Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 187/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 lipca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący)
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
SSN Henryk Pietrzkowski
Protokolant Izabella Janke
w sprawie z powództwa T.O.
przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie […]
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 12 lipca 2006 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 9 listopada 2005 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Przedmiotem sprawy jest dochodzone, początkowo dwoma odrębnymi
pozwami, żądanie zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa, reprezentowanego
przez Wojewodę, na rzecz strony powodowej łącznie 643.029,26 zł. Kwota ta
obejmuje należności z tytułu podatków i wynagrodzeń pracowniczych, które zapłacił
Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej - Specjalistyczny Szpital Zespolony po
uzyskaniu podmiotowości prawnej na skutek wpisania do rejestru sądowego w dniu
17 kwietnia 1998 r., a które to należności obciążały Skarb Państwa, ponieważ
przed wspomnianym przekształceniem Szpital był jego jednostką budżetową.
Wierzytelność z tego tytułu była przedmiotem kolejnych cesji; ostatecznie należy do
T.O., który wstąpił do sprawy za zgodą stron w miejsce pierwotnej powódki A.O.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 30 lipca 2004 r. oddalił powództwo,
ustalając na podstawie zeznań świadków oraz opinii biegłego z zakresu
księgowości P.P., że Szpital po uzyskaniu samodzielności prawnej dysponował w
dalszym ciągu tylko środkami budżetowymi przekazywanymi mu przez Wojewodę
aż do końca lipca 1998 r. i z tych środków pokrył wspomniane należności powstałe
w okresie jego działalności jako jednostki budżetowej Skarbu Państwa. W takim zaś
stanie rzeczy usamodzielnionemu Szpitalowi nie przysługiwała z tego tytułu żadna
wierzytelność w stosunku do Skarbu Państwa, a zatem strona powodowa na skutek
cesji w istocie niczego nie nabyła, stąd też powództwo podlegało oddaleniu.
Apelacja strony powodowej od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 9 listopada 2005 r., który podzielił ustalenia faktyczne i
ocenę prawną Sądu I – ej Instancji.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył skargą kasacyjną powód. Zarzucił
naruszenie art. 33 k.c., art. 40 k.c. i art. 80 ustawy z dnia 13 października 1998 r. –
Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administracje publiczną (Dz. U. Nr
133, poz. 872, ze zm.), art. 37 k.c. w zw. z art. 35 b ust. 3, art. 53 ust. 1 i art. 60
ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej w zw. z art. 15
ustawy z dnia 5 stycznia 1991 r. prawo budżetowe, art. 33 ust. 1, art. 50 oraz art.
3
55 ustawy zoz, art. 3531
k.c. i § 12 umowy nr 4/98 z dnia 13 lipca 1998 r. oraz art.
65 k.c. i § 1 ugody z dnia 6 września 2000 r.
Procesowa podstawa skargi zawiera zarzuty naruszenia art. 278 k.p.c. w zw.
z art. 286 k.p.c. oraz art. 378 p 1, art. 382 i art. 385 k.p.c.
Na tych podstawach powód wnosi o uchylenie skarżonego wyroku,
ewentualnie także wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania, lub o jego uchylenie i uwzględnienie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Niniejsza sprawa nie jest jedynym sporem, jaki rozstrzygał Sąd Apelacyjny
na tle spłaconych przez samodzielne zakłady opieki zdrowotnej należności, które
powstały przed uzyskaniem przez nie odrębnej podmiotowości prawnej. Jedna z
takich spraw, prowadzona między tymi samymi stronami, o bardzo podobnym
stanie faktycznym, była także przedmiotem rozpoznania przez Sąd Najwyższy. W
sprawie tamtej chodziło również o sytuację, w której zobowiązanie z tytułu
wynagrodzenia za pracę powstało w czasie, kiedy Zakład Opieki Zdrowotnej
funkcjonował jeszcze jako jednostka budżetowa Skarbu Państwa, zaś uregulowanie
tego zobowiązania nastąpiło już po zarejestrowaniu tego Zakładu jako osoby
prawnej. W uzasadnieniu wyroku z dnia 26 stycznia 2005 r., V CK 407/04, Sąd
Najwyższy stanął na stanowisku, że przesądzające znaczenie ma tu fakt uzyskania
przez Zakład odrębnej od Skarbu Państwa podmiotowości prawnej. Z tą chwilą
bowiem dawny Szpital, będący jednostką budżetową, nie tylko nabył
samodzielność w obrocie prawnym, ale także przejął pełną odpowiedzialność za
gospodarowanie środkami publicznymi, niezależnie od źródeł ich pochodzenia.
