Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 274/07
POSTANOWIENIE
Dnia 6 grudnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku G.M. i K.M.
przy uczestnictwie E.W. i J.W.
o przysposobienie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 grudnia 2007 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawców
od postanowienia Sądu Okręgowego w L.
z dnia 14 grudnia 2006 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 15 września 2006 r. Sąd Rejonowy w R. orzekł na
podstawie art. 121 k.r.io. przysposobienie pełne małoletniego M.I. ur. [...] oraz P.I.
ur. [...] przez wnioskodawców K. i G. małżonków M., zmienił imiona
przysposobionych, dodając im odpowiednio imiona: M. oraz P. i nakazał właściwym
urzędom stanu cywilnego sporządzenie nowych aktów urodzenia
przysposobionych. Jednocześnie Sąd oddalił wniosek o zmianę w akcie urodzenia
małoletniego P. miejscowości jego urodzenia z P. na B., jako nie mającego
podstawy prawnej.
W apelacji od rozstrzygnięcia oddalającego żądanie zmiany miejsca
urodzenia przysposobionego P., wnioskodawcy domagali się wpisania w nowych
aktach urodzenia obu przysposobionych zmiany miejsc ich urodzenia na W.
Apelacja została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w L. z dnia 14
grudnia 2006 r., który potwierdził stanowisko Sądu I – ej Instancji co do braku
podstaw prawnych uwzględnienia żądania przysposabiających o dokonanie w
nowym akcie urodzenia przysposabianych zmiany miejsc ich urodzenia.
W skardze kasacyjnej wnioskodawcy zarzucili naruszenie art. 49 ust. 1 w zw.
z art. 40 ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t. jed.
Dz. U. z 2004 r., nr 161, poz. 1688) – dalej: „uasc” - w zw. z art. 121 k.r.io., a także
art. 328 § 2 k.p.c., które miało istotny wpływ na wynik sprawy, „przez sporządzenie
sprzecznego z sentencją postanowienia uzasadnienia, w którym stwierdzono,
że przysposabiający zostaną wpisani jako rodzice przysposobionych w nowych
aktach urodzenia, pomimo braku rozstrzygnięcia tej treści w sentencji orzeczenia
Sądu I - ej Instancji”.
Na tych podstawach wnieśli o uchylenie skarżonego postanowienia i jego zmianę
przez wpisanie w nowym akcie urodzenia małoletniego P., jako miejsca urodzenia
B. oraz w aktach obu przysposobionych nazwiska przysposabiających jako ich
rodziców, ewentualnie o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Obowiązek sporządzenia nowego aktu urodzenia istnieje tylko przy
orzeczeniu tzw. adopcji całkowitej. Zgodnie z art. 48 ust. 1 uasc, w razie orzeczenia
3
przysposobienia, na które rodzice wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez
wskazania osoby przysposabiającej, sporządza się nowy akt urodzenia
przysposobionego; w akcie tym jako rodziców wpisuje się przysposabiających.
Sporządzenie nowego aktu urodzenia następuje więc w tym przypadku z urzędu.
Natomiast przy tzw. adopcji pełnej, przewidzianej w art. 121 k.r.io., sporządzenie
nowego aktu następuje tylko wtedy, kiedy tak zdecyduje sąd orzekający tę postać
przysposobienia. Stanowi o tym art. 49 ust. 1 uasc, zgodnie z którym „w razie
orzeczenia przysposobienia w sposób określony w art. 121 k.r.io., może być
sporządzony nowy akt urodzenia przysposobionego, w którym jako rodziców
wpisuje się przysposabiających, jeżeli sąd opiekuńczy tak postanowił. Przepisy art.
47 ust. 2 – 5 stosuje się odpowiednio”. Stosownie do wyraźnych dyspozycji
przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w takim nowym akcie urodzenia
wpisuje się dwie zmiany - w porównaniu do treści pierwotnego aktu urodzenia:
przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego, a jeżeli, tak jak
w niniejszej sprawie, został przysposobiony przez małżonków wspólnie, nazwisko,
które noszą, albo nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżeństwa (art. 122 § 1 k.r.io.)
oraz zmienione przez sąd imię lub imiona przysposobionego (art. 122 § 3 k.r.io.).
