Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 75/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 lipca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
Protokolant Anna Banasiuk
w sprawie z powództwa Banku I. S.- E. Spółki Akcyjnej w W.
przeciwko K. M., P. F. J. F. i S. M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 14 lipca 2006 r.,
skargi kasacyjnej pozwanej J. F. od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 8 listopada 2005 r.,
I. prostuje komparycję zaskarżonego wyroku w zakresie
oznaczenia nazwiska pozwanego S. F. przez wpisanie w
miejsce "F." nazwiska "M.".
II. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd pierwszej instancji utrzymał w całości w mocy nakaz zapłaty wobec
pozwanej J. F., uznając, że zobowiązanie tej pozwanej wynika z poręczenia
weksla gwarancyjnego in blanco wystawionego przez kredytobiorców. Sąd ten
stwierdził, że pozwana J. F. zabezpieczyła przez poręczenie wekslowe zapłatę
długu wekslowego, a w podpisanej własnoręcznie deklaracji wekslowej wyraziła
także zgodę na wypełnienie weksla przez stronę powodową w każdym czasie oraz
na opatrzenie go datą płatności według uznania banku. Ponieważ termin płatności
na wekslu został określony na 27 stycznia 2003 r., to termin ten jest decydujący dla
początku biegu terminu przedawnienia, uznał Sąd pierwszej instancji.
Apelację pozwanej J. F. oddalił Sąd Apelacyjny w punkcie pierwszym
sentencji wyroku i wyraził pogląd, że akcesoryjny charakter awalu przejawia się
w tym, że zobowiązanie awalisty uzależnione jest od istnienia zobowiązania
poręczonego i że poręczyciel odpowiada w tych samych granicach i pod tymi
samymi warunkami pod którymi odpowiada poręczony. Sąd ten uznał,
że wadliwość stosunku podstawowego, kazualnego, nie ma wpływu na ważność
zobowiązania poręczyciela, którego odpowiedzialność ograniczona jest czasowo
terminem przedawnienia zobowiązania, a więc roszczenie przeciwko akceptantowi
przedawnia się po upływie trzech lat od dnia płatności weksla. Sąd odwoławczy
ocenił, że weksel został wypełniony zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa,
a ponieważ termin jego płatności został ustalony na 27 stycznia 2003 r. przeto nie
można mówić o przedawnieniu roszczenia powoda. W ocenie Sądu drugiej instancji
nie można uznać, że wypowiedzenie umowy kredytowej pozbawia wierzyciela
możliwości wypełnienia weksla in blanco na sumę odpowiadającą wysokości
zadłużenia wobec banku i wystąpienia z roszczeniem także przeciwko
poręczycielowi wekslowemu.
W skardze kasacyjnej pozwanej J. F. zaskarżono wyrok w punkcie
oddalającym apelację, zarzucając obrazę prawa materialnego, a w szczególności
art. 10 i art. 70 Prawa wekslowego oraz art. 118 i art. 120 § 1 k.c. poprzez błędną
3
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegającą na nieuwzględnieniu zarzutu
przedawnienia i stwierdzeniu, że weksel in blanco może zostać uzupełniony i
roszczenie wekslowe skutecznie dochodzone również po upływie terminu
przedawnienia zabezpieczonego wekslem roszczenia. Skarżąca akcentuje w
uzasadnieniu skargi kasacyjnej okoliczność, że podniesiony zarzut przedawnienia
dotyczył roszczenia ze stosunku podstawowego wynikającego z umowy
kredytowej, a zarzuty apelacji zmierzały do wykazania, że przedawniło się
roszczenie, które weksel zabezpiecza. W ocenie skarżącej bank nie mógł
skutecznie uzupełnić blankietu wekslowego po upływie terminu przedawnienia
należności podstawowej, a zatem innymi słowy bank mógł wypełnić weksel
i opatrzyć go datą płatności zanim przedawniło się jego roszczenie z umowy
kredytowej, czyli do dnia 7 października 2002 r. Za niemożliwy do zaakceptowania
uważa pozwana pogląd, że Bank mógł wypełnić weksel w każdym czasie, a więc
także po upływie terminu przedawnienia roszczenia podstawowego,
bo naruszałoby to ogólną zasadę wyrażoną w art. 117 § 1 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się uzasadniona wobec trafności zarzutu błędnej
wykładni i niewłaściwego zastosowania art. 10 prawa wekslowego. Sąd Apelacyjny
błędnie przyjął, że uzupełnienie przez powoda niezupełnego w chwili wystawienia
weksla gwarancyjnego, przez wpisanie w nim terminu płatności 27 stycznia 2003 r.,
nastąpiło zgodnie z przepisami prawa wobec wyrażenia przez pozwaną zgody
na treść deklaracji wekslowej, w której zastrzeżono możliwość wypełnienia weksla
w każdym czasie i opatrzenia go datą płatności wg uznania Banku.
Stanowisko Sądu odwoławczego nie jest trafne. Zarówno w piśmiennictwie
jak i w orzecznictwie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2004 r., sygn.
akt V CK 228/04, OSP 2005/11/130 z glosą częściowo aprobującą) wyrażono
pogląd, że na podstawie art. 10 pr. wekslowego można powoływać się na
niezgodność uzupełnienia blankietu weksla z otrzymanym upoważnieniem,
a polegającą na dokonaniu tego uzupełnienia już po przedawnieniu się
zabezpieczonego roszczenia wynikłego ze stosunku podstawowego.
Wystąpienie tej ostatniej okoliczności pozwana J. F. zarzucała w apelacji. Skoro
więc, tak jak w sprawie niniejszej, podstawą dochodzonego roszczenia jest weksel,
4
mający wcześniej postać weksla in blanco, to niezależnie od poprawności
ustalenia, że roszczenie wekslowe nie uległo przedawnieniu w terminie
wynikającym z art. 70 prawa wekslowego, Sąd nie jest zwolniony od obowiązku
rozważenia, czy weksel został wypełniony zgodnie z umową, a w szczególności
czy w chwili jego uzupełnienia istniało nieprzedawnione roszczenie podlegające
zabezpieczeniu (tak wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 października 1971 r.,
II CR 277/71, OSPiKA 1972/7-8/139; z dnia 19 listopada 20004 r., sygn. akt V CK
228/04, OSP 2005/11/130; z dnia 9 lutego 2005 r., sygn. II CK 426/04, LEX nr
147229; z dnia 14 grudnia 2004 r. sygn. II CK 259/04, LEX nr 164 785; z dnia
9 grudnia 2004 r., sygn. II CK 170/04, LEX nr 146408). Wykładnia postanowień
deklaracji wekslowej towarzyszącej wystawieniu weksla in blanco wręczanego dla
zabezpieczenia określonego roszczenia, prowadzi zazwyczaj do wniosku
(zob. wyrok SN z dnia 26 stycznia 2001 r., II CKN 25/00, niepubl.), że treścią
upoważnienia jest objęte jedynie uzupełnienie weksla przed upływem terminu
przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Użycie w deklaracji
wekslowej zwrotu przewidującego możliwość wypełnienia weksla w każdym czasie
oznacza dowolną chwilę, ale tylko przed upływem terminu przedawnienia
roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Także użycie w deklaracji wekslowej
zwrotu o możliwości opatrzenia weksla in blanco datą płatności według uznania
wierzyciela może być rozumiane jako dowolna data, ale mieszcząca się w okresie
od dnia wymagalności zabezpieczonego wekslem roszczenia do dnia upływu
terminu jego przedawnienia. Taka interpretacja odpowiada najbardziej sensownej
dla wręczających weksel in blanco interpretacji zwrotów mówiących o możliwości
wypełnienia go w każdym czasie i opatrzenia datą płatności według swego uznania.
Z powyższych względów pominięcie przez Sąd Apelacyjny dokonania oceny
stanu faktycznego z uwzględnieniem wskazanych wymogów wynikających
z prawidłowej interpretacji art. 10 pr. wekslowego i co najmniej przedwczesne
uznanie weksla za wypełniony zgodnie z obowiązującymi przepisami, skutkowało
uznaniem zasadności zarzutu naruszenia art. 10 pr. wekslowego, trafnie
uzasadnionego w skardze kasacyjnej. Również w piśmiennictwie prezentowany
jest trafny pogląd, że zarzut wypełnienia weksla in blanco po upływie terminu
przedawnienia zabezpieczonego nimi roszczenia ze stosunku podstawowego jest
5
zarzutem wypełnienia weksla niezgodnie z zawartym porozumieniem z wszystkimi
płynącymi stąd skutkami. Odmienne stanowisko musiałoby bowiem prowadzić do
trudnego do zaaprobowania poglądu, że zamiarem ustawodawcy była dodatkowa
ochrona roszczeń przedawnionych, skoro istotą instytucji przedawnienia jest
właśnie pozbawienie ochrony podmiotów, których roszczenia uległy przedawnieniu.
Przepis art. 10 pr. wekslowego zapewnia bowiem nabywcy weksla in blanco
ochronę nieco słabszą niż wynikająca z ogólnych zasad prawa wekslowego,
a zróżnicowanie to jest w pełni usprawiedliwione funkcją weksla gwarancyjnego,
która osłabia abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego.
Natomiast zarzut naruszenia art. 70 pr. wekslowego przez jego błędną
wykładnię nie okazał się trafny, skoro Sąd Apelacyjny zasadnie stwierdził,
że odpowiedzialność awalisty ograniczona jest trzyletnim terminem przedawnienia
roszczenia wekslowego, którego bieg liczy się od dnia płatności weksla, jednak
tylko przy założeniu, że roszczenie wekslowe remitenta w ogóle powstało wskutek
wypełnienia weksla in blanco zgodnie z zawartym porozumieniem.
Trafność zarzutów naruszenia art. 118 i art. 120 § k.c. uzasadniona jest tym,
że Sąd Apelacyjny zaniechał ich zastosowania do oceny przedawnienia
zabezpieczonego wekslem roszczenia ze stosunku podstawowego, wskutek
przyjęcia błędnego założenia, że okoliczność ta nie ma wpływu na ocenę
poprawności uzupełnienia weksla in blanco stosownie do wymogów wynikających
z art. 10 pr. wekslowego.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w pkt II sentencji, działając na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy dokonał również w pkt I sentencji sprostowania błędnie
oznaczonego w wyroku Sądu Apelacyjnego nazwiska jednego z pozwanych,
działając w tym przedmiocie na podstawie art. 350 § 1 i § 3 k.p.c. w związku z art.
39821
i art. 391 § 1 k.p.c.
Jz
/tp/