Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 81/06
POSTANOWIENIE
Dnia 8 listopada 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
SSN Tadeusz Żyznowski
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzycieli: […]
przy uczestnictwie dłużnika J. C.
w przedmiocie zarzutów na plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji wniesionych
przez […]
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 8 listopada 2006 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w T.
postanowieniem z dnia 6 lipca 2006 r.,
„Czy postanowienie komornika o ustaleniu opłaty stosunkowej
wydane na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 133, poz. 882,
ze zm.), od którego nie zostało wniesione odwołanie, może być
zmienione (bądź uchylone) na podstawie ust. 2 art. 49 tej ustawy ?"
2
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało przy
rozpoznawaniu zażalenia wierzyciela na postanowienie sądu pierwszej instancji
zatwierdzające plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji. Zarzuty zażalenia
dotyczą nieprawidłowego – zdaniem skarżącego wierzyciela – sposobu naliczenia
opłaty stosunkowej przez komornika, a w rezultacie – jej zawyżenia, co oddziałuje
niekorzystnie na stopień zaspokojenia skarżącego wierzyciela w planie podziału.
Uzasadniając swe wątpliwości Sąd Okręgowy stwierdził, że Sąd pierwszej
instancji rozpoznając zarzuty przeciwko planowi podziału uchylił się od kontroli
wysokości opłat ustalonych przez komornika dlatego, że postanowienia w tym
przedmiocie nie zostały zaskarżone, a tym samym uprawomocniły się. Stanowisko
to budzi zastrzeżenia. W ocenie Sądu Okręgowego postanowienia komornika
o ustaleniu opłaty wydane zostały z rażącym naruszeniem przepisu art. 49 ust. 1
ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Cała opłata stosunkowa należna
komornikowi nie mogła przekraczać 15 % wyegzekwowanej kwoty 299.000 zł,
tj. 44.850 zł (plus wydatki) i tylko w sprawie, której prowadzona była egzekucja
z nieruchomości. Żadne opłaty nie należały się komornikowi w pozostałych
19 sprawach, w których wierzyciele nie otrzymali żadnych kwot ze sprzedaży
3
nieruchomości dłużnika i sprawy te nie zostały zakończone umorzeniem
postępowania egzekucyjnego. Tymczasem Sąd Rejonowy, sporządzając plan
podziału sumy uzyskanej z egzekucji, przyznał komornikowi ustalone przez niego
opłaty w łącznej kwocie 216.278,19 zł. Zdaniem Sądu Okręgowego postanowienia
komornika ustalające należne na jego rzecz opłaty, nie są czynnościami komornika
w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego, które mogłyby być
kwestionowane skargą, na czynność komornika sposobu zaskarżenia tego rodzaju
postanowień nie reguluje także art. 49 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji. Zgodnie natomiast z ust. 2 tego artykułu
w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może zmniejszyć wysokość należnej
komornikowi opłaty. Przy czym z przepisu tego – zdaniem Sądu Okręgowego –
nie wynika, że opłata może być zmniejszona tylko w wypadku, gdy wniesione
zostało odwołanie do sądu od postanowienia komornika, czy też – jak w niniejszej
sprawie – gdy sąd rozpoznaje sprawę nie na skutek odwołania od postanowienia
komornika o ustaleniu opłaty, lecz przy rozpoznawaniu innej sprawy, gdy
zawyżenie opłaty bądź bezpodstawne jej naliczenie zostanie w sprawie ujawnione.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 49 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, którego
możliwość zastosowania stanowi przedmiot zainteresowania Sądu Okręgowego,
zezwala na to, by sąd ze względu na szczególne okoliczności konkretnego
przypadku, umniejszył opłatę, o której mowa w ust. 1 tegoż artykułu.
Z uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego płynie wniosek, że istota
rozpoznawanej przezeń sprawy sprowadza się do tego, że opłata stosunkowa
została ustalona przez komornika, jak wskazuje Sąd, w sposób rażąco sprzeczny
z art. 49 ust. 1, dlatego, że przekracza ustaloną tym, przepisem jej górną wysokość.
Tymczasem, z treści art. 49 ust. 2 wprost wynika, że przepis ten dotyczy
majątkowej możliwości obniżenia opłaty należnej komornikowi zgodnie z art. 49 ust.
