Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SW 93/10
POSTANOWIENIE
Dnia 15 lipca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie protestu Z. G.
z udziałem Państwowej Komisji Wyborczej i Prokuratora Generalnego
przeciwko ważności wyborów prezydenckich,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 lipca 2010 r.,
postanawia:
pozostawić protest bez dalszego biegu.
Uzasadnienie
Z. G., jako uprawniony wyborca, wniósł w ustawowym terminie protest
wyborczy „w sprawie wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej” domagając się
unieważnienia wyborów na urząd Prezydenta RP, których druga tura odbyła się 4
lipca 2010 r., ponieważ „wybory te odbyły się w stanie zburzenia ładu
konstytucyjnego opisanego w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”, która jest
najwyższym aktem prawnym, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio (art. 8
Konstytucji RP).
W uzasadnieniu protestu wnoszący protest podniósł, że Bronisław
Komorowski wygrał wybory dzięki temu, że od 10 kwietnia 2010 r. pełnił
jednocześnie cztery funkcje publiczne, w tym dwa najważniejsze urzędy w
2
państwie: Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Marszałka Sejmu; dwie
pozostałe funkcje to poseł „do Sejmu” oraz wiceprzewodniczący partii Platforma
Obywatelska, która jest największą partią w Sejmie. Tym samym Bronisław
Komorowski skoncentrował w swoich rękach ogrom władzy, przez co miał
„największą” możliwość wpływania na opinię wyborców. Zdaniem wnoszącego
protest, było to sprzeczne z obowiązującą Konstytucją RP oraz jej „duchem prawa,
który zawarty jest w preambule, a który jednoznacznie określają słowa: pomni
gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były
w naszej Ojczyźnie łamane (…)” oraz „literą prawa, która w art. 10 mówi o
trójpodziale władzy w państwie i określa jakie organy jaką sprawują władzę; a także
w art. 132, który jednoznacznie mówi o tym, że: Prezydent Rzeczypospolitej nie
może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej funkcji publicznej”.
Według wnoszącego protest wyborczy, obejmując tymczasowo obowiązki
Prezydenta Rzeczypospolitej w dniu 10 kwietnia 2010 r. Bronisław Komorowski
powinien był zrezygnować z pełnienia funkcji Marszałka Sejmu, zaś swoje funkcje
jako posła „do Sejmu” i wiceprzewodniczącego Platformy Obywatelskiej
bezzwłocznie zawiesić, aby być w zgodzie z Konstytucją. Dalsze utrzymywanie tych
wszystkich funkcji przez Bronisława Komorowskiego miało zasadnicze znaczenie
dla wyniku wyborów i umożliwiało wywieranie wpływu na decyzje wyborców przed
wyborami.
W odpowiedzi na protest, Państwowa Komisja Wyborcza podniosła, że
formułując zarzut przekroczenia przez Bronisława Komorowskiego uprawnień
konstytucyjnych - w związku z pełnieniem przez niego od 10 kwietnia 2010 r. funkcji
Marszałka Sejmu, posła, wiceprzewodniczącego Platformy Obywatelskiej i
wykonywaniem obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej - wnoszący protest nie
powołał się na naruszenie przepisów ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ani dopuszczenie się przestępstwa przeciwko
wyborom, czyli na okoliczności, z powodu których może być wniesiony protest
przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej. Opisany w proteście stan rzeczy
(pełnienie przez Bronisława Komorowskiego wymienionych funkcji) nie naruszał
prawa. W związku z powyższym, Państwowa Komisja Wyborcza wyraziła opinię, że
zarzuty protestu są bezzasadne.
3
Prokurator Generalny, zajmując stanowisko, wniósł o pozostawienie protestu
bez biegu. Podkreślił, że w proteście – poza ogólnym powołaniem się na art. 129
Konstytucji RP i ogólnikowym kwestionowaniem łączenia przez kandydata na
Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego kilku funkcji publicznych oraz
posiadania przez niego w okresie kampanii wyborczej największych możliwości
oddziaływania na opinię publiczną – nie sformułowano zarzutów mogących
stanowić podstawę protestu wyborczego zgodnie z art. 72 ust. 1 ustawy o wyborze
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Wnoszący protest nie sformułował
wymaganych w tym przepisie zarzutów, z których wynikałoby, że do
kwestionowanego przez niego wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej doszło w
wyniku naruszenia przepisów ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej lub też dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom, które miały
wpływ na wynik wyborów w drugiej turze głosowania. Zdaniem Prokuratora
Generalnego, wniesiony protest nie spełnia wymagań przewidzianych w art. 73 ust.
3 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dlatego na podstawie
art. 74 ust. 1 w związku z art. 73 ust. 3 tej ustawy powinien być pozostawiony bez
dalszego biegu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 129 ust. 2 Konstytucji RP wyborcy przysługuje prawo
zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta
Rzeczypospolitej na zasadach określonych w ustawie. Ustawa z dnia 27 września
1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz.U. z
2010 r. Nr 72, poz. 467, zwana dalej ustawą) stanowi, że przeciwko wyborowi
Prezydenta Rzeczypospolitej może być wniesiony protest z powodu naruszenia
przepisów niniejszej ustawy albo z powodu dopuszczenia się przestępstwa
przeciwko wyborom, jeżeli to naruszenie lub przestępstwo miało wpływ na wynik
wyborów (art. 72 ust. 1 ustawy). Wnoszący protest powinien sformułować w nim
zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty
(art. 73 ust. 3). Przedmiotem zarzutów może być jedynie naruszenie przepisów
ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej lub dopuszczenie się
4
przestępstwa przeciwko wyborom, czyli jednego z przestępstw opisanych w
rozdziale XXXI Kodeksu karnego (zatytułowanym „Przestępstwa przeciwko
wyborom i referendum”).
Wnoszący protest nie twierdzi, że w związku z wyborami Prezydenta
Rzeczypospolitej, przeprowadzonymi 20 czerwca i 4 lipca 2010 r., doszło do
popełnienia przestępstwa przeciwko wyborom. Zarzuca natomiast naruszenie
przepisów Konstytucji (a ściślej: „ładu konstytucyjnego”, „ducha prawa” i „litery
prawa”), co – w jego ocenie - miało wpływ na wynik wyborów. Twierdzi mianowicie,
że w związku z połączeniem w jednej osobie funkcji Marszałka Sejmu oraz osoby
wykonującej obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej doszło do naruszenia art. 10 i
art. 132 Konstytucji RP. Nie formułuje jednak jakichkolwiek zarzutów dotyczących
naruszenia przepisów ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Zarzuty odnoszące się do naruszenia przepisów innych aktów prawnych – w
szczególności art. 10 i art. 132 Konstytucji RP - nie podlegają merytorycznej ocenie
w ramach rozpoznawania przez Sąd Najwyższy protestu przeciwko wyborowi
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Kognicja Sądu Najwyższego, który
rozpoznaje protesty przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej (art. 75
ustawy), jest ograniczona. W postępowaniu wszczętym w wyniku wniesienia przez
wyborcę protestu przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej nie podlegają
badaniu wszelkie możliwe naruszenia prawa prywatnego (np. cywilnego) lub
publicznego (np. karnego, administracyjnego) dokonane przez kogokolwiek od
chwili ogłoszenia postanowienia Marszałka Sejmu o wyborach do chwili ogłoszenia
uchwały Państwowej Komisji Wyborczej o wyniku wyborów. Zarzuty protestu
dotyczące naruszenia innych aktów prawnych - poza ustawą o wyborze Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej oraz tymi przepisami Konstytucji, które odnoszą się
bezpośrednio do wyborów prezydenckich - stanowią wyjście poza przedmiot
protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z 13 października 2000 r., III SW 15/00 i III SW
25/00 oraz z 19 października 2000 r., III SW 15/00, niepublikowane). Naruszenie
przepisów ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej może stanowić
jednocześnie naruszenie przepisów Konstytucji RP o wyborze Prezydenta; tylko w
takim wymiarze może być rozważana ewentualna zasadność protestu wyborczego
5
zarzucającego naruszenie Konstytucji RP - gdy podnosi się w nim naruszenie tych
przepisów Konstytucji RP, które dotyczą bezpośrednio wyboru Prezydenta RP (np.
art. 127, 128 i 129), a nie jakichkolwiek innych, niezwiązanych z wyborami. Z tej
przyczyny zarzut protestu wniesionego przez Z. G. dotyczący naruszenia art. 10 i
art. 132 Konstytucji RP – do czego miało rzekomo dojść w związku z pełnieniem
przez kandydata na Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego jednocześnie
funkcji Marszałka Sejmu i osoby wykonującej obowiązki Prezydenta RP - nie mieści
się w katalogu przepisów Konstytucji dotyczących przeprowadzenia wyborów,
zwłaszcza wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej.
W związku z powyższym, protest wyborczy należało pozostawić bez
rozpoznania (bez dalszego biegu). Postawione w nim zarzuty wykraczają bowiem
poza materię regulowaną ustawą o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Niezależnie od powyższych argumentów należy także przypomnieć, że
wnoszący protest oprócz sformułowania zarzutów powinien przedstawić lub
wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty (art. 73 ust. 3). Sąd Najwyższy
rozpatruje protest w postępowaniu nieprocesowym (art. 80 ust. 1 ustawy), a zatem
w zakresie postępowania dowodowego zastosowanie mają przepisy Kodeksu
postępowania cywilnego. Twierdzenie wnoszącego protest o możliwości
„największego” wpływania przez kandydata na Prezydenta RP Bronisława
Komorowskiego na opinię wyborców (wywierania największego wpływu na decyzje
wyborców przed wyborem) nie zostało w jakikolwiek sposób uprawdopodobnione.
Wobec braku przedstawienia dowodów w tym zakresie uznać należało, że zarzuty
stawiane w proteście opierają się wyłącznie na pewnej intuicji i domniemaniu, a nie
na stwierdzeniu rzeczywistego, niezgodnego z prawem wyborczym, wpływu na
decyzje wyborców przez kandydata, który ostatecznie został wybrany.
Na marginesie powyższych rozważań należy podzielić stanowisko
Państwowej Komisji Wyborczej, że opisany przez wnoszącego protest stan rzeczy
– w szczególności połączenie funkcji Marszałka Sejmu z funkcją osoby
wykonującej tymczasowo obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej – nie naruszał
prawa. Zgodnie bowiem z art. 131 ust. 2 pkt 1 Konstytucji RP, w razie śmierci
Prezydenta Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu wykonuje tymczasowo, do czasu
6
wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki Prezydenta
Rzeczypospolitej.
Z powyższych względów orzeczono jak w postanowieniu na podstawie art.
74 ust. 1 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.