Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 99/07
POSTANOWIENIE
Dnia 22 listopada 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Zbigniew Kwaśniewski
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z wniosku T. O. i M. O.
przy uczestnictwie M.D. notariusza prowadzącego Kancelarię Notarialną w J.
na odmowę dokonania czynności notarialnej,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 listopada 2007 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w J.
postanowieniem z dnia 9 lipca 2007 r.,
"Czy w sytuacji, gdy między małżonkami istnieje ustrój
rozdzielności majątkowej powstały z mocy orzeczenia sądu (art. 52
§ 1 i 2 k.r.o.) dopuszczalne jest przywrócenie wspólności ustawowej
na podstawie małżeńskiej umowy majątkowej zawartej w formie aktu
notarialnego ?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
L. Ś. i T. O. zwrócili się do notariusza M. D., prowadzącej Kancelarię
Notarialną, o sporządzenie umowy przywracającej wspólność ustawową, zniesioną
wyrokiem Sądu Rejonowego w J. z dnia 20 stycznia 1989 r. Sporządzenia takiej
samej umowy domagała się także M. O. Wspólność ustawowa, powstała na skutek
zawarcia przez nią małżeństwa z M. O., została zniesiona wyrokiem Sądu
Rejonowego w J.. z dnia 13 października 1999 r.
Notariusz odmówiła – na podstawie art. 81 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r.-
Prawo o notariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.; dalej:
Pr. o not.) – sporządzenia umów. Powołując się na art. 47 § 2 k.r.o., stwierdziła, że
przywrócenie wspólności ustawowej w drodze umowy jest możliwe tylko wtedy, gdy
rozdzielność majątkowa została ustanowiona na podstawie umowy.
W zażaleniu na odmowę dokonania czynności przez notariusza T. O.
wyjaśnił, że zdecydował się z żoną przywrócić wspólność ustawową, ponieważ
ustała przyczyna jej zniesienia (obecnie małżonkowie – inaczej niż w 1989 r. -
mogą być właścicielami dwóch domów). Kwestionując w zażaleniu decyzję
notariusza, M. O. podniosła natomiast, że stosunki między nią a mężem uległy
zmianie i nie ma potrzeby dalszego utrzymywania rozdzielności majątkowej
Sąd Okręgowy sprawy, w których zostały wniesione przytoczone zażalenia,
połączył na podstawie art. 219 k.p.c. Przy rozpoznawaniu tych zażaleń Sąd powziął
poważne wątpliwości, którym dał wyraz w przedstawionym zagadnieniu prawnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jeżeli przy rozpoznawaniu apelacji powstanie zagadnienie prawne budzące
poważne wątpliwości, sąd – zgodnie z art. 390 § 1 k.p.c. – może przestawić to
zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Rozpoznając
zażalenie na odmowę dokonania czynności prawnej, sąd okręgowy działa jako sąd
odwoławczy. To oznacza, że w niniejszej sprawie – co do zasady – dopuszczalne
było przedstawienie Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego na podstawie
art. 390 § 1 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 11 lutego 1997 r.,
II CKN 65/95, OSNC 1997, nr 5-6, poz. 83, z dnia 5 marca 1998 r., I CKN 1069/98,
OSNC 1999, nr 9, poz. 160). Warunkiem podjęcia uchwały przez Sąd Najwyższy
jest jednak spełnienie wszystkich przesłanek określonych w art. 390 § 1 i wydanie
3
przez sąd drugiej instancji w sposób prawidłowy postanowienia o przedstawieniu
zagadnienia prawnego.
W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy wydał postanowienie o przedstawieniu
zagadnienia prawnego na posiedzeniu niejawnym, odbytym w dniu 9 lipca 2007 r.
Uszło uwagi Sądu, że – zgodnie z art. 83 § 1 Pr. o not. – sąd rozpoznaje zażalenie
na odmowę dokonania czynności notarialnej na rozprawie, stosując przepisu
kodeksu postępowania cywilnego. Zatem wydanie postanowienia o przedstawieniu
zagadnienia prawnego w niniejszej sprawie mogło nastąpić jedynie na rozprawie
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2005 r., III CZP 93/04,
niepubl.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1978 r., III CZP
64/78, OSP 1979, nr 5, poz. 84).
Podejmując postanowienie o przedstawieniu zagadnienia prawnego, Sąd
Okręgowy uchybił wymaganiom określonym w art. 83 Pr. o not. Uchybienie to
należy uznać za istotne, gdyż strony zostały pozbawione możliwości
przedstawienia na rozprawie stanowiska w kwestii, którą Sąd Okręgowy uznał za
budzącą poważne wątpliwości prawne i przedstawił do rozstrzygnięcia na
podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
W tej sytuacji Sąd Najwyższy, uznając, że nie zostały spełnione warunki
umożliwiające podjęcie uchwały – na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia
23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.) –
orzekł, jak w sentencji postanowienia.

III CZP 99/07

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia