Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 108/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 października 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
SSN Tadeusz Żyznowski
w sprawie z powództwa Gminy Miasto Ł.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "Ł."
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 4 października 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 24 listopada 2005 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w Ł. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w Ł. wyrokiem z dnia 31 maja 2005 r. oddalił powództwo
Gminy Miasta Ł., skierowane przeciwko Spółdzielni mieszkaniowej „ Ł.” o
uzgodnienie treści księgi wieczystej o nr [...] z rzeczywistym stanem prawnym. Sąd
ten ustalił, że decyzją Wydziału Gospodarki Komunalnej, Przestrzennej, Ochrony
Środowiska Urzędu Powiatowego w Ł. z dnia 22 kwietnia 1974 r. na rzecz
Spółdzielni Mieszkaniowej „Ł.” zostało ustanowione prawo użytkowania
wieczystego nieruchomości położonej w Ł. przy ul. B. Na części tej nieruchomości
pozwana spółdzielnia zrealizowała zadanie inwestycyjne obejmujące budowę
osiedla mieszkaniowego. W 1979 r. strona pozwana przystąpiła do budowy
kotłowni. Obowiązki inwestora zastępczego przy realizacji tej inwestycji pełnił
Zakład „I.” Budowa kotłowni była finansowana z kredytu udzielonego stronie
pozwanej przez Narodowy Bank Polski. Odbiór i przekazanie kotłowni nastąpiło w
dniu 21 grudnia 1979 r. Inwestor zastępczy przekazał wybudowaną kotłownię w
dniu 1 stycznia 1980 r. Przedsiębiorstwu Energetyki Cieplnej. Decyzją
komunalizacyjną wojewody z dnia 13 grudnia 1993 r. mienie należące do
Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej. zostało nieodpłatnie przekazane Gminie
Miejskiej w Ł. W protokole inwetaryzacyjnym oraz załącznikach stanowiących część
tej decyzji został wymieniony między innymi budynek kotłowni. Strona pozwana
w 1998 r. ujawniła w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Ł.
przysługującą jej, odrębną od gruntu własność budynku kotłowni. Sąd Rejonowy
ocenił, że strona pozwana, która wzniosła budynek kotłowni, stała się jego
właścicielem i brak było podstaw, by wpis w księdze wieczystej, dotyczący
przysługującego jej prawa własności, uznać za niezgodny z rzeczywistym stanem
prawnym.
Sąd Okręgowy w Ł., po rozpoznaniu apelacji strony powodowej, oddalił ją
wyrokiem z dnia 24 listopada 2005 r. Podzielając ustalenia faktyczne sądu
pierwszej instancji wskazujące, że to strona pozwana wybudowała budynek
kotłowni na gruncie przekazanym jej w użytkowanie wieczyste, Sąd Okręgowy
przyjął, że w tej sytuacji strona pozwana stała się jego właścicielem. Sąd drugiej
instancji wyraził również pogląd, że bez znaczenia jest, kto spłacił kredyt
3
zaciągnięty na budowę kotłowni, bo nie zmienia to faktu, że budowa była
finansowana z funduszy pozwanej spółdzielni. Także okoliczność, że strona
pozwana nigdy nie użytkowała budynku kotłowni nie ma żadnego znaczenia dla
oceny, kto jest jej właścicielem. Brak było także podstaw by przyjąć, że przekazanie
kotłowni po jej wybudowaniu przedsiębiorstwu zajmującemu się produkcją energii
cieplnej było związane z przeniesieniem na rzecz Skarbu Państwa własności
kotłowni.
Skarga kasacyjna strony powodowej została oparta o obie podstawy
określone w art. 3983
§ 1 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia prawa
materialnego skarżąca zarzuciła obrazę art. 49 k.c., art. 2 i 7 Konstytucji w zw.
z art. 244 k.p.c. oraz § 1 pkt.1 lit. a Zarządzenia Ministra Finansów z dnia
17 stycznia 1972 r. w sprawie umarzania kredytów bankowych udzielonych
spółdzielniom budownictwa mieszkaniowego (M.P. Nr 7, poz. 47). W ramach zaś
podstawy naruszenia przepisów postępowania mającego istotny wpływ na wynik
sprawy skarżąca zarzuciła obrazę art. 244 k.p.c. w zw. z art. 234 k.p.c., art. 252
k.p.c., art. 177 § 1 pkt 3 i § 2 k.p.c., art. 2 k.p.c. w zw. z art. 177 Konstytucji oraz art.
