Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 66/14
POSTANOWIENIE
Dnia 8 kwietnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Piotr Hofmański
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 8 kwietnia 2014 r.
sprawy Z. G.,
skazanej z art. 286 § 1 k.k.
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanej
od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 25 października 2013 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w K. z dnia 21 lutego 2013 ,
p o s t a n o w i ł
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2. zwolnić skazaną Z. G. od ponoszenia kosztów
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Z. G. stanęła pod zarzutem popełnienia szeregu czynów z art. 286 § 1 k.k.
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 21 lutego 2013 r., uznał ją winną popełnienia
następujących czynów, wypełniających znamiona z art. 286 § 1 k.k.:
1) w dniu 15 października 2010 r. w K., na szkodę T.G.,
2) w dniu 20 października 2010 r. w K., na szkodę A. P.,
3) w dniu 7 stycznia 2011 r. w K., na szkodę B. C.,
4) w dniu 25 stycznia 2011 r. w G., na szkodę J. B.,
5) w dniu 24 lutego 2011 r. w K., na szkodę M. D.,
i za to, przyjmując, że zostały one popełnione w warunkach ciągu przestępstw z art.
91 § 1 k.k., wymierzył jej karę 2 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności (pkt II
2
wyroku Sądu Rejonowego).
Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją obrońcy, w której zarzucono
m.in. błędne przyjęcie, że czyny skazanej Z. G. spełniają warunki ciągu
przestępstw, choć w istocie zasadne było przyjęcie, że przypisane wyrokiem
zachowania skazanej, jako popełnione w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z
góry powziętego zamiaru, tworzą czyn ciągły, o którym mowa w art. 12 k.k. Po
rozpoznaniu tej apelacji Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 25 października 2013
r., zmienił wyrok Sądu Rejonowego przyjmując, iż zachowania przypisane Z. G.
zostały popełnione w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i w krótkich odstępach
czasu stanowiąc jeden czyn ciągły, tj. przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art.
12 k.k.
Wyrok Sądu Okręgowego został z kolei zaskarżony przez obrońcę skazanej
kasacją, w której zarzucono „bezwzględną podstawę kasacyjną z art. 439 § 1 pkt 8
k.p.k., polegającą na wydaniu przez Sąd Odwoławczy zaskarżonego orzeczenia
pomimo istnienia już prawomocnego rozstrzygnięcia co do tego samego czynu
skazanej, a to wyroku Sądu Rejonowego w B. z dnia 9 listopada 2011r., którym to
wyrokiem skazana uznana została winną popełnienia w B. w dniu 18 stycznia
2011r. oszustwa, mającego miejsce pomiędzy jej przestępnymi zachowaniami z
dnia 7 stycznia 2011 r. w K. i 25 stycznia 2011 r. w G., uznanymi przez Sąd za
jeden czyn ciągły, przy czym ciąg ten był współtworzony również przez zachowanie
skazanej podjęte w dniu 18 stycznia 2011 r. w B., będące już prawomocnie
osądzonym (…).”
Podnosząc powyższy zarzut obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i umorzenie postępowania.
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o oddalenie kasacji
jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
W ocenie Sądu Najwyższego bezzasadność podniesionego zarzutu
naruszenia stanu powagi rzeczy osądzonej wynikającego z prawomocnego wyroku
nakazowego Sądu Rejonowego w B. z 9 listopada 2011 r., jest oczywista.
Rację ma skarżący, gdy zauważa, że czyn przypisany skazanej wyrokiem
nakazowym Sądu Rejonowego w B., popełniony został pomiędzy zachowaniami
3
przypisanym jej w pkt II.1-3, a zachowaniami przypisanymi jej w pkt II. 4-5 wyroku
Sądu Rejonowego w K. Niewątpliwe jest też, że pięć zachowań przypisanych
skazanej w wyroku Sądu Rejonowego w K. stanowi – skutkiem zmiany dokonanej
przez Sąd Okręgowy w K. – jeden czyn ciągły z art. 12 k.k. Zapewne można też
zgodzić się ze skarżącym, gdy zauważa, że zarówno czyn przypisany skazanej
wyrokiem nakazowym Sądu Rejonowego w B., jak i pięć zachowań składających
się na czyn ciągły przypisany skazanej w postępowaniu zakończonym wyrokiem
Sądu Okręgowego w K., popełnione zostały w krótkich odstępach czasu i w
wykonaniu z góry powziętego zamiaru, a zatem być może – gdyby stały się one
przedmiotem osądu w jednym postępowaniu – istniałyby warunki do uznania ich za
jeden czyn ciągły. Nie oznacza to jednak, że w sprawie doszło do naruszenia
powagi rzeczy osądzonej, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.
