Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 218/06
POSTANOWIENIE
Dnia 15 listopada 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Antoni Górski
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku H. Z. i H. H.
przy uczestnictwie […]
o stwierdzenie nabycia spadku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 listopada 2006 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania A. P. od postanowienia
Sądu Okręgowego w B.
z dnia 16 lutego 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu
Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 20 września 2005 r. Sąd Rejonowy w B. stwierdził ,
że:
1/ spadek po S. Z., zmarłym 13 czerwca 1983 r. na podstawie ustawy nabyli:
rodzeństwo A. P. i T. Z. w ¼ części każdy, dzieci rodzeństwa: A. Z., A. Z., B. S. w
1/12 części każdy, oraz H. H., S. H., M. G., A. H. i J. R. w 1/20 części każdy;
2/ spadek po T. Z., zmarłym 20 grudnia 2003 r. na podstawie ustawy nabyli: wdowa
H. Z. zd.K. w ½ części, dzieci rodzeństwa M. P., A. P. w 1/12 części każdy oraz A.
Z., A. Z., B. S. w 1/18 części każdy i H. H., S. H., M. G., A. H. i J. R. w 1/30 części
każdy.
Sąd Rejonowy ustalił, że w skład spadku wchodzi nieruchomość położona
w B., nie stanowiąca gospodarstwa rolnego. W dacie otwarcia spadku po S. Z. za
gospodarstwo rolne mogły być uznawane grunty o powierzchni ponad 50 arów (w
dacie otwarcia spadku po T. Z. - ponad 1 ha), które zgodnie obowiązującym
wówczas rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r. w sprawie
przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich
nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych były lub mogły być
użytkowane na cele produkcji rolnej, jeśli decyzją terenowego organu administracji
państwowej stopnia podstawowego zostały przeznaczone na cele bezpośrednio
związane z produkcja rolną. Jak wynika natomiast z informacji Urzędu Miejskiego
w B. przedmiotowa nieruchomość w ogólnym planie zagospodarowania
przestrzennego obowiązującym w latach 1975 do 1986. znajdowała się w terenie
oznaczonym jako „teren zieleni izolacyjnej leżący w strefie ochrony sanitarnej
zakładów przemysłowych; adaptacja istniejącej zabudowy jednorodzinnej do pełnej
amortyzacji”. Wobec ustalenia, że przedmiotowa nieruchomości nie stanowiła
gospodarstwa rolnego Sąd Rejonowy nie orzekł o jego dziedziczeniu.
Postanowienie zaskarżył uczestnik A. P. w części dotyczącej braku
orzeczenia o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego po S. Z. Wnosił o jego zmianę
przez dodanie orzeczenia, iż w skład spadku po S. Z. wchodzi udział w
gospodarstwie rolnym, który na podstawie ustawy dziedziczy w całości A. P.
Postanowieniem z dnia 16 lutego 2006 r. Sąd Okręgowy w B. oddalił
apelację uczestnika, podzielając stanowisko zaskarżonego nią postanowienia, że
3
spadkowa nieruchomość, jako nie przeznaczona na cele bezpośrednio związane z
produkcją rolną decyzja terenowego organu administracji, nie może być uznana za
gospodarstwo rolne.
W skardze kasacyjnej uczestnik A. P. zarzucił:
- naruszenie przepisów § 1 ust. 2, pkt 2 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 28 listopada 1964 r. w zw. z art. 1058 k.c. obowiązującego w dacie otwarcia
spadku po S. Z. przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w skład
spadku po nim nie wchodzi gospodarstwo rolne,
- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez nieprzeprowadzenie dowodu z uchwały Rady
Miasta B. na okoliczność jej treści, a zwłaszcza ustalenia czy w/w uchwała
odpowiada przesłankom z § 1 ust. 1, pkt 2 rozporządzenia z 28 listopada 1964 r., a
tym samym czy mogła być podstawą pozbawienia spadkowej nieruchomości
charakteru rolnego.
Wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nieprzeprowadzenie przez sąd określonego dowodu nie kwalifikuje się jako
uchybienie art. 233 § 1 k.p.c., który dotyczy oceny przeprowadzonych już
dowodów, przy czym przepis ten jest w ogóle wyłączony jako podstawa skargi
kasacyjnej (art. 3983
§ 3 k.p.c.).
Uzasadniona jest natomiast przytoczona w skardze podstawa naruszenia
prawa materialnego.
O tym czy nieruchomość należy uważać za rolną decyduje jej charakter
w chwili otwarcia spadku. W stanie prawnym obowiązującym w dacie otwarcia
spadku po S. Z. , według rozporządzenia z dnia 28 listopada 1964 r. w jego
ówczesnym brzmieniu (tekst. jedn. Dz.U. z 1983 r., Nr 19, poz. 86 – dalej jako
„rozporządzenie”), za nieruchomość rolną uważana była nieruchomość o łącznym
obszarze przekraczającym 0.5 ha, która jest lub może być użytkowana na cele
produkcji rolnej nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sądowniczej i rybnej (§ 1 ust.
1 i 3). Przepis § 1 ust. 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia wyłączał z pojęcia nieruchomości
4
rolnej tereny, które w sposób w nim opisany zostały przeznaczone na cele nie
związane bezpośrednio z produkcją rolną. Na tak zdefiniowanym pojęciu
nieruchomości rolnej bazowało zawarte w rozporządzeniu pojęcie gospodarstwa
rolnego (§ 2).
W świetle powyższego, dokonana przez oba sądy orzekające wykładnia
przepisu § 1 rozporządzenia jest błędna w pierwszej kolejności dlatego, że
o rolnym charakterze nieruchomości nie decydowało i nie warunkowało go
wydanie decyzji administracyjnej o jej przeznaczeniu na cele bezpośrednio
związane z produkcją rolną. Nieruchomość miała taki charakter, gdy była, lub
mogła być użytkowana na cele produkcji rolnej, jeżeli spełniała przy tym normę
obszarową. Natomiast traciła charakter nieruchomości rolnej w wyniku zarządzenia
właściwego terenowego organu administracji państwowej o ustaleniu granic
terenów budownictwa mieszkaniowego i zagrodowego, przejmowanych na
własność państwa na podstawie przepisów o terenach budowlanych na obszarach
wsi lub terenach budowlanych na obszarach miast i osiedli, a nadto w wyniku
decyzji terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego
wydanej w trybie przepisów o planach realizacyjnych o przeznaczeniu jej na cele
niezwiązane bezpośrednio z produkcją rolną.
Zgodnie z poglądem judykatury, jaki ukształtował się co do wykładni przepisu
§ 1 rozporządzenia, w jego pierwotnego brzmienia, a który zachował aktualność
także po jego kolejnych zmianach, przeznaczenie nieruchomości lub jej części,
która jest lub może być użytkowana na cele produkcji rolnej, w zatwierdzonym
miejscowym planie szczególnym określonym w art. 17 ustawy z dnia 31 stycznia
1961 r. o planach zagospodarowania przestrzennego na inne cele niż związane
z produkcją rolną, podobnie jak objęcie takiej nieruchomości uchwałą
o wyznaczeniu terenów budowlanych na podstawie art. 4 ust. 6 ustawy z dnia
31 stycznia 1961 o terenach budowlanych na obszarze wsi, pozbawia tę
nieruchomość charakteru rolnej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 maja
1967 r., III CZP 36/67, OSNC 1968, nr 2, poz.16, patrz także uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 16 listopada 1964 r., III CO 47/64, OSNC 1965, nr 10, poz.
159). Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 17 maja
1964 r., ani plan regionalny, ani miejscowy plan ogólny nie przesądza jeszcze
5
o przeznaczeniu określonych terenów, realizacji podlega bowiem dopiero plan
szczegółowy i to po wyłożeniu jego projektu do publicznego wglądu, rozpatrzeniu
uwag i wniosków oraz zatwierdzeniu przez właściwą władzę.
Użyte w § 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia. pojęcie „decyzji terenowego organu
administracji…” oznacza więc decyzje o miejscowym szczegółowym planie
zagospodarowania. Dokonana przez Sąd Okręgowy wykładnia powołanych
w skardze przepisów rozporządzenia okazała się więc błędna także w tym
zakresie.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę
przekazał Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania wraz
z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania kasacyjnego (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
db