Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 281/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 grudnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Maria Grzelka
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z powództwa Zespołu Opieki Zdrowotnej […]
przeciwko Oddziałowi Wojewódzkiemu Narodowego Funduszu
Zdrowia
o zapłatę 2.648.493 zł,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 12 grudnia 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 8 grudnia 2005 r.
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 8 grudnia 2005 r. oddalił apelację
Narodowego Funduszu Zdrowia od wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 12 lipca
2005 r., zasadzającego od Funduszu na rzecz Powodowego ZOZ-u kwotę
327.670,20 zł, podzielając ustalenia i ocenę jurydyczną tego Sądu.
Według ustaleń stanowiących podstawę rozstrzygnięcia Samodzielny
Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej na podstawie zawartych z Regionalną Kasą
Chorych w latach 2001 - 2002 umów o świadczenie specjalistycznych usług
medycznych w zakresie kardiologii, chirurgii ogólnej, chirurgii urazowo –
ortopedycznej, dermatologii, okulistyki dla dzieci i dorosłych, laryngologii dla dzieci i
dorosłych, urologii, ginekologii, neurologii i rehabilitacji świadczył od 1 stycznia
2001 r. do 31 grudnia 2002 r. specjalistyczne usługi medyczne, które w 95 %
wymagały natychmiastowej pomocy z uwagi na zagrożenie życia lub zdrowia, co
spowodowało przekroczenie limitu zakontraktowanych świadczeń.
Wartość świadczeń ponadlimitowych wykonanych w stanach ratowania
zagrożenia życia i zdrowia w Poradni Kardiologicznej i w Poradni Chirurgii
Urazowo-Ortopedycznej w 2001 r. wyniosła 85% kwoty dochodzonej, natomiast
w Poradni Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej w 2002 r. 95% kwoty dochodzonej,
co łącznie daje kwotę 327,670,20 zł.
Przy tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo
do tej kwoty, uznając że w sytuacji, w której strony nie postanowiły umownie, kto
ma ponosić ryzyko kosztów ewentualnych świadczeń ponadlimitowych, pozwany
Fundusz jako podmiot ustawowo powołany do finansowania świadczeń publicznej
służby zdrowia zobowiązany jest do pokrycia tych kosztów. Jako podstawę prawną
rozstrzygnięcia powołał art. 753 § 2 k.c. i art. 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r.
o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91,poz. 408 ze zm.).
Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu Okręgowego co do zasadności
powództwa, a uzupełniając argumentację prawną wspierającą trafność
3
zaskarżonego rozstrzygnięcia stwierdził, że podstawy tej nie stanowi przyjęty przez
Sąd Okręgowy przepis art. 753 § 2 k.c., lecz art. 735 i 742 k.c. bowiem zawarte
przez strony umowy należy zakwalifikować jako umowy o świadczenie usług
medycznych, do których stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu oraz
prawidłowo przyjęty przez Sąd Okręgowy art. 7 ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej, a nadto art. 30 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza
i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. Nr 21 z 2002 r., poz. 204). Odwołując się do
orzecznictwa Sądu Najwyższego, Sąd Apelacyjny uznał, że określone w umowach
ilościowe limity świadczeń zdrowotnych nie dotyczą przypadków udzielania
świadczeń w warunkach określonych w art. 7 powołanej ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej. Za niemożliwe uznał też zastosowanie art. 3571
k.c. z uwagi na
wytoczenie powództwa po całkowitym wykonaniu umów.
Pozwany Fundusz w skardze kasacyjnej opartej na naruszeniu prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie:
- art. 58 § 3 k.c. polegające na przyjęciu, że postanowienia umowy
określające maksymalną kwotę zobowiązania wobec świadczeniodawcy
mającego obowiązek świadczeń zdrowotnych w stanach zagrożenia życia
i zdrowia są nieważne,
- art. 3531
k.c. przez przyjęcie, że pozwany Fundusz zawierając tej treści
umowę naruszył zasadę swobody umów,
- art. 735 i 742 k. c. przez przyjęcie, że świadczeniodawca wykonywał
„świadczenia ponadlimitowe” w ramach należytego wykonania zlecenia
udzielonego przez Narodowy Fundusz.