Przede wszystkim należy podkreślić, że zachowanie, którego skazana
dopuściła się w dniu 18 stycznia 2011 r. w B., osądzone wyrokiem nakazowym
Sądu Rejonowego w B., jest z pewnością zachowaniem odrębnym (w sensie
ontologicznym) od każdego z pięciu zachowań przypisanych w postępowaniu
zakończonym wyrokiem Sądu Okręgowego w K. Jednakże skarżący nie twierdzi, że
zachowania osądzone zaskarżonym wyrokiem były tożsame w sensie naturalnym z
zachowaniem osądzonym uprzednio przez Sąd Rejonowy w B. Zarzut skarżącego
oparty został raczej na konsekwencjach tzw. sztucznej (normatywnej) jedności
czynu, na której oparta jest konstrukcja czynu ciągłego z art. 12 kk., a polegającej
na uznaniu dwóch lub większej liczby odrębnych w sensie ontologicznym zachowań
za jeden czyn w rozumieniu prawa karnego, będący w rezultacie jednym i
niepodzielnym przedmiotem karnoprawnego osądu. Stosowanie konstrukcji czynu
ciągłego (podobnie jak i innych znanych prawu karnemu form sztucznej jedności
czynu, np. przestępstw trwałych czy zbiorowych) pociąga różnorakie komplikacje
na płaszczyźnie ustalania zakresu powagi rzeczy osądzonej, jednakże dla
przyjęcia, że naruszono zasadę ne bis in idem nie jest wystarczające stwierdzenie,
że w jednym z dwóch porównywanych wyroków zastosowano konstrukcję czynu
ciągłego. Konieczne jest ustalenie, że skutkiem jej zastosowania rozstrzygnięto w
wyroku chronologicznie późniejszym o czynie, który uprzednio został już
prawomocnie osądzony. Dla oceny zasadności zarzutu podniesionego w kasacji
4
kluczowe jest więc ustalenie, jaki jest zakres stanu rzeczy osądzonej wynikającego
z prawomocnego wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w B.
Jak stwierdzono uchwale Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2007 r., I
KZP 15/07, „prawomocne skazanie rodzi powagę rzeczy osądzonej tylko w takim
zakresie, w jakim sąd orzekł o odpowiedzialności karnej za zachowania będące
przedmiotem zarzutu. Jedynie wówczas, gdy sąd uznał, że objęte jednolitym
zamiarem zachowania oskarżonego stanowią jeden czyn zabroniony w rozumieniu
art. 12 k.k., zakres powagi rzeczy osądzonej wyznaczony jest ustalonym w wyroku
skazującym lub warunkowo umarzającym czasem jego popełnienia” (OSNKW
2007, z. 7-8, poz. 55). W uzasadnieniu tejże uchwały zauważono:„ nie może ulegać
wątpliwości, że w wypadku oskarżenia sprawcy o czyn jednostkowy, tylko w
zakresie odpowiedzialności za ten czyn istnieje prawomocne orzeczenie. W
konsekwencji, tylko w zakresie ponownego orzekania o odpowiedzialności za ten
czyn istnieje prawna przeszkoda dla późniejszego orzekania w postaci rei
iudicatae. Stwierdzenie to zachowuje aktualność niezależnie od tego, czy czyn, za
który sprawcę prawomocnie skazano, miałby być w ewentualnym późniejszym
postępowaniu ponownie sądzony jako czyn jednostkowy, czy też miałby być
podstawą przyjęcia jakiejkolwiek konstrukcji prawnomaterialnej, czy to określonej w
art. 91 § 1 k.k., czy w art. 12 k.k. Nie sposób zatem przyjąć, że jeśli w ocenie sądu
orzekającego w chronologicznie drugim postępowaniu czyn, za który sprawcę
prawomocnie skazano, stanowi element czynu ciągłego, to owo prawomocne
skazanie "pokrywa" cały ów czyn ciągły. Oznaczałoby to bowiem, że zakres powagi
rzeczy osądzonej wykracza nie tylko poza granice skargi wyznaczone przez
oskarżyciela, ale także poza zakres prawomocności orzeczenia wydanego w
postępowaniu chronologicznie pierwszym.” Takie zapatrywanie zostało też
wyrażone w literaturze procesu karnego (zob. J. Giezek, O powadze rzeczy
osądzonej w ramach konstrukcji czynu ciągłego. Uwagi na marginesie uchwały
Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2007 r., Czasopismo Prawa Karnego i Nauk
Penalnych 2008, nr 1, s. 93 i n., P. Hofmański, S. Zabłocki, Granice skargi
oskarżycielskiej w świetle najnowszego orzecznictwa [w:] Skargowy model procesu
karnego. Księga ofiarowana Profesorowi Stanisławowi Stachowiakowi, Warszawa
2008). W świetle powyższych uwag, stan powagi rzeczy osądzonej wynikający z
5
wyroku skazującego za czyn jednostkowy ogranicza się wyłącznie do tego
czynu i nie stoi na przeszkodzie późniejszemu osądzeniu innych zachowań,
choćby te później sądzone zachowania zostały uznane za czyn ciągły
obejmujący czasem trwania uprzednio osądzony czyn jednostkowy. Skazujący
wyrok tego ostatniego Sądu nie stanowił więc przeszkody rei iudicatae w
postępowaniu zakończonym wyrokiem Sądu Okręgowego w K. W tym stanie rzeczy
oczywiste jest, że w sprawie nie wystąpiło uchybienie z art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k., co
czyni kasację bezzasadną i prowadzi do jej oddalenia w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji.