Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 63/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 kwietnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie z powództwa S. W.
przeciwko Urzędowi Gminy w D.
o wypowiedzenie umowy o pracę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 kwietnia 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 29 maja 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
U z a s a d n i e n i e
Pozwany Urząd Gminy w D., w sprawie z powództwa S. W. o
odszkodowanie z tytułu wadliwego rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia
na podstawie art. 53 §1 pkt 1 lit. b k.p., wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu
Okręgowego w K. z dnia 29 maja 2009 r., … 24/09. Zaskarżonym wyrokiem
oddalono jego apelację od wyroku Sądu Rejonowego w K., zasądzającego na rzecz
powoda tytułem żądanego odszkodowania kwotę 17.748,36 zł, stanowiącą
równowartość jego trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę.
Stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy został w pełni zaaprobowany
przez Sąd Okręgowy. Uchwałą Rady Miejskiej w D. z dnia 8 listopada 1995 r.
powód został powołany na stanowisko skarbnika Miasta i Gminy D. Stanowiło to
podstawę nawiązania jego stosunku pracy. Uchwałą tej Rady z dnia 14 grudnia
2007 r. odwołano powoda z tego stanowiska. Odwołanie było równoznaczne z
wypowiedzeniem umowy o pracę. W dniu odwołania i w okresie późniejszym
powód był na zwolnieniu lekarskim, a następnie pobierał świadczenie
rehabilitacyjne. W związku z upływem okresu uprawniającego pracodawcę do
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit.
b k.p., Burmistrz pozwanej Gminy rozwiązał z powodem stosunek pracy z dniem 27
sierpnia 2008 r.
W ocenie prawnej obu Sądów to rozwiązanie było sprzeczne z prawem, gdyż
oświadczenie woli w imieniu pracodawcy zostało złożone przez nieuprawniony
organ. Zdaniem Sądów organem uprawnionym do rozwiązania stosunku pracy z
powodem była Rada Gminy, a nie jej Burmistrz. Sąd Okręgowy stwierdził, że
rozwiązanie stosunku pracy było dopuszczalne na podstawie odwołania (art. 70 §
2 i 3 k.p.). Przyjmując ten pogląd Sąd Okręgowy stwierdził jednocześnie, że nie
podziela odmiennego stanowiska, przedstawionego w wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 30 maja 2001 r., I PKN 421/00 (OSNP 2003 nr 7, poz. 171), według którego w
takiej sytuacji, jak w rozpoznawanej sprawie, prawo rozwiązania stosunku pracy
służy przewodniczącemu zarządu gminy, a nie organowi, który powołał pracownika
na stanowisko. Tym samym Sąd Okręgowy podzielił pogląd wyrażony przez Sąd
Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 maja 2006 r., II PK 273/05 (OSNP
3
2007 nr 9 – 10, poz. 129) o właściwości rady gminy do rozwiązania stosunku pracy
z pracownikiem zatrudnionym na podstawie powołania.
W skardze kasacyjnej pozwany zarzucił naruszenie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b
oraz art. 70 § 2 i 3 k.p., art. 18 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o
samorządzie gminnym (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
oraz art. 4 pkt 2a obowiązującej do dnia 31 grudnia 2008 r. ustawy z dnia 22 marca
1990 r. o pracownikach samorządowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142,
poz. 1593 ze zm.). Zdaniem skarżącego art. 4 pkt 2a ustawy o pracownikach
samorządowych, wskazujący na burmistrza jako organ właściwy do dokonywania
czynności z zakresu prawa pracy wobec skarbnika gminy, jest przepisem
szczególnym w stosunku do art. 72 § 1 zdanie drugie k.p. i dlatego ma przed nim
pierwszeństwo na mocy art. 5 oraz art. 70 § 12
k.p. Powołano się także na trafność
stanowiska przyjętego przez Sąd Najwyższy we wskazanym wyroku I PK 421/00.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna jest uzasadniona.
Zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym do wyłącznej
właściwości rady gminy należy powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy na
wniosek wójta. Jak wynika z art. 2 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych, to
powołanie powoduje powstanie stosunku pracy. Do tego stosunku w pierwszej
kolejności stosuje się przepisy ustawy o pracownikach samorządowych, a w
kwestiach nieuregulowanych w niej stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu
pracy (art. 31 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych).
Relacje między powołaniem na stanowisko i odwołaniem z niego a
stosunkiem pracy określają przepisy art. 68 i n. k.p. Sytuacja jest prosta w
odniesieniu do powołania. Jest to oświadczenie złożone przez pracodawcę lub inny
upoważniony do tego podmiot, powodujące powstanie stosunku pracy za zgodą
pracownika (art. 68 § 1 w związku z art. 11 k.p.). Jest to zdarzenie równoważne z
zwarciem umowy o pracę i do stosunku pracy powstałego z powołania stosuje się
przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony, z wyłączeniami
wymienionymi w art. 69 k.p. Powołanie wywołuje więc dwa skutki - powierzenie
4
stanowiska i powstanie stosunku pracy – które następują w tym samym terminie
(art. 68 § 1 w związku z art. 682
k.p.).
Natomiast w odniesieniu do odwołania, z uwagi na konieczność ochrony
interesów pracownika, sytuacja jest złożona. Pozbawienie stanowiska jest
dopuszczalne w każdym czasie (art. 70 § 1 k.p.). Wpływ odwołania na stosunek
pracy określają art. 70 § 12
§ 3 k.p. Wynika z nich, że jeżeli przepis szczególny
nie stanowi inaczej, to odwołanie jest jednoznaczne w wypowiedzeniem umowy o
pracę lub z jej rozwiązaniem bez wypowiedzenia z przyczyn określonych w art. 52
lub 53 k.p. W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z odwołaniem
równoznacznym z wypowiedzeniem umowy. Z reguły odwołanie równoznaczne z
wypowiedzeniem powoduje rozpoczęcie biegu wypowiedzenia i takiej sytuacji
dotyczy powołany wyrok Sądu Najwyższego II PK 273/05. Należy podzielić
wyrażony w nim pogląd, że wójt gminy nie może złożyć wypowiedzenia stosunku
pracy sekretarzowi gminy w czasie biegu okresu wypowiedzenia, który się
rozpoczął wskutek odwołania tego pracownika ze stanowiska w sposób
równoznaczny z wypowiedzeniem.
Jednakże odwołanie równoznaczne z wypowiedzeniem nie zawsze
powoduje rozpoczęcie biegu wypowiedzenia. Odwołanie jest dopuszczalne w
każdym czasie, a więc także w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, tak
jak to miało miejsce w rozpoznanej sprawie, w której powód był chory w dniu
odwołania. Ochrona interesów takiego pracownika określona jest w art. 72 § 1 k.p.
Przewiduje on, że wówczas bieg wypowiedzenia rozpoczyna się po upływie
usprawiedliwionej nieobecności (co nie zachodzi w niniejszej sprawie). Natomiast
istotne znaczenie dla rozpoznawanej sprawy ma drugie zdanie tego paragrafu,
według którego jeżeli usprawiedliwiona nieobecność trwa dłużej niż okres
przewidziany w art. 53 § 1 i 2 k.p., organ który pracownika powołał, może rozwiązać
stosunek pracy bez wypowiedzenia.
Mamy więc do czynienia ze złożoną sytuacją, w której organ uprawniony do
odwołania (rada gminy) odwołała powoda ze stanowiska, co było równoznaczne z
wypowiedzeniem mu stosunku pracy, jednakże to wypowiedzenie nie rozpoczęło
biegu z uwagi na chorobę powoda, której długotrwałość spowodowała powstanie
nowej przyczyny umożliwiającej rozwiązanie stosunku pracy na mocy art. 53 § 1
5
pkt 1 lit. b k.p. To rozwiązanie stosunku pracy jest oderwane od odwołania ze
stanowiska w tym sensie, że następuje na podstawie odrębnej czynności prawnej
w postaci oświadczenia woli złożonego pracownikowi już po odwołaniu go ze
stanowiska. Należy zgodzić się z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w
powołanym wyroku I PKN 421/00, że w takiej sytuacji do rozwiązania stosunku
pracy z sekretarzem (skarbnikiem) gminy uprawniony jest przewodniczący zarządu
gminy (burmistrz), a nie organ, który powołał pracownika na stanowisko (zarząd
gminy). W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy odwołał się do art. 70 § 12
k.p. wyłączającego stosowanie przepisów Kodeksu pracy dotyczących rozwiązania
stosunku pracy z pracownikiem odwołanym ze stanowiska, jeżeli przepisy
szczególne stanowią inaczej. Na tej podstawie stwierdził, że do rozwiązania z
powodem umowy o pracę na podstawie art. 53 §1 pkt 1 lit. b k.p. nie był
uprawniony organ, który go powołał na stanowisko (art. 72 § 1 zdanie drugie k.p.)
