Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 167/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jarosław Matras
SSN Andrzej Ryński
Protokolant Teresa Jarosławska
w sprawie M. J.
skazanej z art. 193 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu, w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 10 czerwca 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść skazanej
od wyroku Sądu Rejonowego w M.
z dnia 21 stycznia 2013 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej M. J. i w tym
zakresie sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w M. do
ponownego rozpoznania;
2. obciąża Skarb Państwa wydatkami za postępowanie
kasacyjne.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 21 stycznia 2013 r., Sąd Rejonowy w M. skazał R. J. za
przestępstwa z art. 288 § 1 k.k. i art. 190 § 1 k.k. na łączną karę 10 miesięcy
pozbawienia wolności, której wykonanie, na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k. w zw. z art.
70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres lat 3, a także M. J. za to, że: w
dniu 2 marca 2012 r. wdarła się do mieszkania nr [...] przy ul. M. [...] w M.,
należącego do D. Z. i wbrew woli pokrzywdzonej pomimo wielokrotnych żądań
nie opuściła tego mieszkania, to jest przestępstwo z art 193 k.k.. Na podstawie
tego przepisu w zw. z art 34 k.k. i art 35 §1 k.k. wymierzył jej za to karę 6
miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej
kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40 godzin w stosunku
miesięcznym.
Wyrok ten nie został skutecznie zaskarżony przez strony.
Wprawdzie oskarżona – po przywróceniu jej terminu do złożenia wniosku
o sporządzenie pisemnego uzasadnienia tego wyroku przez Sąd Rejonowy w M.,
postanowieniem z dnia 5 marca 2013 r. – wniosła od tego wyroku apelację, ale
postanowieniem z dnia 30 lipca 2013 r., Sąd Okręgowy w G. pozostawił jej
apelację bez rozpoznania, albowiem uznał, iż przyjęcie tego środka
odwoławczego nastąpiło na skutek niezasadnego przywrócenia terminu do
złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku.
To postanowienie zaskarżyła oskarżona do innego składu tego samego
sądu odwoławczego. Ten, postanowieniem z dnia 27 sierpnia 2013 r., utrzymał
zaskarżone orzeczenie w mocy.
W tym samym dniu uprawomocnił się więc wyrok Sądu Rejonowego w M.
z dnia 21 stycznia 2013 r.
Od tego wyroku Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł kasację i zaskarżył
go w części dotyczącej M. J. w całości na jej korzyść, zarzucając mu:
rażące naruszenie prawa procesowego, to jest art. 376 § 2 k.p.k. oraz art.
6 k.p.k. polegające na rozpoznaniu sprawy bez udziału oskarżonej, której
obecność na rozprawie była obowiązkowa, co stanowi bezwzględną przyczynę
odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k.
i wniósł o:
3
uchylenie wyroku w zaskarżonej części oraz przekazanie sprawy w tym zakresie
sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest w sposób oczywisty zasadna, co umożliwiło rozpoznanie jej
w trybie art 535 § 3 k.p.k.
Zaskarżony kasacją wyrok został wydany z rażącym naruszeniem
wskazanego w jej zarzucie przepisu prawa procesowego.
Nie ulega wątpliwości, że sprawa oskarżonych pierwotnie była
prowadzona w trybie uproszczonym (k. 59v, 66).
Jednakże odroczenie rozprawy w dniu 10 września 2012 r. na termin
przekraczający 21 dni, spowodowało (zgodnie z treścią art 484 § 2 k.p.k.)
przekształcenie trybu jej prowadzenia – w zwyczajny.
Skutkiem tej zaszłości procesowej była obowiązkowa (odtąd obecność
oskarżonych na rozprawie - art 374 § 1 k.p.k.).