Tezę tę, jako wyjściową, należy podzielić i przyjąć także przy rozstrzyganiu
niniejszej sprawy.
Tymczasem Sąd Apelacyjny, za Sądem Okręgowym, przywiązał zasadnicze
znaczenie do kwestii pochodzenia środków finansowych, którymi Samodzielny
Zakład Opieki Zdrowotnej regulował zobowiązania byłej jednostki budżetowej,
a raczej zobowiązania samego Skarbu Państwa, akcentując zarówno w ustaleniach
faktycznych, jak i w kwalifikacji prawnej tych ustaleń, że pokrycie przez
Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej należności Szpitala, pochodzących sprzed
4
uzyskania samodzielności prawnej na skutek zarejestrowania w dniu 17 kwietnia
1998 r., nastąpiło ze środków finansowych przekazywanych Samodzielnemu
Zakładowi przez Wojewodę. Należy podkreślić, że inaczej być nie mogło, skoro
umowa na udzielanie świadczeń zdrowotnych przez Samodzielny Publiczny
Zakład Opieki Zdrowotnej, na podstawie której Zakład ten miał otrzymywać
ustalone w niej na swoją działalność środki finansowe, została zawarta dopiero w
dniu 13 lipca 1998 r. W ten sposób doszło nieomal do zapoznania podstawowego
faktu, jakim jest autonomiczność i samodzielność osoby prawnej, powstałej na
skutek zarejestrowania Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej. Tym samym nie
sposób jest odeprzeć zarzutów skargi kasacyjnej, wskazujących na naruszenie
przez Sąd tej samodzielności prawnej, tj. art. 33, art. 37 i art. 40 k.c. oraz art. 33 i
art. 35 b ust. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.
U. Nr 91, poz. 408, ze zm.). Określanie zaś za biegłym, że przekazywane przez
Wojewodę temu Zakładowi środki finansowe są dotacją, pozostaje w oczywistej
sprzeczności z treścią art. 55 ustawy zoz, definiującym pojęcie dotacji budżetowej
w rozumieniu tej ustawy. Teoretycznie rzecz ujmując nie można wykluczyć, że
przekazując Samodzielnemu Zakładowi środki finansowe, Wojewoda mógł zastrzec
na jaki konkretnie cel mają być one przeznaczone. W takiej hipotetycznej sytuacji
Samodzielny Zakład spełniałby rolę swoistego pośrednika w przekazywaniu
należności na regulowanie zaległych zobowiązań Skarbu Państwa, jednakże w tym
zakresie nie ma ustaleń, które potwierdzałyby, że tak rzeczywiście było, co
podważa całą konstrukcję prawną przyjętą w orzeczeniach Sądów obu instancji.
Trzeba też zgodzić się ze skarżącym, że Sąd Apelacyjny nie ustalił w sposób
jednoznaczny zakresu przedmiotu regulacji ugody z dnia 6 września 2000 r.,
zawartej pomiędzy Wojewodą a Specjalistycznym Szpitalem Zespolonym, co ma
istotne znaczenie w sprawie. Ważność tej ugody nie została zakwestionowana.
Należy zatem przyjąć, że gdyby obejmowała ona także należności pracownicze i
pochodne, o których zwrot toczy się niniejsza sprawa, to, uwzględniając treść art.
917 k.c., prowadzenie długotrwałego postępowania dowodowego byłoby zbędne,
ponieważ ugodowe uregulowanie tych kwestii byłoby wiążące także w niniejszym
procesie dla sądu. W tym kontekście nie da się więc również odeprzeć zarzutu
skargi kasacyjnej naruszenia art. 65 k.c.
5
Dlatego skarga podlegała uwzględnieniu (art. 39815
k.p.c.).