obowiązek renegocjacji postanowień umów łączących powodowy Szpital
z pozwanym mógł mieć swoje źródło jedynie w treści tych umów. Nie wynikał on
natomiast z jakiegoś ogólnego obowiązku, którego naruszenie mogłoby świadczyć
o istnieniu czynu niedozwolonego po stronie pozwanego.
Treść żądania strony powodowej wskazuje na to, że strona ta wywodzi to
żądanie z wiążących strony umów i nadaje mu postać roszczenia o wykonanie tych
umów (zob. także motywacja zarzutu kasacyjnego naruszenie art. 471 k.c.; s. 7-8
skargi kasacyjnej). W tej sytuacji nie może być brany pod uwagę zarzut naruszenia
art. 405 k.c. Niedopuszczalny jest bowiem zbieg roszczenia z tytułu
bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniem o wykonanie umowy w całości lub w
części (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1998 r., I CKN 522/97, OSNC
1998, s. 11, poz. 176).
Podzielić natomiast należało zarzut naruszenia art. 4a ustawy z dnia
16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych
wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1995 r.,
Nr 1, poz. 2 ze zm.), ale przy przyjęciu innej argumentacji prawnej tego zarzutu, niż
zastosowana w skardze kasacyjnej. Interpretacja art. 4a była w dotychczasowym
orzecznictwie Sądu Najwyższego rozbieżna (por. np. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 17 marca 2005 r., III CK 405/04, z dnia 11 sierpnia 2005 r., II CK 79/05).
W uchwale siedmiu sędziów z dnia 30 marca 2006 r. ostatecznie stwierdzono, że
art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. stanowi – w związku z art. 56 k.c. –
podstawę roszczenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej
5
w stosunku do kasy chorych (NFZ) o zwrot kosztów zwiększonego wynagrodzenia
pracowników, jeżeli zakład ten, mimo prawidłowego gospodarowania środkami
uzyskanymi na podstawie umowy o udzielenie świadczeń zdrowotnych, nie mógł
tych kosztów pokryć w całości lub w części. Wprawdzie uchwała ta nie uzyskała
mocy zasady prawnej w rozumieniu art. 61 § 6 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r.
o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2002 r., Nr 240, poz. 2052 ze zm.), ale skład
orzekający w niniejszej sprawie podziela zasadnicze stanowisko przedstawione we
wskazanej uchwale. Stanowisko takie było akceptowane w orzeczeniach Sądu
Najwyższego wydanych po zapadnięciu wspomnianej uchwały (por. up. wyroku
z dnia 19 maja 2006 r., III CK 221/05; nieopublik.; wyrok z dnia 10 maja 2005 r.,
III CK 196/05).
Skoro przepis art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. mógłby stanowić
jednak podstawę roszczenia powodowego Szpitala wobec NFZ, należało
zaskarżony wyrok uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania
(art. 39815
§ 1 k.p.c.). W tej sytuacji dla rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego
bezprzedmiotowe pozostają pozostałe zarzuty zgłoszone w skardze kasacyjnej.

III CSK 66/05

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia