Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CNP 32/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Iwona Koper
w sprawie ze skargi Agencji Mienia Wojskowego w W. o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 18 października 2011 r., sygn. akt … 1944/11, wydanego w sprawie
z powództwa Agencji Mienia Wojskowego w W.
przeciwko K. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 19 marca 2014 r.,
oddala skargę; zasądza od Agencji Mienia Wojskowego
w W. na rzecz strony przeciwnej K. K. kwotę 1 200 (jeden tysiąc
dwieście) zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania przed Sądem
Najwyższym.
2
UZASADNIENIE
Agencja Mienia Wojskowego wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w W. z 18 października
2011 r., … 1944/11, którym oddalono jej apelację od wyroku Sądu Rejonowego w
W. z 19 maja 2011 r., … 1270/10. Sąd Rejonowy wskazanym wyrokiem oddalił
powództwo tej Agencji o zasądzenie od pozwanego K. K. na jej rzecz kwoty 43 718,
82 zł z ustawowymi odsetkami z tytułu odszkodowania za korzystanie z
nieruchomości położonej w W. przy ul. P. 59. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko
Sądu pierwszej instancji, że powodowej Agencji nie przysługuje legitymacja czynna
do dochodzenia spornej sumy pieniężnej. Właścicielem bowiem wymienionej
nieruchomości jest Skarb Państwa, stronie powodowej zaś powierzono jedynie
wykonywanie prawa własności w odniesieniu do tej nieruchomości (tak zresztą jak
i innych jeszcze nieruchomości Skarbu Państwa). Oznacza to, że – stosownie do
art. 6 ustawy z 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia
Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r.
Nr 163, poz. 1711; dalej jako „ustawa”) – na powodową Agencję nie przeszły
jakiekolwiek prawa rzeczowe przysługujące Skarbowi Państwa, lecz tylko
kompetencja do ich wykonywania w zastępstwie Skarbu Państwa. Dlatego też
stroną w procesie wytoczonym przeciwko pozwanemu K. K. powinien być Skarb
Państwa, a nie Agencja Mienia Wojskowego.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia skarżąca Agencja zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego:
art. 2, 5 i 6 ustawy. W konsekwencji tego naruszenia zaskarżony wyrok jest
niezgodny z tymi przepisami.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W uzasadnieniu wyroku z 22 lipca 2010 r., I CNP 100/09 (niepublik.), Sąd
Najwyższy pokreślił, że jednym z konstytucyjnych środków ochrony praw i wolności
jest prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została wyrządzona przez niezgodne
z prawem działanie organu władzy publicznej (art. 77 ust. 1 Konstytucji RP).
Przepis ten przewiduje odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa
3
za niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej. Podstawę, przesłanki
i zakres tej odpowiedzialności regulują natomiast ustawy zwykłe. Generalne
unormowanie w tym zakresie zawierają art. 417-4172
i 421 k.c., które zostały
zmienione lub dodane do tego kodeksu ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie
ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692).
W myśl art. 417 § 1 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem
działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi
odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna
osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli szkoda została
wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji,
to - zgodnie z art. 4171
§ 2 k.c. - jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we
właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Wśród „właściwych
postępowań", o których mowa w tym przepisie, mieści się postępowanie wywołane
skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
unormowane w art. 4241
i nast. k.p.c. Orzeczenie Sądu Najwyższego
uwzględniające skargę ma charakter prejudykatu i stwarza możliwość skutecznego
wystąpienia przed sądem powszechnym z powództwem przeciwko Skarbowi
Państwa o odszkodowanie za szkodę wynikłą z wydania orzeczenia niezgodnego
z prawem.
W tym stanie rzeczy szczególną uwagę należy zwrócić
na postanowienie Sądu Najwyższego z 10 lipca 2013 r., I CNP 55/12 (niepublik.),
wydane w sprawie, w której skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia wniósł pozwany Skarb Państwa, domagając się
uchylenia zaskarżonego orzeczenia i poprzedzającego go orzeczenia Sądu
pierwszej instancji ze względu na brak drogi sądowej. Również w uzasadnieniu
tego postanowienia podkreślono, że podstawową funkcją analizowanej skargi jest
doprowadzenie do stwierdzenia przez Sąd Najwyższy wystąpienia jednej
z materialnoprawnych przesłanek roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej
jurysdykcyjną działalnością sądów powszechnych w postaci niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 4171
§ 2 k.c.). Skarga ta służy więc
dochodzeniu przez poszkodowaną stronę odszkodowania od Skarbu Państwa.
Między postępowaniem unormowanym w art. 4241
i nast. k.p.c. i postępowaniem
4
z powództwa przeciwko Skarbowi Państwa o odszkodowanie zachodzi przy tym
ścisły związek, gdyż orzeczenie Sądu Najwyższego uwzględniające skargę stanowi
prejudykat w późniejszym procesie odszkodowawczym. Ze względu na tę
okoliczność Sąd Najwyższy uznał, że nie jest dopuszczalne wniesienie skargi
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przez Skarb
Państwa, gdyż nie mógłby on w przyszłym postępowaniu dochodzić
odszkodowania od samego siebie.
Rozpatrywana skarga nie została jednak wniesiona przez sam Skarb
Państwa, lecz przez Agencję Mienia Wojskowego, która jest państwową osobą
prawną (art. 5 ust. 3 ustawy). Przyjąć należy, że skarżąca Agencja jako strona
pierwotnego postępowania sądowego jest podmiotem legitymowanym do jej
wniesienia. Niemniej jednak skarga podlegała oddaleniu w świetle zaistniałych
realiów procesowych sprawy. Uwzględnić bowiem trzeba także – podkreślany
w doktrynie - cel instytucji skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia. Omawiana skarga ma wszak na celu nie ewentualne
uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia, ale stwierdzenie jego niezgodności
z prawem na potrzeby przyszłego procesu odszkodowawczego, wytoczonego
przeciwko Skarbowi Państwa. Nie wnikając więc w ocenę zagadnienia, czy
zaskarżony wyrok faktycznie narusza wymienione w skardze przepisy ustawy
z 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu
Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego, należy przyjąć, że skoro Skarb
Państwa powierzył Agencji wykonywanie prawa własności i innych praw
rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia, o którym mowa w art. 2 tej ustawy
(art. 6 ustawy), to tym samym wykluczona jest możliwość przysługiwania Agencji
roszczenia odszkodowawczego wobec tegoż Skarbu Państwa.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji (art. 42411
k.p.c.).
O kosztach postępowania Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 98 § 1
w zw. z art. 391 § 1, art. 39820
i art. 42412
k.p.c.
5