Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 347/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa B. K.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w L.
o uchylenie uchwały i ustalenie nieważności uchwały,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 11 grudnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 30 stycznia
2008 r., sygn. akt I ACa (…),
1. uchyla zaskarżony wyrok w pkt I a w części ustalającej nieważność uchwały
nr (…) Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni Mieszkaniowej w L. z
dnia 15 maja 2006 r. i w tym zakresie oddala apelację powódki
2. oddala skargę kasacyjną w pozostałej części
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w T. wyrokiem z dnia 18 września 2007 r. oddalił powództwo
wniesione przez B. K. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej w L. o uchylenie uchwały nr
2
(…) Zebrania Przedstawicieli Członków tej spółdzielni z dnia 15 maja 2006 r. oraz
uchwały Rady Nadzorczej nr (…)/2004 z dnia 8 listopada 2004 r., bądź ustalenia ich
nieważności. Sąd ten ustalił, że w dniu 1 lutego 2004 r. strona pozwana zawarła z
powódką umowę o ustanowieniu na jej rzecz lokatorskiego prawa do lokalu. Wkład
mieszkaniowy został ustalony na 26 023,75 zł. W dniu zawarcia umowy powódka
wpłaciła na poczet wkładu kwotę 13 000 zł, a jego pozostałą cześć miała uzupełnić do
dnia 29 lutego 2004 r. Powódka nie uzupełniła wkładu w terminie. Pismem z dnia
25 sierpnia 2004 r. została wezwana do zapłaty należności głównej oraz odsetek
ustawowych i poinformowana, że w przypadku nieuregulowania tych należności zarząd
spółdzielni wystąpi o wykluczenie powódki. Powódka wpłaciła 3 023,75 zł i wniosła o
rozłożenie na raty pozostałej kwoty z tytułu wkładu z terminem płatności do listopada
2004 r. Zarząd spółdzielni wyraził zgodę na uzupełnienie wkładu przez powódkę do 30
października 2004 r. Rada Nadzorcza (RN) w dniu 27 października 2004 r. zawiadomiła
powódkę, że na posiedzeniu wyznaczonym na 8 listopada 2004 r. będzie rozpoznawana
sprawa wykluczenia powódki. Powódka stawiła się na tym posiedzeniu RN i złożyła dwa
pisma, z których wynikało, że na ten dzień nie jest zadłużona wobec strony powodowej i
nie posiada wyliczenia wysokości wkładu mieszkaniowego, której od niej zażądano.
Rada Nadzorcza podjęła uchwałę o wykluczeniu powódki z członkostwa w spółdzielni z
powodu nieuzupełnienia wkładu w wysokości 10 000 zł, wraz z odsetkami w wysokości
1 041,22 zł. W styczniu 2005 r. strona pozwana wezwała powódkę do zapłaty tych
należności. W dniu 7 lutego 2005 r. powódka wpłaciła kwotę 10 000 zł tytułem wkładu, a
w dniu 28 lutego 2005 r. kwotę 338,49 zł tytułem odsetek. W dniu 11 lutego 2005 r.
strona pozwana wezwała powódkę do zapłaty odsetek w wysokości 1 338,75 zł.
Pismem z 23 maja 2005 r. zawiadomiła powódkę, że w dniu 10 czerwca 2005 r.
