II CK 286/05
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:20-10-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CK 286/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 września 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
Protokolant Maryla Czajkowska
w sprawie z powództwa M. D.
przeciwko Miastu Ł.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 8 września 2006 r.,
kasacji powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 26 stycznia 2005 r.,
uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Okręgowego w Ł. z
dnia 11 października 2004 r., i przekazuje sprawę temu Sądowi
do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 11 listopada 2004 r. oddalił powództwo
o zapłatę 159 840 zł z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z
nieruchomości gruntowej.
Sąd ustalił, że Wojewoda Ł. decyzją z dnia 22 maja 2003 r. stwierdził, iż
pozwana Gmina Miasto Ł. nabyła z mocy prawa z dniem 1 stycznia 1999 r.
własność działek gruntowych nr 561/2 i 583/1 zajętych pod drogę gminną,
stanowiących część nieruchomości położonej w Ł. przy ul. B., dla której w Sądzie
Rejonowym w Ł. jest prowadzona księga wieczysta nr KW […]. Ponadto Wojewoda
[…] decyzją z dnia 7 lipca 2003 r. stwierdził, że pozwana nabyła z mocy prawa z
dniem 1 stycznia 1999 r. również własność zajętej pod drogę gminną
nieruchomości, położonej w Ł. przy ul. C., oznaczonej jako działka 561/1, która nie
ma urządzonej księgi wieczystej. Podstawę prawną wydania obu decyzji stanowił
art. 73 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające
ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133 , poz. 872 ze zm.;
dalej: ustawa).
Powódka, która była właścicielką wymienionych nieruchomości, otrzymała –
na podstawie art. 73 ustawy – odszkodowanie w łącznej wysokości 49 200 zł.
Sąd Okręgowy uznał, że nieprzedawnione roszczenie o zapłatę
wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości do czasu
nabycia ich własności przez pozwaną jest nieuzasadnione, ponieważ wypłacane
uprawnionym na podstawie art. 73 ustawy odszkodowanie – wbrew odmiennemu
stanowisku powódki – zaspakaja wszystkie ich roszczenia związane z utratą
własności nieruchomości zajętych pod drogi publiczne. Sąd pierwszej instancji
podkreślił, że taki pogląd wyraził też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 czerwca
2001 r., II CKN 601/00 (OSNC z 2002 r., nr 2, poz. 27).
Sąd Apelacyjny zaskarżonym wyrokiem oddalił apelację powódki. Sąd
odwoławczy zauważył jednak, podzielając ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu
pierwszej instancji, że w judykaturze Sądu Najwyższego sporna w sprawie kwestia
nie jest rozstrzygana jednolicie.
3
W kasacji, opartej na pierwszej podstawie z art. 3931
pkt 1 k.p.c.,
pełnomocnik powódki zarzucił naruszenie art. 73 ust. 1 ustawy przez jego błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że przepis ten
wyłącza zastosowanie art. 224 i nast. k.c., art. 415 k.c. oraz przepisów
o bezpodstawnym wzbogaceniu. Powołując się na tę podstawę wniósł o uchylenie
obu wyroków i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej
instancji bądź „o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy
z uwzględnieniem powództwa jako zasadnego oraz rozstrzygnięcie o kosztach
procesu”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego – co trafnie podniosła skarżąca – doszło
do rozbieżnych rozstrzygnięć dotyczących kwestii, czy odszkodowanie
przewidziane dla właścicieli nieruchomości zajętych pod drogi publiczne, które na
podstawie art. 73 ustawy stały się z dniem 1 stycznia 1999 r. własnością Skarbu
Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, wyłącza roszczenie
dotychczasowych właścicieli o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tych
nieruchomości w okresie poprzedzającym przejście ich własności na Skarb
Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 czerwca 2001 r., II CKN 601/00 (OSNC
z 2002 r., nr 2, poz. 27) przyjął, że właściciele nieruchomości zajętych pod drogi
publiczne, które na postawie art. 73 ustawy stały się z dniem 1 stycznia 1999 r.
własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, mogą jedynie
dochodzić odszkodowania przewidzianego w tym przepisie, zachowując wskazany
w nim tryb. W wyroku z dnia 8 lipca 2004 r., IV 520/03 (OSNC z 2005 r., nr 7-8,
poz. 130) Sąd Najwyższy uznał natomiast, że art. 73 ustawy nie wyłącza
prawa właściciela nieruchomości do żądania, na podstawie przepisów kodeksu
cywilnego, wynagrodzenia za wcześniejsze korzystanie z niej przez gminę bez
tytułu prawnego.
Ze względu na tę rozbieżność w orzecznictwie Sąd Najwyższy uznał, że przy
rozpoznawaniu kasacji powódki wyłoniło się zagadnienie prawne budzące
poważne wątpliwości i postanowieniem z dnia 14 grudnia 2005 r. przedstawił
4
je do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi tego sądu. Dnia 26 maja 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę III CZP 19/06, która
stanowi, że artykuł 73 ustawy – przewidujący odszkodowanie dla właścicieli
nieruchomości zajętych pod drogi publiczne, które stały się z mocy prawa
własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego – nie wyłącza
roszczenia tych osób o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości
przed dniem 1 stycznia 1999 r.
Przytoczona uchwała jest – zgodnie z art. 39314
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 3
ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. (Dz.U. Nr 13, poz. 98) – w rozpoznawanej
sprawie wiążąca. To przesądza o uznaniu, że kasacja powódki została oparta na
usprawiedliwionej podstawie. Sąd dokonał bowiem – jak trafnie zarzuciła skarżąca
– błędnej wykładni art. 73 ustawy polegającej na uznaniu, że przepis ten wyłącza
prawo właściciela nieruchomości zajętej pod drogę publiczną do żądania, na
podstawie przepisów kodeksu cywilnego, wynagrodzenia za bezumowne
korzystanie z niej przez gminę bez tytułu prawnego.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy – na podstawie art. 39313
§ 1
k.p.c. w zw. z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. (Dz.U. Nr 13, poz. 98) –
orzekł, jak w sentencji wyroku.
jz
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 września 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
Protokolant Maryla Czajkowska
w sprawie z powództwa M. D.
przeciwko Miastu Ł.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 8 września 2006 r.,
kasacji powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 26 stycznia 2005 r.,
uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Okręgowego w Ł. z
dnia 11 października 2004 r., i przekazuje sprawę temu Sądowi
do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 11 listopada 2004 r. oddalił powództwo
o zapłatę 159 840 zł z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z
nieruchomości gruntowej.
Sąd ustalił, że Wojewoda Ł. decyzją z dnia 22 maja 2003 r. stwierdził, iż
pozwana Gmina Miasto Ł. nabyła z mocy prawa z dniem 1 stycznia 1999 r.
własność działek gruntowych nr 561/2 i 583/1 zajętych pod drogę gminną,
stanowiących część nieruchomości położonej w Ł. przy ul. B., dla której w Sądzie
Rejonowym w Ł. jest prowadzona księga wieczysta nr KW […]. Ponadto Wojewoda
[…] decyzją z dnia 7 lipca 2003 r. stwierdził, że pozwana nabyła z mocy prawa z
dniem 1 stycznia 1999 r. również własność zajętej pod drogę gminną
nieruchomości, położonej w Ł. przy ul. C., oznaczonej jako działka 561/1, która nie
ma urządzonej księgi wieczystej. Podstawę prawną wydania obu decyzji stanowił
art. 73 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające
ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133 , poz. 872 ze zm.;
dalej: ustawa).
Powódka, która była właścicielką wymienionych nieruchomości, otrzymała –
na podstawie art. 73 ustawy – odszkodowanie w łącznej wysokości 49 200 zł.
Sąd Okręgowy uznał, że nieprzedawnione roszczenie o zapłatę
wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości do czasu
nabycia ich własności przez pozwaną jest nieuzasadnione, ponieważ wypłacane
uprawnionym na podstawie art. 73 ustawy odszkodowanie – wbrew odmiennemu
stanowisku powódki – zaspakaja wszystkie ich roszczenia związane z utratą
własności nieruchomości zajętych pod drogi publiczne. Sąd pierwszej instancji
podkreślił, że taki pogląd wyraził też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 czerwca
2001 r., II CKN 601/00 (OSNC z 2002 r., nr 2, poz. 27).
