Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 88/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa P. M.
przeciwko A. S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 14 marca 2014 r.,
skargi kasacyjnej pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 27 września 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanej na rzecz
powoda koszty postępowania kasacyjnego w kwocie 1.800
(jeden tysiąc osiemset) złotych.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 27 marca 2012 roku Sąd Okręgowy w K. zasądził od
pozwanej A. S. na rzecz powoda P. M. kwotę 81.954 zł, umorzył postępowanie co
do kwoty 4.486,15 zł, dalej idące powództwo oddalił i orzekł o kosztach procesu.
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 września 2012 roku Sąd Apelacyjny
oddalił apelacje obu stron, wniesione od tego orzeczenia. Podzielił ustalenia
faktyczne Sądu pierwszej instancji z których wynika, że powód P. M. pozostawał w
okresie od dnia 22 sierpnia 1998 roku do dnia 9 stycznia 2010 roku w związku
małżeńskim i ustroju ustawowej wspólności małżeńskiej z córką pozwanej E. M. Po
ślubie małżonkowie zamieszkali za namową pozwanej w domu jednorodzinnym
stanowiącym własność pozwanej, położonym w Z. przy ulicy W. nr […] i poczynili z
majątku wspólnego nakłady na rozbudowę i wykończenie piętra budynku. Jesienią
2004 roku powód, jego żona i małoletnie dzieci zamieszkali w lokalu mieszkalnym
zajmującym piętro budynku składającym się z kuchni, łazienki, holu i kilku pokoi.
Po rozwodzie powód wyprowadził się i wystąpił do pozwanej o zwrot wartości
połowy nakładów poczynionych z majątku wspólnego byłych małżonków na
budynek pozwanej. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne Sąd pierwszej
instancji co do rodzaju, zakresu i wartości tych nakładów, oparte o opinie biegłych
sądowych, w efekcie czego zaaprobował rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego.
W skardze kasacyjnej pozwana, zaskarżając wyrok w części, w której Sąd
Apelacyjny oddalił jej apelację od wyroku Sądu Okręgowego i orzekł o kosztach
postępowania apelacyjnego, zarzuciła naruszenie prawa materialnego – art. 226
§ 2 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie i uwzględnienie powództwa mimo, że
powód nie mógł, zdaniem skarżącej, domagać się w myśl przepisów
o bezpodstawnym wzbogaceniu zwrotu połowy nakładów na jej budynek
poczynionych z majątku wspólnego byłych małżonków M. Według pozwanej Sąd
Apelacyjny dopuścił się także naruszenia art. 411 k.c. poprzez jego
niezastosowanie pomimo zaistnienia przesłanek do jego zastosowania. Formułując
powyższe zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i zmianę wyroku Sądu pierwszej
3
instancji przez oddalenie powództwa P. M. w całości z uwzględnieniem kosztów
postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę
kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw; w granicach
zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania.
Obowiązkiem skarżącego jest więc precyzyjne przytoczenie podstawy kasacyjnej
przez wskazanie oznaczonych numerem artykułu (paragrafu, ustępu) przepisów
aktu prawnego, które zostały, zdaniem skarżącego, naruszone. Powinien on także
uzasadnić podstawę skargi przez wyjaśnienie, w czym przejawia się ich naruszenie
w zaskarżonym orzeczeniu. Wymóg precyzji w formułowaniu podstaw skargi
wynika z niemożności samodzielnego dokonywania przez Sąd Najwyższy
konkretyzacji postawionych przez skarżącego zarzutów oraz niemożności
stawiania przez Sąd Najwyższy hipotez co do tego, jakiego aktu prawnego
(przepisu) dotyczy podstawa skargi. Prawidłowe uzasadnienie podstaw
kasacyjnych polega na rzeczowym przedstawieniu argumentacji prawniczej w celu
wykazania ich zasadności. W uzasadnieniu tym autor skargi kasacyjnej nie
powinien wychodzić poza ramy przytoczonych podstaw kasacyjnych, zwłaszcza
zaś wskazywać na nowe podstawy skargi.
Skarżąca zarzuciła w skardze naruszenie przez Sąd Apelacyjny art. 226 § 2
k.c. stanowiącego, że samoistny posiadacz w złej wierze może żądać jedynie
zwrotu nakładów koniecznych, i to tylko o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się
bezpodstawnie jego kosztem. Przepis ten nie został jednak przez Sąd Apelacyjny
naruszony w sposób wskazany przez pozwaną w skardze kasacyjnej, a więc przez
jego niewłaściwe zastosowanie, albowiem, wbrew stanowisku pozwanej, nie
stanowił podstawy prawnej zaskarżonego rozstrzygnięcia.
