Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 136/06
POSTANOWIENIE
Dnia 18 października 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku "P." Agencji Celnej Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w likwidacji
o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 października 2006 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 13 grudnia 2005 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 6 października 2005 r. Sąd Rejonowy w P. odmówił
wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego jednoosobowej Spółki z o.o. P. w
likwidacji. Sąd ten uznał, że pomimo, iż sprawozdanie likwidacyjne Spółki zostało
zatwierdzone przez zgromadzenie wspólników i, że wniosek o ogłoszenie upadłości
Spółki został oddalony dlatego, że majątek jej nie wystarczy na zaspokojenie
kosztów postępowania, to toczące się i nie zakończone postępowania
administracyjne, dotyczące należności celnych wynoszących około 30.000.000 zł,
co do których Spółka jest dłużnikiem, sprzeciwia się wykreśleniu jej z rejestru; w
razie wykreślenia brak bowiem będzie podmiotu, który zaspokoi wierzyciela.
Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia 13 grudnia 2005 r. oddalił
apelację Spółki od wymienionego postanowienia. Aprobując stanowisko Sądu
pierwszej instancji stwierdził, że w pojęciu „zakończenia interesów bieżących
spółki” (art. 282 § 1 k.s.h.) mieści się obowiązek zakończenia wszystkich
postępowań tak sądowych jak i administracyjnych; wykreślenie Spółki z rejestru
w sytuacji, gdy postępowania te nie zostały zakończone, uniemożliwiłoby skuteczne
ich zakończenie, chociażby od strony formalnoprawnej. W ocenie Sądu
Okręgowego nie ma żadnych przeszkód ku temu, żeby wspólnik spółki postawionej
w stan likwidacji podjął w drodze stosownej uchwały decyzję o dopłatach
w wysokości umożliwiającej likwidatorowi spokojne kontynuowanie procesu
likwidacji spółki.
Postanowienie Sądu Okręgowego zaskarżyła skargą kasacyjną Spółka.
Podstawą skargi jest naruszenie prawa materialnego, a to art. 282 k.s.h.
przez błędną jego wykładnię oraz art. 285 i 272 k.s.h. przez niewłaściwe ich
zastosowanie. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i albo orzeczenie co do istoty sprawy i wykreślenie Spółki z rejestru,
albo o przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sprawie jest poza sporem, że likwidator Spółki z o.o. P. uznał, że
likwidacja została zakończona i że zgromadzenie wspólników zatwierdziło
sprawozdanie likwidacyjne. Niesporne jest także, że zobowiązania Spółki
opiewające na znaczną kwotę nie zostały wypełnione i że Spółka nie ma majątku
pozwalającego na ich wypełnienie. W tej sytuacji powstało zagadnienie, czy Spółka
może zostać wykreślona z Krajowego Rejestru Handlowego.
Jak wynika z art. 282 § 1 k.s.h. w toku postępowania likwidacyjnego spółki
z o.o. likwidatorzy powinni zakończyć interesy bieżące spółki, ściągnąć
wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Jest oczywiste,
że w razie braku majątku jego upłynnienie nie wchodzi w grę i wykonanie
obowiązku „wypełnienia zobowiązań”, gdy są nimi zobowiązania pieniężne, nie jest
możliwe. W takiej zatem sytuacji niewypełnienie zobowiązań spółki
przez likwidatorów nie stanowi naruszenia powołanego przepisu. Istnieje wprawdzie
możliwość podjęcia przez wspólnika likwidowanej spółki decyzji o dopłatach
w wysokości umożliwiającej likwidatorom zaspokojenie wierzycieli spółki, ale –
czego zdaje się Sąd Okręgowy nie dostrzegł – nie ma prawnych możliwości
wymuszenia takiego działania, które byłoby zresztą sprzeczne z zasadą wolności
prowadzenia działalności gospodarczej.
W postanowieniu z dnia 18 grudnia 1996 r., I CKN 20/96 (OSNC 1997, nr 5,
poz. 53), Sąd Najwyższy uznał, że możliwe jest wykreślenie spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością z rejestru, jeżeli w wyniku przeprowadzenia i zakończenia
postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to
zostaną niewypełnione zobowiązania ciążące na tej spółce. Wbrew zapatrywaniu
Sądu Okręgowego możliwość taka zachodzi także wtedy, gdy wobec braku majątku
nie doszło w toku postępowania likwidacyjnego do jego spieniężenia (upłynnienie).
Okoliczność, że w toku likwidacji spółki pozbawionej majątku umożliwiającego
prowadzenie przez nią działalności przewidzianej w umowie o jej utworzeniu
i pozwalającego na wypełnienie jej zobowiązań, zobowiązania te nie zostały,
bo nie mogły zostać wypełnione, nie może stanowić powodu utrzymywania
przy życiu „martwego” podmiotu gospodarczego. Jak trafnie wskazał Sąd
4
Najwyższy w powołanym postanowieniu, Kodeks handlowy nie regulował sytuacji,
w której spółka z o.o. ma nie wypełnione, ciążące na niej zobowiązania, mimo
zbycia w toku postępowania likwidacyjnego całego majątku i przeznaczenia go na
spłatę długów. W tej sytuacji należało – według stanowiska zajętego wówczas
przez Sąd Najwyższy – sięgnąć do analogicznych rozwiązań Prawa
upadłościowego i Prawa Spółdzielczego, które przewidywały odpowiednio, że
postępowanie upadłościowe będzie zakończone, mimo iż nie wszyscy wierzyciele
zostaną zaspokojeni z masy upadłości i że możliwe jest wykreślenie z rejestru
spółdzielni, która nie wypełniła w toku likwidacji wszystkich zobowiązań. Pogląd ten
znajduje zastosowanie także do sytuacji powstałej na gruncie obowiązywania
Kodeksu spółek handlowych i uzasadnia analogiczne zastosowanie rozwiązań,
które przewiduje Prawo upadłościowe i naprawcze (nieodbiegających w tym
zakresie od tych, jakie przewidywał Kodeks handlowy) oraz Prawo Spółdzielcze.
Stanowisko wyrażone w wyżej powołanym postanowieniu Sądu
Najwyższego zostało powtórzone przez ten Sąd w postanowieniu z dnia 8 stycznia
2002 r., I CKN 752/99 (OSNC 2002, nr 10, poz. 130). Na stanowisku tym stanął
także Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 grudnia 2003 r., IV CK 256/02
(Mon. Prawn. 2004, nr 1, s. 2) uznając, że w przypadku, gdy spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością znajdująca się w stanie likwidacji nie ma możliwości
prowadzenia interesów, a co się z tym wiąże zawierania nowych umów w celu
zakończenia starych interesów, powinna zostać wykreślona z rejestru. Pogląd ten
podziela również Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną.
Z przytoczonych względów, uznając zasadność podstaw rozpoznawanej
skargi kasacyjnej, Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji (art. 39815
§ 1
w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).