Sąd Apelacyjny zaskarżonym wyrokiem oddalił apelację powódki. Sąd
odwoławczy zauważył jednak, podzielając ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu
pierwszej instancji, że w judykaturze Sądu Najwyższego sporna w sprawie kwestia
nie jest rozstrzygana jednolicie.
3
W kasacji, opartej na pierwszej podstawie z art. 3931
pkt 1 k.p.c.,
pełnomocnik powódki zarzucił naruszenie art. 73 ust. 1 ustawy przez jego błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że przepis ten
wyłącza zastosowanie art. 224 i nast. k.c., art. 415 k.c. oraz przepisów
o bezpodstawnym wzbogaceniu. Powołując się na tę podstawę wniósł o uchylenie
obu wyroków i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej
instancji bądź „o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy
z uwzględnieniem powództwa jako zasadnego oraz rozstrzygnięcie o kosztach
procesu”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego – co trafnie podniosła skarżąca – doszło
do rozbieżnych rozstrzygnięć dotyczących kwestii, czy odszkodowanie
przewidziane dla właścicieli nieruchomości zajętych pod drogi publiczne, które na
podstawie art. 73 ustawy stały się z dniem 1 stycznia 1999 r. własnością Skarbu
Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, wyłącza roszczenie
dotychczasowych właścicieli o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z tych
nieruchomości w okresie poprzedzającym przejście ich własności na Skarb
Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 czerwca 2001 r., II CKN 601/00 (OSNC
z 2002 r., nr 2, poz. 27) przyjął, że właściciele nieruchomości zajętych pod drogi
publiczne, które na postawie art. 73 ustawy stały się z dniem 1 stycznia 1999 r.
własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, mogą jedynie
dochodzić odszkodowania przewidzianego w tym przepisie, zachowując wskazany
w nim tryb. W wyroku z dnia 8 lipca 2004 r., IV 520/03 (OSNC z 2005 r., nr 7-8,
poz. 130) Sąd Najwyższy uznał natomiast, że art. 73 ustawy nie wyłącza
prawa właściciela nieruchomości do żądania, na podstawie przepisów kodeksu
cywilnego, wynagrodzenia za wcześniejsze korzystanie z niej przez gminę bez
tytułu prawnego.
Ze względu na tę rozbieżność w orzecznictwie Sąd Najwyższy uznał, że przy
rozpoznawaniu kasacji powódki wyłoniło się zagadnienie prawne budzące
poważne wątpliwości i postanowieniem z dnia 14 grudnia 2005 r. przedstawił
4
je do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi tego sądu. Dnia 26 maja 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę III CZP 19/06, która
stanowi, że artykuł 73 ustawy – przewidujący odszkodowanie dla właścicieli
nieruchomości zajętych pod drogi publiczne, które stały się z mocy prawa
własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego – nie wyłącza
roszczenia tych osób o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości
przed dniem 1 stycznia 1999 r.
Przytoczona uchwała jest – zgodnie z art. 39314
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 3
ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. (Dz.U. Nr 13, poz. 98) – w rozpoznawanej
sprawie wiążąca. To przesądza o uznaniu, że kasacja powódki została oparta na
usprawiedliwionej podstawie. Sąd dokonał bowiem – jak trafnie zarzuciła skarżąca
– błędnej wykładni art. 73 ustawy polegającej na uznaniu, że przepis ten wyłącza
prawo właściciela nieruchomości zajętej pod drogę publiczną do żądania, na
podstawie przepisów kodeksu cywilnego, wynagrodzenia za bezumowne
korzystanie z niej przez gminę bez tytułu prawnego.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy – na podstawie art. 39313
§ 1
k.p.c. w zw. z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. (Dz.U. Nr 13, poz. 98) –
orzekł, jak w sentencji wyroku.
jz