Sąd Apelacyjny ustalił, że powód zamieszkał w nieruchomości pozwanej po
zawarciu małżeństwa z córką pozwanej, małżonkowie czynili nakłady z majątku
wspólnego na wykończenie piętra budynku, strony nie zawarły jednak jakiejkolwiek
umowy dotyczącej zasad korzystania przez małżonków M. z nieruchomości
pozwanej oraz zasad rozliczenia czynionych przez powoda i jego żonę z majątku
wspólnego znacznych nakładów na nieruchomość pozwanej. Małżonkowie mieli
4
zamieszkać w nieruchomości pozwanej jako najbliżsi krewni pozwanej, po
wybudowaniu dla siebie lokalu mieszkalnego na piętrze budynku. Sąd przyjął w tej
sytuacji, że powód był posiadaczem zależnym, którego dobrej wiary (art.7 k.c).
pozwana skutecznie nie zakwestionowała i stąd należy stosować do rozliczenia
nakładów art. 230 k.c. w związku z art. 226 § 1 k.c. Sąd Apelacyjny nie uznał
powoda za samoistnego posiadacza nieruchomości pozwanej w złej wierze, stąd
też nie stosował art. 226 § 2 k.c. dla oceny zgłoszonych przez niego roszczeń. Tak
sformułowany w ramach pierwszej podstawy skargi zarzut kasacyjny jest więc
nieadekwatny do treści i podstawy prawnej rozstrzygnięcia.
Czyni to niezasadnym kolejny zarzut skargi kasacyjnej, a mianowicie zarzut
naruszenia art. 411 k.c. przez jego niezastosowanie. Na wstępie zauważyć należy,
że skarżąca nie wskazała w petitum skargi kasacyjnej, o który punkt tego
złożonego przepisu chodzi, a przecież każdy z czterech punktów art. 411 k.c.
odpowiada innej sytuacji, w której spełniający świadczenie nienależne nie może
żądać jego zwrotu od podmiotu, na rzecz którego świadczenie to nastąpiło.
Pozwana wskazała dopiero w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, że w jej ocenie Sąd
Apelacyjny błędnie nie zastosował w rozpoznawanej sprawie art. 411 pkt 1 i 2 k.c.
stanowiących, że nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełniający
świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie
świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub
w wykonaniu nieważnej czynności prawnej (punkt 1) oraz jeżeli spełnienie
świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego (punkt 2). Pomijając
już sformułowane na wstępie rozważań uwagi dotyczące prawidłowej konstrukcji
podstawy kasacyjnej trzeba stwierdzić, że Sąd drugiej instancji trafnie nie stosował
w niniejszej sprawie przytoczonych regulacji, skoro za podstawę prawną rozliczeń
między powodem i pozwaną z tytułu poczynionych z majątku wspólnego nakładów
na budynek pozwanej przyjął art. 230 w związku z art. 226 § 1 k.c. Wskazany przez
skarżącą art. 411 k.c. odnosi się do szczególnej postaci bezpodstawnego
wzbogacenia, jakim jest świadczenie nienależne. Źródłem bezpodstawnego
wzbogacenia (korzyści) jest w tym przypadku spełnione przez zubożonego
świadczenie w wykonaniu stosunku zobowiązaniowego, który jednak
w rzeczywistości nigdy nie istniał lub już nie istnieje. Określone przesunięcie
5
majątkowe jest skutkiem działania samego zubożonego, działającego jednak
w błędnym przeświadczeniu o istnieniu zobowiązania (condictio indebiti) lub
zmierzającego do osiągnięcia uzgodnionego ze wzbogaconym skutku. Kondykcja
ta reguluje także skutki spełnienia świadczenia, którego podstawa odpadła oraz
spełnienia świadczenia w wykonaniu nieważnego zobowiązania. Także i z tych
przyczyn wskazany przez skarżącą przepis nie znajdował w niniejszej sprawie
zastosowania.
W tym stanie rzeczy skarga kasacyjna pozwanej podlegała oddaleniu jako
bezzasadna na podstawie art. 39814
k.p.c.
db