Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 177/06
POSTANOWIENIE
Dnia 16 listopada 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z urzędu
przy uczestnictwie L. N.
o przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez wymaganej zgody,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 16 listopada 2006 r.,
skargi kasacyjnej uczestniczki postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 23 listopada 2005 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Ł. oddalił apelacje
uczestniczki postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 22 sierpnia
2005 r. ustalającego, że istniały podstawy do przyjęcia uczestniczki postępowania
do szpitala psychiatrycznego bez jej zgody.
Z uzasadnienia tego orzeczenia wynika, że dnia 1 sierpnia 2005 r. L. N.
została przyjęta – na podstawie skierowania wydanego przez lekarza pogotowia –
do szpitala psychiatrycznego z rozpoznaniem zespołu paranoidalnego.
Uczestniczka postępowania w dniu przyjęcia do szpitala przebywała u siostry M. P.
W czasie kłótni, do której doszło między siostrami, M. P. kopnęła uczestniczkę
postępowania. Wezwany przez M. P. syn uczestniczki postępowania, widząc
awanturę i agresywne zachowanie matki, wezwał pogotowie ratunkowe.
Dnia 4 sierpnia 2005 r. uczestniczka postępowania – wobec braku jej zgody
na leczenie psychiatryczne w szpitalu – została wysłuchana przez sędziego. L. N.
wyraziła zgodę na pobyt w szpitalu i obserwację psychiatryczną, odmówiła
natomiast zgody na leczenie psychiatryczne. Po wysłuchaniu uczestniczki
postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego psychiatry.
Z opinii psychiatrycznej wynika, że L. N. od 1994 r. cierpi na chorobę
psychiczną w postaci zespołu paranoidalnego. Przerwała jednak leczenie
psychiatryczne i nie przyjmowała leków od 2003 r. W ostatnim okresie
zachowywała się agresywnie wobec najbliższych członków rodziny. Ze względu na
pogarszający się stan zdrowia i agresję wobec otoczenia, konieczne było przyjęcie
uczestniczki postępowania do szpitala psychiatrycznego bez jej zgody.
Biegły psychiatra uznał, opierając się na badaniu L. N. w dniu 12 sierpnia
2005 r., które nie wykazało czynnych zaburzeń psychotyczny, że nie wymaga ona
dalszego pobytu w szpitalu bez jej zgody.
Uczestniczka postępowania, mimo wezwania doręczonego na adres szpitala
psychiatrycznego, nie stawiła się na rozprawę w Sądzie Rejonowym w Ł. w dniu 22
stycznia 2005 r. W rozprawie nie wzięła także udziału, prawidłowo o niej
zawiadomiona, siostra uczestniczki postępowania E. M., wskazana przez nią jako
3
osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę. Sąd uznał, że – ze względu na konflikt
uczestniczki postępowania z mężem, synem i drugą siostrą – nie zachodziła
potrzeba zawiadamiania tych osób o terminie rozprawy.
Apelująca nie została – zdaniem Sądu Okręgowego – pozbawiona możności
obrony swych praw wskutek niewzięcia udział w rozprawie w dniu 22 sierpnia 2005
r. W tym dniu mogła się bowiem stawić na rozprawę, ponieważ przyczyna
uzasadniająca pobyt w szpitalu bez jej zgody ustała z dniem 12 sierpnia 2005 r.
Ponadto Sąd uznał, że pozostałe zarzuty apelacyjne, oparte jedynie na twierdzeniu,
że orzeczenie jest krzywdzące, nie poddają się weryfikacji w postępowaniu
odwoławczym.
W skardze kasacyjnej, opartej tylko na drugiej podstawie, pełnomocnik
uczestniczki postępowania zarzucił naruszenie art. 379 pkt 5 w zw. z art. 46 ust. 1
ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111,
poz. 535) i wniósł o uchylenie orzeczeń Sądów obu instancji i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nieważność postępowania polega – zdaniem autora skargi kasacyjnej – na
tym, że L. N., będąca z mocy prawa uczestniczką postępowania o przyjęcie do
szpitala psychiatrycznego bez jej zgody, została pozbawiona możności obrony
swych praw na skutek przeprowadzenia przez Sąd Rejonowy rozprawy w dniu 22
sierpnia 2005 r. bez jej udziału. Nieobecność na tej rozprawie uniemożliwiła
uczestniczce postępowania zakwestionowanie opinii biegłej, stanowiącej podstawę
wydania orzeczenia.
Już w okresie obowiązywania kasacji w orzecznictwie Sądu Najwyższego
ukształtowało się stanowisko, że nieważność postępowania, stanowiąca podstawę
kasacji, musi dotyczyć postępowania przed sądem drugiej instancji (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1997 r., I CKN 825/97, OSNC 1999, nr 5,
poz. 81; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 1998 r., II CKN 600/97, OSP
1999, nr 3, poz. 58; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2005 r., III CK
323/04, Lex nr 150 574). Zachowało ono aktualność także po wprowadzeniu skargi
kasacyjnej.
4
Skarga kasacyjna jest środkiem zaskarżenia od orzeczeń sądu drugiej
instancji (art. 3981
§ 1 k.p.c.). To oznacza, ze dokonywana przez Sąd Najwyższy
kontrola kasacyjna dotyczy stosowania prawa – procesowego i materialnego –
przez sąd drugiej instancji. Naruszenia prawa popełnione przez sąd pierwszej
instancji są natomiast przedmiotem kontroli apelacyjnej. Tej zasady nie zmienia
fakt, że uchybienia powodujące nieważność postępowania (art. 379 k.p.c.) są brane
przez sąd pod rozwagę z urzędu. W tym wypadku również kontroli sądu podlegają
– odpowiednio – w postępowaniu kasacyjnym postępowanie przed sądem drugiej
instancji, a w postępowaniu apelacyjnym – postępowanie przed sądem pierwszej
instancji (art. 386 § 2 i art. 39813
§ 2 k.p.c.).
Sąd Najwyższy – rozpoznając skargę kasacyjną – nie może zatem w ramach
bezpośredniej kontroli kasacyjnej badać nieważności postępowania przed sądem
pierwszej instancji. Uchybienia powodujące nieważność postępowania
pierwszoinstancyjnego mogłyby natomiast stanowić przedmiot badania Sądu
kasacyjnego, mającego jednak charakter pośredni, w sytuacji, w której skarżący
zarzuciłby sądowi drugiej instancji – w ramach podstawy z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.
– naruszenie art. 386 § 2 k.p.c.
Taka sytuacja nie zachodzi jednak w rozpoznawanej sprawie, ponieważ
skarga kasacyjna nie zawiera zarzutu naruszenia art. 386 § 2 k.p.c.
Nie podlega także kontroli kasacyjnej, podniesiony w uzasadnieniu skargi
kasacyjnej, zarzut naruszenia art. 23 przytoczonej ustawy o ochronie zdrowia
psychicznego. Dotyczy on bowiem materialnoprawnych przesłanek przyjęcia do
szpitala psychiatrycznego bez zgody chorego. Podniesienie tego zarzutu wymagało
oparcia skargi kasacyjnej – co nie ma miejsca w rozpoznawanej sprawie – także na
pierwszej podstawie z art. 3983
§ 1 k.p.c. Przytoczony zarzut, jako wykraczający
poza powołaną w skardze kasacyjnej podstawę, nie mógł być zatem wzięty przez
Sąd Najwyższy pod rozwagę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października
1997 r., II CKN 366/97, niepubl.).
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji wyroku
(art. 39814
k.p.c.).
jc