1 Art. 49 ust. 2 dotyczy miarkowania opłaty ustalonej prawidłowo, zgodnie
z kryteriami określonymi w ust. 1 O tym, czy opłata jest zbyt wysoka można
orzekać dopiero po prawidłowym jej ustaleniu. Analogicznie rzecz się przedstawia
w przypadku kary umownej (art. 484 k.c.), o której miarkowaniu można mówić
po uprzednim ustaleniu, że jest ona należna w ogólności, jak i w żądanej
4
wysokości. W żadnym razie nie ma uzasadnionej podstawy do przyjmowania, że
ustalenie opłaty w wadliwej wysokości jest wypadkiem szczególnie uzasadnionym,
o którym mowa w art. 49 ust. 2. Z powyższego wynika, że przepis art. 49 ust. 2
ustawy o komornikach sądowych i egzekucji nie może mieć zastosowania na
gruncie stanu faktycznego sprawy rozpoznawanej przez Sąd Okręgowy. Zatem
rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia prawnego nie ma wpływu na wynik
sprawy, co uzasadnia odmowę podjęcia uchwały przez Sąd Najwyższy
na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym.
Niemożność stosowania art. 49 ust. 2 w tej sprawie jest skutkiem także
z innych przyczyn. Z akt sprawy nie wynika, by któryś z wierzycieli bądź dłużnik
występował z wnioskiem o obniżenie opłaty w trybie art. 49 ust. 2 Trudno zaś
byłoby przyjąć, że obniżenie opłaty na podstawie tego przepisu może nastąpić
z urzędu. Omawiany przepis zawiera rozwiązanie o charakterze wyjątkowym,
nadzwyczajnym, dotyczy on bowiem korygowania opłaty, która i tak już powinna
być ustalona z uwzględnieniem nakładu pracy komornika (art. 49 ust. 1).
Czym innym jest badanie prawidłowości ustalenia opłaty, gdzie potrzeba
zapewnienia zgodnego z prawem biegu egzekucji może przemawiać za działaniem
z urzędu, czym innym zaś wyjątkowe umniejszenie poprawnie ustalonej opłaty na
zasadzie art. 49 ust. 2, które jest dobrodziejstwem ustanowionym tyko i wyłącznie
w interesie dłużnika. Ponieważ nakład pracy komornika oraz zakres
wyegzekwowanego świadczenia brane są pod uwagę już przy ustalaniu wysokości
opłaty przez komornika i wbrew stanowisku Sądu Okręgowego mogą być
przedmiotem kontroli w postępowaniu inicjowanym skargą, główną rolę w ocenie
okoliczności szczególnie uzasadnionego wypadku, w rozumieniu art. .... ust. 2
powinna odgrywać ocena indywidualnej sytuacji dłużnika. Sytuację tę powinien
wyczerpująco przedstawić sądowi dłużnik, ponieważ leży to w jego interesie.
Trudno natomiast wymagać od sądu prowadzenia w tym zakresie dociekań
z urzędu. Zatem, skorzystanie przez sad z kompetencji do zmniejszenia opłaty na
podstawie art. 49 ust. 2 mogłoby nastąpić tylko na wniosek dłużnika.
Zauważyć można, chociaż kwestia ta bezpośrednio nie dotyczy
przedstawionego zagadnienia prawnego, że przy analizie prawidłowości planu
podziału sumy uzyskanej z egzekucji Sąd Okręgowy wydaje się pomijać istotną
5
okoliczność, że do pierwszej kategorii zaspokojenia zaliczają się jedynie koszty
egzekucji powstałe w tym postępowaniu egzekucyjnym, w którym uzyskano sumę
przeznaczoną, do podziału. Przykładowo: wierzyciel, który nie skierował egzekucji
do nieruchomości, przyłączając się do podziału sumy uzyskanej z tej egzekucji
(art. 1036 k.p.c.), nie może domagać się zaspokojenia kosztów wyłożonych w toku
innej egzekucji w pierwszej kategorii w planie podziału sumy uzyskanej
w egzekucji z nieruchomości (jako kosztów egzekucyjnych). Uwagę tę należałoby
odnieść odpowiednio do należności komornika z tytułu opłat ustalonych w innych
egzekucjach.
Z powyższych względów na mocy art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada
2002 r. o Sądzie Najwyższym orzeczono jak w sentencji postanowienia.