Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 87/09
POSTANOWIENIE
Dnia 5 listopada 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku D. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę rodzinną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 listopada 2009 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 31 grudnia 2007 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je
postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Ś. z dnia 14 września 2007 r., i sprawę przekazuje
Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Ś. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 31 grudnia 2007 r., Sąd Apelacyjny oddalił, jako
nieuzasadnione, zażalenie wnioskodawczyni D. K. od postanowienia Sądu
Okręgowego w Ś. z dnia 14 września 2007 r., odrzucającego jej odwołanie od
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 kwietnia 2007 r. w sprawie
o rentę rodzinną z ubezpieczenia wypadkowego po zmarłym mężu W. K.
2
W ocenie Sądu, wniosek o rentę rodzinną w związku z chorobą zawodową
był już przedmiotem rozpoznania Sądu Okręgowego w postępowaniu zakończonym
prawomocnym wyrokiem z dnia 4 grudnia 2006 r., a wnioskodawczyni składając
kolejny wniosek powołała się na dowody, które w ramach oceny dokumentacji
lekarskiej zmarłego były już przedmiotem oceny Sądu. Sprawa korzysta zatem z
powagi rzeczy osądzonej, co uzasadnia odrzucenie odwołania. Sąd uznał także za
nieuzasadniony zarzut wnioskodawczyni, iż przeszkodą do odrzucenia odwołania z
uwagi na powagę rzeczy osądzonej jest okoliczność wznowienia postępowania
przez organ rentowy na podstawie art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst; Dz.U.
z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.).
Powyższe postanowienie zaskarżył w całości skargą kasacyjną pełnomocnik
wnioskodawczyni i zarzucając naruszenie prawa materialnego - art. 114 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, oraz naruszenie prawa
procesowego – art. 328 § 2, art. 4778
, art. 47711
§ 1, oraz art. 47714
k.p.c., wniósł o
jego uchylenie jak i uchylenie poprzedzającego go postanowienia Sądu
Okręgowego z dnia 14 września 2007 r. i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona. Postępowanie, w którym zapadło
zaskarżone skargą kasacyjną postanowienie zostało wszczęte w rezultacie
odwołania wnioskodawczyni od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia
16 kwietnia 2007 r., ponownie odmawiającej prawa do renty rodzinnej, po tzw.
wznowieniu postępowania w trybie art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U.
z 2009 r. Nr 153, poz. 1227). Decyzje organu rentowego, inaczej niż wyroki sądów,
nie korzystają z powagi rzeczy osądzonej. Odmiennie też ukształtowana została ich
prawomocność i wzruszalność. Do wznowienia postępowania w sprawach
świadczeń emerytalno-rentowych stosuje się art. 114 powołanej wyżej ustawy,
zgodnie z którym prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu
ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po
uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono
3
okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do
świadczeń lub na ich wysokość. Od takiej decyzji organu rentowego służy
ponownie odwołanie do sądu. Dlatego prawomocny wyrok wydany w sprawie
odmowy przyznania renty rodzinnej w związku z chorobą zawodową nie zamyka
drogi do ponownego złożenia wniosku o to świadczenie. Zgodnie z postanowieniem
Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2004 r., II UK 404/03, (OSNP 2005 nr 4, poz.
58), prawomocność wyroku wydanego w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do
pracy w związku z wypadkiem przy pracy nie stanowi przeszkody w ponownym
rozpoznaniu sprawy o to świadczenie, jeżeli na podstawie art. 114 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
organ rentowy wydał decyzję, od której ubezpieczony odwołał się do sądu.
W sprawie jest niewątpliwe, że w dniu 5 marca 2007 r. wnioskodawczyni
złożyła wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty rodzinnej z tytułu śmierci
męża na skutek choroby zawodowej, który organ rentowy rozpoznał merytorycznie,
bowiem po dokonaniu analizy nowych dowodów w sprawie komisja lekarska ZUS
orzeczeniem z dnia 6 kwietnia 2007 r. ustaliła brak związku przyczynowego między
zgonem męża wnioskodawczyni a jego chorobą zawodową. Następnie organ
rentowy decyzją z dnia 22 maja 2006 r. odmówił przyznania prawa do
dochodzonego świadczenia.
W ocenie Sądu Najwyższego, w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych zarzut powagi rzeczy osądzonej prawomocnym wyrokiem sądowym
nie zawsze wyklucza dopuszczalność ponownego rozpoznania sprawy o takie
same świadczenia z ubezpieczenia społecznego (emeryturę lub rentę) pomiędzy
tymi samymi stronami. W rozpoznawanej sprawie należy przyjąć, że organ rentowy
uznał zasadność ponownego prowadzenia postępowania rentowego w trybie art.
114 ustawy o emeryturach i rentach, który przewiduje przypadki, w których możliwe
jest ponowne ustalanie prawa do świadczeń emerytalno-rentowych na wniosek
osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji lub
orzeczenia organu odwoławczego zostaną przedłożone nowe dowody lub
ujawnione nowe okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji, które mają wpływ
na prawo do świadczeń. Ta norma prawna dopuszcza więc - na wniosek osoby
zainteresowanej lub z urzędu - ponowne rozpoznanie przez organ rentowy także
4
sprawy, w której o prawie do świadczeń orzeczono prawomocnym wyrokiem
sądowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 1993 r., II URN 64/92,
OSNAPiUS 1994 Nr 2, poz. 46). W wyroku z dnia 13 maja 2004 r., III UK 16/04
(niepublikowany), sformułowano tezę, że ujawnienie okoliczności, które istniały
przed wydaniem decyzji przyznającej świadczenia emerytalne, uprawnia do
wszczęcia postępowania o ponowne ustalenie prawa do świadczenia na podstawie
art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, jeżeli okoliczności te mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich
wysokość. Nie muszą to być okoliczności, na które osoba ubiegająca się o
świadczenie nie mogła powołać się w poprzednim postępowaniu. Mogą to być
także okoliczności, które powinny być znane organowi rentowemu przy dołożeniu
minimum staranności, jednak na skutek błędu lub przeoczenia nie zostały
uwzględnione w poprzednim postępowaniu. W uzasadnieniu tego twierdzenia
wskazano m.in., że decyzja w sprawie świadczeń nie ma charakteru ostatecznego,
gdyż w przeciwnym wypadku zainteresowany nie mógłby ubiegać się o
świadczenia, których uprzednio mu odmówiono, jeżeli w wyniku błędu, zaniedbania
lub nieznajomości przepisów nie powołał się na okoliczności uprawniające go do
świadczenia.
Oznacza to w konsekwencji, że wskazanie przez Sądy naruszenie powagi
rzeczy osądzonej prawomocnym wyrokiem jest bezpodstawne w okolicznościach
sprawy, uzasadniających - w ocenie organu rentowego - ponowne ustalenie prawa
do tych świadczeń w trybie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach.
Skoro w rozpoznawanej sprawie organ rentowy podjął postępowanie w
sprawie ponownego ustalenia prawa do renty i wydał nową decyzję rozstrzygającą
o prawie wnioskodawczyni do renty rodzinnej, to przysługiwało od niej odwołanie do
sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (por. również wyrok z dnia 13 stycznia 2003
r., II UKN 578/01 - nie publikowany).
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39815
§ 1
k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c., orzekł jak w sentencji.