184 Konstytucji. W oparciu o te zarzuty wniosła o uchylenie wyroku Sądu
Okręgowego w Ł. oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w Ł. i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji,
ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Ł.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pisemne motywy zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku Sądu
Okręgowego, poza wytknięciem apelującemu niezrozumiałości zarzutu dokonania
błędnych ustaleń faktycznych, zostały ograniczone do rozważań prowadzących do
stwierdzenia, że to strona pozwana stała się właścicielem kotłowni, gdyż kotłownię
tę wzniosła jako inwestor, na gruncie oddanym jej w użytkowanie wieczyste. Sąd
drugiej instancji wyraził przy tym pogląd, że zaistniałe później okoliczności
związane ze spłatą kredytu bankowego zaciągniętego na budowę kotłowni
i wykorzystywaniem kotłowni, nie miały żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia
sprawy. Zostały one pominięte przy rozpoznawaniu apelacji strony powodowej.
4
Skarga kasacyjna kwestionująca to stanowisko jest uzasadniona. W sprawie
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym istotne jest
ustalenie, czy stan prawny objęty wpisem w księdze wieczystej odpowiada
rzeczywistemu stanowi prawnemu, co wymaga ustalenia tego stanu w momencie
rozstrzygania o żądaniu pozwu, zgodnie z ogólną regułą wynikającą z treści art.
316 § 1 k.p.c., a nie ustalenia stanu prawa w chwili jego powstania, na czym
poprzestał Sąd Okręgowy.
W rozstrzyganej sprawie bezsporne jest, że po wybudowaniu kotłowni
została wydana decyzja administracyjna dotycząca komunalizacji mienia
Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej. Wymienione w tej decyzji środki trwałe
objęte komunalizacją i przekazane Gminie Miasta Ł., obejmowały również budynek
kotłowni będący przedmiotem postępowania w sprawie o uzgodnienie wpisu
w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Rolą Sądu było zatem
dokonanie oceny, jakiego rodzaju skutki należy wiązać z wydaniem tej decyzji, przy
uwzględnieniu eksponowanego w skardze kasacyjnej odrębności trybu
administracyjnego i sądowego oraz zasady związania Sądu prawomocną decyzją
administracyjną. Akty administracyjne mogą niewątpliwie wywierać skutki w sferze
prawa cywilnego, a pominięcie przez Sąd decyzji administracyjnej rodzącej tego
rodzaju skutki, wymaga stwierdzenia ku temu podstaw, czego nie dokonał Sąd
drugiej instancji. Dlatego też zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące pominięcia przez
Sąd Okręgowy istnienia decyzji komunalizacyjnej, jak i oceny jej znaczenia były
uzasadnione.
W skardze kasacyjnej podniesiono również trafnie, że Sąd pominął
bezzasadnie także ocenę skutków przekazania wybudowanej kotłowni
przedsiębiorstwu trudniącemu się produkcją energii cieplnej, dla prawa własności
tego obiektu. Stwierdzenie Sadu Okręgowego, że fakt, iż strona pozwana nigdy nie
użytkowała budynku kotłowni nie ma żadnego znaczenia dla kwestii jej własności
nie zostało poprzedzone jakąkolwiek oceną przepisów Zarządzenia Ministra
Finansów z dnia 17 stycznia 1972 r. w sprawie umarzania kredytów bankowych
udzielonych spółdzielniom budownictwa mieszkaniowego. Sąd Okręgowy nie
ocenił, jakie skutki należy wiązać z użytym w tych przepisach stwierdzeniem
o umorzeniu zaciągniętych przez spółdzielnie kredytów bankowych zaciągniętych
5
na budowę kotłowni „przekazanych nieodpłatnie właściwym jednostkom
państwowym”. Zaniechał także oceny, czy budynek kotłowni wraz z jego
urządzeniami służącymi do produkcji energii cieplnej nie wchodził w skład
przedsiębiorstwa produkującego energię cieplną, któremu został przekazany (art.
49 k.c.).
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna podlegała uwzględnieniu
i zaskarżony wyrok należało uchylić na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. Brak było
natomiast podstaw do uwzględnienia wniosku skarżącego, co do uchylenia także
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania
temu sądowi.