W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i zmianę wyroku Sądu
Okręgowego przez uwzględnienie apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzutowi naruszenia art. 735 i 742 k.c. nie można odmówić słuszności.
Przepisy te nie stanowią podstawy do konstruowania stosunku zobowiązaniowego
między stronami w zakresie dochodzonego roszczenia z uwagi na jego charakter.
Przedmiotem tego roszczenia jest bowiem wynagrodzenie za świadczenia ponad
4
limit przewidziany w łączących strony umowach. Zasadność tego zarzutu nie
oznacza jednak zasadności skargi kasacyjnej. Stanowisko Sądu Apelacyjnego
o zasadności powództwa nie może być skutecznie zwalczane. Dokonując takiej
oceny trzeba podkreślić, że prawo każdego człowieka do ochrony zdrowia
i równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków
publicznych jest jednym z fundamentalnych praw, zagwarantowanych w art. 68 ust.
1 i 2 Konstytucji RP. Prawo to konkretyzują art.19 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r.
o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.) i art. 30 ustawy z dnia
5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r.
Nr 226, poz.1943), według których pacjent ma między innymi prawo do świadczeń
zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej.
Koszt świadczenia udzielonego w warunkach określonych w art. 7 ustawy
o zakładach opieki zdrowotnej obowiązany jest pokryć Fundusz, bo właśnie w tym
celu tworzy rezerwę ogólną do wysokości 1% miesięcznych przychodów
Narodowego Funduszu Zdrowia ze składek na ubezpieczenie zdrowotne (art. 130-
131 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym obowiązującej w okresie
objętym sporem). Obciążenie świadczeniodawców, nawet częścią kosztów
świadczeń ponadlimitowych, jak wnioskuje skarżący, oznaczałoby nałożenie na
nich daniny publicznej w drodze pozaustawowej z naruszeniem art. 217 Konstytucji
RP, według którego nakładanie między innymi danin publicznych następuje
w drodze ustawy. Takiemu stanowisku dał wyraz Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
5 sierpnia 2004 r., III CK 365/03 (niepubl) i z dnia 15 grudnia 2005 r., II CSK 21/05
(OSNC 2006 nr 9, poz.157), w którym odniósł się do rozbieżności w tej kwestii we
wcześniejszym orzecznictwie tego Sądu, do którego odwołuje się skarżący
i stwierdził, że Kasy Chorych (obecnie Narodowy Fundusz Zdrowia) były
zobowiązane do zapłaty swym kontrahentem za świadczenia zdrowotne
przekraczające limity ustalone w umowie, udzielone osobom ubezpieczonym
w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia. Z tych przyczyn, wbrew odmiennemu
stanowisku skarżącego, nie można w ramach swobody kontraktowej zawartej w art.
3531
k.c., nałożyć na zakłady opieki zdrowotnej ponoszenia kosztów świadczeń
ponadlimitowych.
5
Rozwiązania tego nie podważa przyjęte w art. 4 ust. 3 powołanej ustawy
o Powszechnym ubezpieczeniu Zdrowotnym uregulowanie opierające stosunek
zobowiązaniowy pomiędzy świadczeniodawcą a Funduszem na umowie
o udzielenie świadczeń. Zgodnie z art. 56 k.c. czynność prawna wywołuje nie tylko
skutki w niej wyrażone, lecz także wynikające z ustawy, a więc z art. 7 powołanej
ustawy o zakładach opieki zdrowotnej i art. 30 ustawy o zawodach lekarza i lekarza
dentysty. Przepisy te są wprost adresowane do zakładów opieki zdrowotnej,
a udzielenie natychmiastowego świadczenia zdrowotnego jest własnym
ustawowym obowiązkiem świadczeniodawcy.
Nie mogą być natomiast poddane kontroli kasacyjnej zarzuty naruszenia art.
58 § 3 k.c. i art. 3531
k.c., gdyż nie miały w sprawie zastosowania i nie stanowiły
podstawy prawnej rozstrzygnięcia.
Z tych przyczyn skargę kasacyjną, jako pozbawioną uzasadnionych
podstaw, oddalono (art. 398 14
k.p.c.).
jz