zebranie przedstawicieli członków (zpcz) będzie rozpoznawało jej odwołanie od uchwały
RN o wykluczeniu powódki. Na zebraniu tym powódka była obecna wraz ze swoim
pełnomocnikiem, który zadeklarował spłatę przez powódkę zadłużenia do końca lipca
2005 r. Z tego powodu odroczono podjęcie uchwały w sprawie odwołania powódki. W
dniu 10 czerwca 2005 r. stwierdzono w mieszkaniu powódki samowolę budowlaną
polegająca na wykonaniu w stropie otworu prowadzącego do piwnicy, drewnianych
schodów i przeróbki instalacji elektrycznej. Powódka nie wzięła udziału w posiedzeniu
RN w dniu 16 lutego 2006 r., na które została zaproszona. Rada Nadzorcza postanowiła
wówczas o uszczegółowieniu i rozszerzeniu uzasadnienia uchwały o wykluczeniu
powódki. W dniu 15 maja 2006 r. zebranie przedstawicieli członków podjęło uchwałę o
3
utrzymaniu uchwały RN o wykluczeniu powódki. Sąd Okręgowy ocenił, że w świetle
przepisów prawa spółdzielczego i statutu pozwanej spółdzielni istnienie w dniu 8
listopada 2004 r. zadłużenia powódki z tytułu wkładu i odsetek ustawowych, mimo
wyrażenia przez zarząd zgody na ich uregulowanie do 30 października 2004 r.,
uzasadniało podjęcie uchwały o jej wykluczeniu. Odnosząc się do zarzutu powódki
dotyczącego niezgodnego z prawem rozszerzenia uzasadnienia uchwały o wykluczeniu
powódki Sąd pierwszej instancji stwierdził, że RN w dniu 16 lutego 2006 r. nie podjęła
kolejnej uchwały i nie zmieniła podstawy uchwały nr (…)/2004 o wykluczeniu powódki,
lecz uzupełniła jej uzasadnienie.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 30 stycznia 2008 r. zmienił zaskarżony wyrok w
ten sposób, że ustalił nieważność uchwały nr (…) Zebrania Przedstawicieli Członków
Spółdzielni Mieszkaniowej w L. z dnia 15 maja 2006 r. w części dotyczącej
uszczegółowienia i rozszerzenia uchwały nr (…)/2004 oraz uchylił w pozostałej części tę
uchwałę i uchwałę nr (…)/2004 Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej w L. z dnia
8 listopada 2004 r. W ocenie Sądu drugiej instancji, Rada Nadzorcza w dniu 16 lutego
2006 r. podjęła decyzję dotyczącą rozszerzenia i uszczegółowienia uzasadnienia
uprzednio podjętej uchwały o wykluczeniu powódki, która tym samym nie miała
charakteru uchwały. Stanowiła ona element toczącego się postępowania
wewnątrzspółdzielczego. Działania Rady Nadzorczej w dniu 16 lutego 2006 r.
doprowadziły do naruszenia art. 24 § 1, 3 i 4 prawa spółdzielczego. W konsekwencji
uchwała nr (…) z dnia 15 maja 2006 r. w części dotyczącej uszczegółowienia i
rozszerzenia uchwały nr (…)/2004 była nieważna z uwagi na jej sprzeczność z prawem.
Uchwała z dnia 15 maja 2006 r. w pozostałej części oraz uchwała RN nr (…)/2004 z 8
listopada nie były sprzeczne z ustawą. Naruszały natomiast postanowienia statutu. W
tym zakresie decydował stan istniejący w chwili rozpoznawania odwołania powódki.
W tym czasie powódka uzupełniła w całości wkład mieszkaniowy oraz zapłaciła część
odsetek ustawowych żądanych przez spółdzielnię. Co do pozostałej części tych odsetek
toczyło się postępowanie sądowe i należność ta była wówczas sporna, co nie pozwalało
uznać jej nieuiszczenia przez powódkę za podstawę jej wykluczenia. Przemawiało to za
uchyleniem uchwał zaskarżonych przez powódkę.
Skarga kasacyjna strony pozwanej została oparta o obie podstawy określone w
art. 3983
§ 1 k.p.c. Zarzucono w niej nieważność postępowania z przyczyn określonych
w art. 379 pkt 3 k.p.c. oraz naruszenie art. 24 i 42 § 2 prawa spółdzielczego, art. 481
k.c., art. 365 § 1 i 366 k.p.c. w zw. z art. 227, 229 i 233 k.p.c. i art. 378 § 1 k.p.c. W
4
oparciu o te zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie
apelacji powódki, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut nieważności postępowania, związany z twierdzeniem, że sprawa
o uchylenie uchwały RN nr (…)/2004 z dnia 8 listopada 2004 r. została już wcześniej
rozstrzygnięta prawomocnie przez Sąd Okręgowy w T., był nieuzasadniony. Sąd
Apelacyjny ustalił, że podstawą oddalenia powództwa w tej sprawie była jego
przedwczesność, spowodowana niezakończeniem postępowania
wewnątrzspółdzielczego. Nie ulega wątpliwości, że powódka wytoczyła ponownie
powództwo o uchylenie tej uchwały w zmienionej sytuacji, już po zakończeniu
postępowania wewnątrzspółdzielczego. Nie pozwala to podzielić oceny skarżącego, że
w sprawie miała miejsce nieważność postępowania z przyczyn wskazanych w art. 379
pkt 3 k.p.c. Z tych samych względów nieuzasadniony był zarzut naruszenia art. 365 § 1 i
366 k.p.c. Stwierdzenie Sądu Apelacyjnego, że wyrok wydany w sprawie IC (…) nie miał
znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy nie było bowiem wynikiem kwestionowania jego
prawomocności materialnej i braku związania jego treścią, lecz następstwem ustalenia, że
uległa zmianie podstawa sporu.
