Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 77/06
POSTANOWIENIE
Dnia 7 listopada 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Marek Sychowicz
Protokolant Ewa Krentzel
w sprawie z wniosku wierzyciela A. K.
przy udziale dłużników K. W. i T. G.
o stwierdzenie prawomocności i o nadanie klauzuli wykonalności postanowieniu
Sądu Rejonowego w M. z dnia 28 grudnia 2005 r.,
oraz postanowieniu Sądu Okręgowego w K. z dnia 17 maja 2006 r.,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 7 listopada 2006 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w K.
postanowieniem z dnia 21 czerwca 2006 r.,
"Czy postanowienie Sądu drugiej instancji wydane co do istoty
sprawy w postępowaniu nieprocesowym, od którego przysługuje
skarga kasacyjna, staje się prawomocne z chwilą jego wydania ?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
W związku z przedstawionym do rozstrzygnięcia zagadnieniem prawnym
należy zwrócić uwagę, że w myśl art. 390 § 1 zd. pierwsze k.p.c., jeżeli przy
rozpoznawaniu apelacji powstanie zagadnienie prawne budzące poważne
wątpliwości, sąd może przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu, odraczając rozpoznanie sprawy. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego przyjmuje się jednak, że uprawnienie do przedstawienia zagadnienia
prawnego przysługuje również sądowi rozpoznającemu zażalenie (zob. np. uchwałę
składu siedmiu sędziów z dnia 30 marca 1999 r., III CZP 62/98, OSNC 1999, nr 10,
poz. 166, oraz niepublikowane postanowienia z dnia 22 kwietnia 1978 r., III CZP
21/78, z dnia 18 maja 1995 r., III CZP 60/95, z dnia 8 lipca 1998 r., III CZP 17/98,
z dnia 12 września 2000 r., III CZP 35/00, i z dnia 12 kwietnia 2006 r., III SZP 2/06).
Sąd Najwyższy dopuścił również przedstawienie zagadnienia prawnego przez sąd
wojewódzki rozpoznający - na podstawie art. 83 § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r.
- Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91) - zażalenie na odmowę dokonania
czynności notarialnej, sąd okręgowy rozpoznający skargę na wyrok zespołu
arbitrów w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego (zob. uzasadnienie
uchwały z dnia 16 lipca 2003 r., III CZP 47/03, OSNC 2004, nr 10, poz. 150).
Uogólniając problem, można stwierdzić, że Sąd Najwyższy uznaje dopuszczalność
wystąpienia z zagadnieniem prawnym jedynie przez sąd rozpoznający środek
zaskarżenia, do którego – co najmniej odpowiednio – stosuje się przepisy
o apelacji.
Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy wyłoniło się
natomiast w toku rozpoznawania wniosku o stwierdzenie prawomocności wyroku
tego Sądu oddalającego apelację oraz o nadanie klauzuli wykonalności zarówno
temu wyrokowi, jak i poprzedzającemu go wyrokowi Sądu Rejonowego.
Właściwość sądu do stwierdzenia prawomocności orzeczenia określa art.
364 k.p.c. W myśl tego artykułu, prawomocność orzeczenia stwierdza na wniosek
strony sąd pierwszej instancji na posiedzeniu niejawnym, a dopóki akta sprawy
znajdują się w sądzie drugiej instancji – ten sąd. Klauzulę wykonalności tytułowi
egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu nadaje, zgodnie z art. 781 § 1 k.p.c., sąd
pierwszej instancji, w którym sprawa się toczy, albo sąd drugiej instancji – dopóki
3
akta sprawy w sądzie tym się znajdują. Na postanowienia w przedmiocie
stwierdzenia prawomocności (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
21 grudnia 1965 r., I CZ 101/65, OSNC 1966, nr 10, poz. 169, i uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 18 czerwca 1966 r., III CZP 48/66, OSNC 1967, nr 2, poz. 19)
oraz co do nadania klauzuli wykonalności (art. 795 § 1 k.p.c.). Jest przy tym rzeczą
oczywistą, skoro uwzględni się treść art. 394 § 1 in princ. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
że zażalenie przysługuje wyłącznie od orzeczeń w tym przedmiocie, jeżeli zostały
wydane przez sąd pierwszej instancji (tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu
z dnia 15 czerwca 1966 r., I CZ 55/66, niepubl.). Na gruncie kodeksu postępowania
cywilnego postanowienia sądu drugiej instancji w przedmiocie stwierdzenia
prawomocności lub nadania klauzuli wykonalności nie są więc zaskarżalne.
W konsekwencji, postępowanie w przedmiocie stwierdzenia wykonalności lub
nadania klauzuli wykonalności toczące się przed sądem drugiej instancji ma
charakter postępowania jednoinstancyjnego. Jednocześnie nie jest to
postępowanie wywołane wniesieniem środka zaskarżenia i na żadnym jego etapie
nie znajdują zastosowania przepisy o apelacji, w tym i art. 390 k.p.c. upoważniający
sąd drugiej do wystąpienia z zagadnieniem prawnym. Wszystko to oznacza, że
wystąpienie z przedmiotowym zagadnieniem przez Sąd Okręgowy nie było
dopuszczalne.
Niezależnie od powyższego stwierdzenia, należy zauważyć, że skład Sądu
drugiej instancji, który przedstawił zagadnienie prawne, był sprzeczny z przepisami
prawa, albowiem stwierdzenia prawomocności (art. 364 zd. drugie k.p.c.), jak
i nadania klauzuli wykonalności (art. 782 § 1 k.p.c.) sąd dokonuje jednoosobowo.
Przyjąć należy, że taki skład jest właściwy w całym postępowaniu o stwierdzenie
prawomocności i postępowaniu klauzulowym. Jeżeli więc hipotetycznie założyć, że
przedstawienie Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego budzącego poważne
wątpliwości było w omawianej sytuacji w ogóle dopuszczalne, to stosowne
postanowienie powinien również wydać sąd jednoosobowo. Analogiczne
stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 czerwca 2002 r.,
III CZP 42/02 (OSP 2003, nr 6, poz. 78), przyjmując, że postanowienie sądu
rozpoznającego apelację w postępowaniu uproszczonym o przedstawieniu
zagadnienia prawnego powinno być wydane w składzie jednoosobowym.
4
Przedmiotowe postanowienie Sądu Okręgowego wydane zostało tymczasem
w składzie trzech sędziów, co również przemawia za odmową podjęcia uchwały,
skoro postanowienie to jest dotknięte nieważnością postępowania (por.
postanowienia z dnia 26 czerwca 2002 r., III CZP 42/02, OSP 2003, nr 6, poz. 78,
i z dnia 21 listopada 2002 r., III CZP 74/02, niepubl.).
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
jc
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13