lecz przewodniczący zarządu gminy (odpowiednio burmistrz), gdyż na mocy
przepisu szczególnego – art. 4 ustawy o pracownikach samorządowych – ma on
kompetencje do podejmowania w imieniu pracodawcy czynności wobec
pracowników niezależnie od sposobu nawiązania z nimi stosunku pracy. Można do
tego dodać, że w rozpoznawanej sprawie w czasie rozwiązania z powodem
stosunku pracy właściwość burmistrza była określona jeszcze wyraźniej, gdyż art.
4 pkt 2a ustawy o pracownikach samorządowych wprost wskazywał burmistrza jako
podmiot uprawniony do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy wobec
skarbnika i sekretarza gminy. Sąd Okręgowy nie podzielił tego poglądu, jednakże
jego argumenty nie nawiązują w żadnym stopniu do uzasadnienia tego wyroku
Sądu Najwyższego.
Sąd Okręgowy nie rozważał kwestii rozwiązania stosunku pracy powoda na
podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p. oraz znaczenia art. 70 § 12
k.p., lecz
opacznie zrozumiał pogląd wyrażony w wyroku I PKN 421/00 jako przyjmujący, że
powołanie oznacza jedynie powierzenie stanowiska, a nawiązanie i rozwiązanie
stosunku pracy należy do burmistrza. Błędne zrozumienie tego wyroku
doprowadziło do stwierdzenia przez Sąd Okręgowy, że występuje sprzeczność
między nim, a powołanym wyrokiem II PK 273/05. Jest to bezzasadne, gdyż
6
dotyczą one różnych sytuacji i nie są ze sobą sprzeczne, co trafnie podnosiła
strona pozwana w apelacji i powtórzyła w skardze kasacyjnej.
Słuszność poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku I PK 421/00
potwierdzają dalsze argumenty. Patrząc na omawiane zagadnienie właściwości
organu uprawnionego do rozwiązania z powodem stosunku pracy od strony ustroju
strony pozwanej trzeba podnieść, że regulujące go przepisy, przewidują
kompetencje rady gminy tylko w zakresie powołania i odwołania skarbnika gminy
(art. 18 ust. 2 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym). Nie mogą więc być podstawą
do podejmowania przez radę innych czynności odnoszących się do stosunku pracy
osoby powołanej na stanowisko. Przepis art. 18 ust. 2 pkt 3 ustawy o samorządzie
gminnym też ma charakter szczególny w rozumieniu art. 70 § 12
k.p., wyłączający
możliwość rozwiązania stosunku pracy przez radę gminy na podstawie art. 53 § 1
pkt 1 lit. b k.p. z pracownikiem uprzednio odwołanym przez nią ze stanowiska.
Należy także podnieść, że z zasady czynności w sprawach z zakresu prawa pracy
podejmuje osoba lub organ zarządzający pracodawcą (art. 31
k.p. ), a nie organ
stanowiący. Tak więc po odwołaniu pracownika z zajmowanego stanowiska organ
zarządzający (burmistrza) jest uprawniony do zawarcia z nim umowy o
wykonywanie innej pracy w okresie wypowiedzenia (art. 71 k.p.) lub do ustalenia z
pracownikiem wcześniejszego terminu rozwiązania stosunku pracy (art. 36 § 6
k.p.).
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.