Możliwość rozpoznania sprawy pod nieobecność oskarżonych, także w
postępowaniu zwyczajnym, wprawdzie istnieje, ale aktualizuje się tylko wtedy,
gdy zostaną spełnione wszystkie warunki przewidziane w tych przepisach karnej
ustawie procesowej, które określają odstępstwa od zasady obowiązkowej
obecności oskarżonego na rozprawie.
Jednym z tych przepisów jest art 376 § 1 i 2 k.p.k. Sąd Rejonowy w M. ten
właśnie przepis zastosował w dniu 21 stycznia 2013 r., kiedy to – stwierdzając
nieobecność obojga oskarżonych – powołując się na tę normę, postanowił
„rozprawę odroczoną dokończyć pomimo nieobecności oskarżonych” (k. 122).
W świetle treści § 2 art 376 k.p.k. nie ulega wątpliwości, że można było to
skutecznie uczynić tylko pod warunkiem zawiadomienia oskarżonych o tym
terminie rozprawy odroczonej.
Tymczasem, jak to wynika z notatki urzędowej z dnia 18 marca 2013 r.
Zastępcy Kierownika Sekretariatu Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w M. (k.
158), do oskarżonej w rzeczywistości nie wysłano wezwania na termin rozprawy,
wyznaczony na dzień 21 stycznia 2013 r. Wysłana do niej w dniu 4 stycznia
2013 r. przesyłka zawierała tylko odpis opinii biegłego. Oznacza to, że będące
podstawą przyjęcia przez Sąd Rejonowy w M. na rozprawie w dniu 21 stycznia
4
2013 r. zawiadomienia oskarżonej o tym terminie rozprawy „potwierdzenie
odbioru” (k.120), w istocie nie może jej stanowić, skoro skierowana do
oskarżonej przesyła, której doręczenie ten dokument potwierdza, w
rzeczywistości wezwania oskarżonej na ten termin rozprawy nie zawierała.
To, że w tymże „potwierdzeniu odbiory przesyłki” wskazano w rubryce
„termin” – datę „21 01 2013”, żadnego znaczenia mieć przy tym nie może, skoro
bezsporne jest (w świetle treści przywołanej wyżej notatki sądowej z dnia 18
marca 2013 r.), że nie doręczono oskarżonej wówczas wezwania na
wyznaczony na dzień 21 stycznia 2013 r. termin rozprawy, a przesyłka ta
zawierała (zgodnie z adnotacją poczynioną na wspomnianym „potwierdzeniu
odbioru”) – odpis opinii biegłego.
W tej stwierdzonej sytuacji fakt niezawiadomienia oskarżonej o terminie
rozprawy z dnia 21 stycznia 2013 r. jest więc niewątpliwy.
Sąd Rejonowy prowadząc w tym dniu odroczoną rozprawę pod
nieobecność oskarżonej dopuścił się tym samym oczywistej i rażącej obrazy art.
376 § 2 k.p.k., stanowiącej zarazem wskazaną w art 439 § 1 pkt 11 k.p.k.
bezwzględną przyczynę odwoławczą. Ta bowiem zaistnieje zawsze wtedy, gdy
sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była
obowiązkowa.
Charakter tej podstawy odwoławczej skutkuje – zgodnie z treścią
wspomnianego przepisu, który ją określa – uchyleniem zaskarżonego
orzeczenia, bez względu na to, czy to naruszenie przepisów postępowania, które
je stanowi, mogło wywrzeć lub wywarło wpływ na treść tego orzeczenia.
Stąd też – wobec ustalonych (in concreto i opisanych powyżej) faktów –
uznać należało oczywistą zasadność kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich i
uchylić zaskarżony nią wyrok w części dotyczącej M. J., przekazując
równocześnie – w tym zakresie – sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w M.
Ponownie rozpoznając sprawę Sąd ten będzie miał na uwadze powyższe
spostrzeżenia i wnioski.
Orzeczenie o kosztach uzasadnia treść art 638 k.p.k.
Z tych to względów, orzeczono jak wyżej.
5