Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PZ 32/10
POSTANOWIENIE
Dnia 7 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa R. Ś.
przeciwko S. T.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 grudnia 2010 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 20 maja 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 20 maja 2010 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K. w sprawie z powództwa R. Ś. przeciwko S. T. - o
zapłatę - odrzucił apelację powoda od wyroku Sądu Rejonowego - Sądu Pracy w
W. z dnia 29 stycznia 2010 r.
Postanowienie to powód zaskarżył zażaleniem, w którym zarzucił naruszenie
art. 1302
§ 5 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, iż obowiązek opłaty
nie powstał na skutek sprawdzenia przez Sąd wartości przedmiotu sporu
(zaskarżenia).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
2
Zażalenie jest uzasadnione. Skarżący trafnie powołuje się na art. 1302
§ 5
k.p.c., gdyż przepis ten ma zastosowanie, a został bezzasadnie pominięty przez
Sąd drugiej instancji przy wydaniu zaskarżonego postanowienia. W niniejszej
sprawie powód złożył apelację w dniu 15 marca 2010 r., od której została uiszczona
opłata podstawowa w wysokości 30 zł. Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu
wyroku wskazał, iż wartość przedmiotu sporu wyniosła 45.897 zł. Powód wskazał w
apelacji jako przedmiot zaskarżenia kwotę 44.914,74 zł. Sąd drugiej instancji w
piśmie z dnia 31 marca 2010 r. wezwał powoda do wskazania sposobu ustalenia
wartości przedmiotu zaskarżenia przez oznaczenie jakie świadczenia i w jakiej
wysokości stanowiły podstawę do oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia
wskazanej w apelacji, z wykazaniem wartości w walucie w jakiej świadczeń tych
dochodził w pozwie i w polskich złotych; po przeliczeniu waluty według średniego
kursu NBP z daty wniesienia pozwu, pod rygorem ustalenia wartości przedmiotu
zaskarżenia przez Sąd. Pełnomocnik powoda odpowiadając na wezwanie Sądu
wskazał trzy możliwe warianty obliczenia wartości przedmiotu zaskarżenia i
wskazał trzy wartości:- na dzień 2 lutego 2009 r. (kwota 52.575,84 zł); na dzień 5
lutego 2009 r. (kwota 54.802,63 zł); na dzień 24 lutego 2009 r. (kwota 55.200,62 zł).
Mając powyższe okoliczności na uwadze wskazać należy, że przepis art.
1302
k.p.c., wprowadzony do kodeksu postępowania cywilnego z dniem 2 marca
2006 r. przez art. 126 pkt 12 u.k.s.c., nałożył na strony reprezentowane przez
zawodowych pełnomocników procesowych (adwokatów, radców prawnych i
rzeczników patentowych) obowiązek samoobliczania opłat należnych Skarbowi
Państwa od pism procesowych wnoszonych w sprawach cywilnych. W związku z
tym pisma procesowe podlegające opłacie sądowej - w szczególności wymienione
w art. 3 ust. 2 u.k.s.c. (między innymi apelacja) - wnoszone przez profesjonalnych
pełnomocników powinny być należycie opłacone przez uiszczenie opłaty stałej,
stosunkowej albo podstawowej w wysokości wskazanej w art. 13, art. 14, art. 18-21
oraz art. 22-76 u.k.s.c. Nieopłacenie lub nienależyte opłacenie pisma procesowego
od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu powoduje obowiązek
przewodniczącego jego zwrotu bez uprzedniego wzywania o uiszczenie należnej
opłaty (art. 1302
§ 1 k.p.c.). Uiszczenie nienależytej opłaty, obliczonej od wskazanej
przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, od środków odwoławczych lub
3
zaskarżenia (apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej, skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciwu od wyroku
zaocznego, zarzutów od nakazu zapłaty, skargi na orzeczenie referendarza
sądowego) prowadzi do ich odrzucenia przez sąd (art. 1302
§ 3 k.p.c.).
Jednakże regulacje te nie mają zastosowania, gdy obowiązek uiszczenia
opłaty stosunkowej powstał na skutek sprawdzenia przez sąd wskazanej przez
stronę wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 1302
§
5 k.p.c.). Określenie (wskazanie) przez stronę wartości przedmiotu sporu
(zaskarżenia) należy do wymagań formalnych pisma procesowego (art. 1261
§ 1
k.p.c.) wówczas, gdy od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu, wysokość
opłaty sądowej lub dopuszczalność środka odwoławczego, a przedmiotem sprawy
nie jest oznaczona w piśmie kwota pieniężna. Sąd nie podejmie żadnej czynności
procesowej na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata (art.