Bezzasadny był również zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. W apelacji powódka
wskazała, że zaskarża w całości wyrok oddalający jej powództwo. Skoro przedmiotem
powództwa była uchwała RN z dnia 8 listopada 2004 r., to nie można przyjąć, że Sąd
Apelacyjny uchylając tę uchwałę w wyniku uwzględnienia apelacji powódki wyszedł poza jej
granice. Usprawiedliwiony był natomiast zarzut naruszenia art. 42 § 2 prawa spółdzielczego
związany z ustaleniem nieważności części uchwały z dnia 15 maja 2006 r. Jej przedmiotem
było utrzymanie w mocy uchwały RN z dnia 8 listopada 2004 r. o wykluczeniu powódki.
Treść tej uchwały nie zawierała żadnego odniesienia do czynności RN podjętych w dniu 16
lutego 2006 r. i nie mogła być uchylona w tej części. Stanowisko RN, które w ocenie Sądu
Apelacyjnego nie miało formy uchwały, nie mogło być też przedmiotem uchwały zebrania
przedstawicieli członków podjętej w wyniku rozpoznania odwołania powódki od uchwały
RN. Mogło mieć ono znaczenie jedynie dla ustalenia motywów podjęcia uchwały z dnia 15
maja 2006 r. Sąd drugiej instancji nie stwierdził jednak, że uchwała dotycząca wykluczeniu
powódki z tego powodu była nieważna. O braku takiej oceny świadczy również jej uchylenie
z powodu sprzeczności z przepisami statutu. Z tych względów skarga kasacyjna w części
dotyczącej wyroku ustalającego nieważność uchwały zebrania przedstawicieli członków
5
była usprawiedliwiona. W tym zakresie został on uchylony i zmieniony przez Sąd Najwyższy
na podstawie art. 39816
k.p.c.
Oceny Sądu Apelacyjnego o istnieniu podstawy do uchylenia uchwały z dnia
15 maja 2006 r. skarżący skutecznie nie podważył. W skardze kasacyjnej nie kwestionował
on stanowiska Sądu drugiej instancji, że przy ocenie zgodności zaskarżonej uchwały
z przepisami statutu spółdzielni należy uwzględnić stan istniejący w chwili rozpoznawania
odwołania członka. W zasadzie nie kwestionowano też w skardze kasacyjnej poglądu Sądu
drugiej instancji, że wobec uregulowania przez powódkę na dzień rozpoznania jej
odwołania całego wkładu mieszkaniowego kwestie związane z obowiązkiem jego
wniesienia nie mogły stanowić podstawy wykluczenia powódki. W uzasadnieniu skargi
kasacyjnej znalazło się jedynie pozostające w sprzeczności z ustaleniami Sądu
stwierdzenie, że powódka zalegała z zapłatą wkładu mieszkaniowego.
Zawarty w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 24 prawa spółdzielczego był
powiązany z zarzutem naruszenia art. 481 k.c. w wyniku błędnego przyjęcia za sporną
części należności z tytułu odsetek ustawowych. Pogląd skarżącego, że bezsporność
należności z tytułu odsetek ustawowych wynikała z brzmienia art. 481 k.c. jest
nieuzasadniony. Przepis ten przesądza jedynie, że odsetki ustawowe przysługują z
mocy ustawy za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Nie może to
rozstrzygać o zasadności roszczenia o odsetki w konkretnej sprawie. Sąd Apelacyjny
podniósł, że o istnieniu sporu co do wysokości odsetek należnych stronie pozwanej
przesądzał zarzut powódki, iż odsetki nie mogły być naliczane w okresie udzielonej jej
przez zarząd spółdzielni, do dnia 30 października 2004 r., prolongaty w celu
uzupełnieniu wkładu mieszkaniowego i toczący się spór sądowy. Tej oceny skarżący
zaś nie podważał.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna w części dotyczącej wyroku
uchylającego uchwały zaskarżone przez powódkę była pozbawiona uzasadnionych
podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.