O możliwości dokonywania innych zmian w treści nowego aktu w związku
z orzeczoną adopcją ustawa nie wspomina. Ponieważ dane zawarte w akcie stanu
cywilnego stanowią jedyny dowód przesądzający w sposób urzędowy i wiążący
o ich treści, przeto ewentualne ingerencje w treść takiego aktu muszą mieć
wyraźną podstawę prawną. Przemawia to za koniecznością ścisłej wykładni
przepisów upoważniających do zmiany treści aktu. Już więc z tej zasadniczej
przyczyny niemożliwy jest do zaakceptowania postulat skarżących zastosowania
wykładni rozszerzającej art. 49 ust. 1 uasc, na którym opiera się cała konstrukcja
skargi kasacyjnej. Według ich twierdzenia, dopuszczalne jest bowiem, w drodze
wykładni funkcjonalnej, wyprowadzenie - z obowiązującej zasady ochrony
tajemnicy adopcji - wniosku o dopuszczalności zmiany w nowym akcie urodzenia
przysposobionego także miejsca jego urodzenia. Z tezą tą nie można się zgodzić
przede wszystkim ze względu na wspomnianą konieczność ścisłej wykładni
omawianych przepisów. Niezależnie od tego Sąd Okręgowy ma rację, że w naszym
systemie prawnym tajemnicy przysposobienia nie należy absolutyzować. Nie miała
4
ona bowiem nigdy charakteru bezwzględnego, a w ustawie z dnia 29 maja 1995 r.
o zmianie Kodeksu rodzinnego i niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 83, poz. 417)
ustawodawca w sposób widoczny ograniczył jej działanie. Dał temu wyraz przez
zmianę treści art. 48 uasc, uchylając obowiązek skreślenia dotychczasowego aktu
urodzenia przysposobionego - po sporządzeniu aktu nowego, co ma umożliwić
przysposobionemu, po osiągnięciu pełnoletniości, poznanie prawdy o swoim
naturalnym pochodzeniu. Potwierdza to tylko współczesne tendencje i przekonanie,
że dla dobra dziecka lepiej jest, aby tę prawdę przysposabiający, jako dysponenci
tajemnicy adopcji, przekazywali jemu sami, oczywiście w odpowiednim czasie i we
właściwej formie. Dodatkowo przeciwko poglądowi prawnemu wnioskodawców
przemawia argument natury historycznej. Podczas prac nad przygotowaniem
obowiązującej ustawy o aktach stanu cywilnego zgłaszane były postulaty, aby –
w imię zasady możliwie pełnej ochrony tajemnicy adopcji – upoważnić sąd
orzekający przysposobienie pełne do dokonania, na wniosek przysposabiających,
także zmiany miejsca oraz daty urodzenia przysposobionego, jednakże ostatecznie
ta propozycja legislacyjna nie została uwzględniona. Wszystko to przemawia za
tezą, iż sąd orzekający przysposobienie pełne, decydując o potrzebie sporządzenia
nowego aktu urodzenia osoby przysposobionej, nie może nakazać zmiany w tym
akcie miejsca jej urodzenia. Przesądza to o bezpodstawności zasadniczego zarzutu
skargi kasacyjnej.
Jeśli zaś chodzi o zarzut niekonsekwencji Sądu Okręgowego co do
rozstrzygnięcia o wpisaniu w nowym akcie urodzenia nazwiska wnioskodawców
jako nazwiska przysposobionych dzieci, to istotnie stanowisko Sądu wyrażone
w uzasadnieniu skarżonego orzeczenia nie jest w tej kwestii do końca jasne czy
jednoznaczne. Nie może to jednak stanowić skutecznej podstawy kasacyjnej, gdyż
i tak wpisanie przysposobionemu w akcie urodzenia nazwiska przysposabiającego
w sytuacji, o której mowa w art. 122 § 1 k.r.io., następuje z urzędu, a ewentualne
zamieszczenie przez sąd w orzeczeniu o przysposobieniu takiego rozstrzygnięcia
ma jedynie charakter deklaratoryjny (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
4 lipca 1953 r., C 1134/52, OSNCK 1953, nr 4, poz. 103). W tym sensie trzeba więc
się zgodzić z ostateczną konkluzją Sądu w tej kwestii, że „wnioskodawcy w nowym
5
akcie urodzenia będą wpisani jako rodzice”, gdyż, urząd stanu cywilnego ex lege
ma obowiązek wpisania ich nazwiska jako nazwiska przysposobionych.
Z tych względów skarga kasacyjna podlegała oddaleniu, jako niezasadna
(art. 39814
k.p.c.).