1262
§ 1 k.p.c.). Niewskazanie przez stronę wartości przedmiotu sporu
(zaskarżenia) jest brakiem formalnym pisma procesowego, podlegającym usunięciu
w trybie określonym w art. 130 § 1 k.p.c. Ten tryb powinien być stosowany
zarówno, gdy strona występuje w procesie samodzielnie, jak i gdy jest
reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika. Niewskazanie wartości
przedmiotu sporu (zaskarżenia) nie jest bowiem objęte art. 1302
k.p.c. Podkreślić
należy, że w art. 1302
§ 1 i art. 1302
§ 3 k.p.c. wyraźnie stwierdzono, iż opłata ma
zostać uiszczona w wysokości obliczonej od „wskazanej przez stronę” wartości
przedmiotu sporu (zaskarżenia). Oznacza to, że niedopuszczalne jest
zastosowanie sankcji określonych w tych przepisach, jeśli strona nie wskazała (gdy
jest to niezbędne - art. 1261
§ 1 k.p.c.) wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia) i
nie została uprzednio wezwana do jej określenia. Wartość przedmiotu sporu
(zaskarżenia) jest ustalana na zasadach określonych w art. 19-24 k.p.c. W
sprawach o roszczenia pracowników dotyczących nawiązania, istnienia lub
rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu powinna być określona
według reguł z art. 231
k.p.c. Obowiązkiem strony jest podanie w piśmie
procesowym wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia) zgodnie z tymi zasadami, a
sąd (przewodniczący) powinien obowiązek ten wyegzekwować. Jeśli strona wskaże
wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) wbrew zasadom określonym w art. 19-24
4
k.p.c., sąd powinien sprawdzić wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) i ustalić ją
w prawidłowej wysokości (art. 25 k.p.c.). Dotyczy tego także art. 1302
§ 5 k.p.c.
Przepis ten wyraźnie stanowi o „sprawdzeniu przez sąd wskazanej przez stronę
wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia”. Jeżeli więc strona (także
reprezentowana przez fachowego pełnomocnika) w ogóle nie wskazuje w apelacji
wartości przedmiotu zaskarżenia (a jest to niezbędne) to w pierwszej kolejności
należy wezwać ją o uzupełnienie tego braku. Gdy wskazana przez stronę
(samodzielnie lub na wezwanie) wartość przedmiotu zaskarżenia budzi wątpliwości,
należy dokonać jej sprawdzenia. Po takiej czynności i ustaleniu innej wartości
przedmiotu zaskarżenia, co powoduje uznanie, że apelacja nie została należycie
opłacona, nie jest już możliwe zastosowanie art. 1302
§ 3 k.p.c. i powinien mieć
zastosowanie art. 130 § 1 i art. 370 k.p.c. Nie jest więc w takim przypadku możliwe
odrzucenie apelacji bez wezwania o uzupełnienie opłaty, gdyż art. 1302
§ 5 k.p.c.
jednoznacznie wyłącza stosowanie art. 1302
§ 3 k.p.c., a nie ma podstaw do
przyjęcia reguł podobnych do odrzucenia skargi kasacyjnej ze względu na wartość
przedmiotu zaskarżenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 marca
1997 r., II UKN 32/97, OSNAPiUS 1997 nr 20, poz. 408 oraz z dnia 17 listopada
1997 r., I PKN 430/97, OSNAPiUS 1998 nr 17, poz. 512). Apelacja jest bowiem
dopuszczalna bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia, a art. 1302
§ 3
k.p.c. nie wprowadza „innej przyczyny niedopuszczalności apelacji” w rozumieniu
art. 370 k.p.c., lecz szczególną sankcję za nienależyte jej opłacenie.
Odnosząc powyższe uwagi do sytuacji procesowej występującej w
rozpoznawanej sprawie, należy stwierdzić, iż zobowiązanie do wskazania sposobu
ustalenia wartości zaskarżenia skierowane przez Sąd drugiej instancji było
czynnością związaną ze sprawdzeniem przez ten Sąd wartości przedmiotu sporu.
Oznacza to, że obowiązek uiszczenia opłaty powstał na skutek sprawdzenia przez
Sąd wskazanej przez powoda wartości przedmiotu zaskarżenia, co wykluczało
możliwość zastosowania art. 1302
§ 3 k.p.c.
Z tych względów zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.