Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 193/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa L.(...) sp. z o.o. w L.
przeciwko J. S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 18 grudnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 14 grudnia
2007 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanego
kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w N. wyrokiem z dnia 23 maja 2007 r. oddalił powództwo o
zapłatę wniesione przez „L.(...)" Spółkę z o.o. w L. przeciwko pozwanemu J. S. Sąd ten
ustalił, że pozwany, który jest komornikiem sądowym przy Sądzie Rejonowym w L., w
grudniu 1998 r. wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko stronie powodowej. W
styczniu 1999 r. zajął ruchomości dłużnika w postaci wina owocowego. Zajęcia wina
2
dokonał ponownie w kwietniu 1999 r. Pozwany sprzedał łącznie 212 670 litrów zajętego
wina. W styczniu 1999 r. przekazał także do sprzedaży komisowej spółce PUH „P.(…)"
86 000 litrów wina. Należność z tego tytułu nie została przez tę spółkę uregulowana. W
czasie kontroli skarbowej przeprowadzonej w 1999 r. ustalono, że strona powodowa
prowadziła sprzedaż wina, która nie była dokumentowana fakturami i nie deklarowano
podatku akcyzowego wynikającego z wydania wina kontrahentom. Pozwany nie
wydawał zgody na wydawanie wina przez powodową spółkę. Postępowanie
egzekucyjne zostało umorzone w marcu 2001 r. W 2003 r. Prokuratura Okręgowa w N.
umorzyła postępowanie przygotowawcze prowadzone w sprawie czynności
dokonywanych przez organy kontroli skarbowej w 1999 r.
Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie z
uwagi na upływ terminu przedawnienia. Nadto strona powodowa nie wykazała
bezprawności działania komornika i związku przyczynowego między działaniem
komornika a szkodą.
Apelacja strony powodowej została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w
Krakowie z dnia 14 grudnia 2007 r. Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia faktyczne
Sądu Okręgowego oraz jego ocenę, że roszczenie strony powodowej uległo
przedawnieniu w sytuacji, gdy brak było podstaw do przypisania pozwanemu
popełnienia przestępstwa.
Skarga kasacyjna strony powodowej została oparta o obie podstawy określone w
art. 3983
§ 1 k.p.c. Zarzucono w niej naruszenie art. 442 § 2 k.c., art. 4421
§ 2 k.c., art.
23 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz art. 378 § 1 k.p.c. W oparciu o te
zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go
wyroku Sądu Okręgowego w N. i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania skarżący podniósł
zasadnie, że Sąd Apelacyjny nie odniósł się do art. 23 ustawy o komornikach sądowych
i egzekucji, a miał on zastosowanie w sprawie. Uchybienie to ostatecznie nie miało
jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Po pierwsze przepis ten, w brzmieniu
obowiązującym w dacie zdarzenia, które miało uzasadniać odpowiedzialność
pozwanego, nie określał samodzielnie wszystkich przesłanek odpowiedzialności
odszkodowawczej komornika. Nie ulega jednocześnie wątpliwości, że Sąd Apelacyjny
istnienie podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego rozważał stosownie
3
do zasad odpowiedzialności deliktowej. Zastosowanie art. 23 ustawy o komornikach
sądowych i egzekucji z tego punktu widzenia miało znaczenie jedynie dla oceny, czy
odpowiedzialność pozwanego opierała się o przesłankę winy. Po drugie oddalenie
powództwa, a następnie apelacji nie miało związku z oceną winy pozwanego jako
ewentualnej przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej. Zasadniczą podstawą
oddalenia powództwa było stwierdzenie, że roszczenia odszkodowawcze uległo
przedawnieniu. Art. 23 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji nie reguluje zaś w
żadnym razie kwestii związanych z przedawnieniem roszczeń odszkodowawczych
przeciwko komornikom.
Istota sporu sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy roszczenie strony powodowej
uległo przedawnieniu na gruncie art. 442 § 2 k.c. Przepis ten (obecnie art. 4421
k.c.)
przewiduje dłuższy termin przedawnienia roszczeń z deliktu, jeżeli szkoda jest wynikiem
zbrodni lub występku. Skarżący w sytuacji, w której w postępowaniu karnym nie
stwierdzono popełnienia przestępstwa, kwestionował ocenę Sądu drugiej instancji, że
działanie komornika nie miało cech przestępstwa. Należy zgodzić się z jego poglądem,
że w takiej sytuacji sąd cywilny jest uprawniony do dokonania własnej oceny, czy
popełnione zostało przestępstwo. Skarżący błędnie jednak ogranicza możliwość
weryfikacji tej oceny do dokonania kwalifikacji działania pozwanego jako określonego
przestępstwa.
Wymaga jednak podkreślenia, że skarżący dostrzega, że jest to możliwe na
podstawie „ustalonego stanu faktycznego". Jak powszechnie przyjmuje się w literaturze
stwierdzenie przez sąd cywilny, że popełnione zostało przestępstwo, wymaga
dokonania własnych ustaleń dotyczących istnienia podmiotowych i przedmiotowych
znamion przestępstwa, według zasad przewidzianych w prawie karnym.
Należy do nich między innymi bezprawność działania i wina sprawcy szkody.
Elementy te podlegają ustaleniu przez sąd cywilny. Również w orzecznictwie
przyjmowano, że istnienie podmiotowych i przedmiotowych znamion czynu karalnego
ustala sąd cywilny (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1997 r., l CKN
308/97 i 21 listopada 2001 r., II UKN 633/00, OSNP 2003, Nr 17, poz. 422). Ustalenia w
tym zakresie, jako elementy stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia,
nie mogą być przedmiotem zarzutów kasacyjnych i podlegać kontroli w postępowania
kasacyjnym (art. 3983
§ 1 k.p.c.). Tym samym zarzut skargi kasacyjnej dotyczący
naruszenia art. 442 § 2 k.c. w wyniku jego niezastosowania, nie mógł być
skonstruowany w sposób sformułowany w skardze kasacyjnej strony powodowej, gdzie
4
stwierdzono, że w oparciu o ustalenia faktyczne należało przyjąć, że pozwany dopuścił
się przestępstwa.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna była pozbawiona uzasadnionych
podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.